Decydując się na współpracę z bankiem, warto zwrócić uwagę na możliwości pozasądowego rozwiązywania przeszłych sporów. Pozwala na to Bankowy Arbitraż Konsumencki.
Bankowy Arbitraż Konsumencki rozpoczął swą działalność z dniem 1 marca 2002 roku. Działa on przy Związku Banków Polskich już drugą kadencję.
Jego zadaniem jest rozstrzyganie sporów pomiędzy konsumentami-klientami banków a bankami w zakresie roszczeń pieniężnych z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania przez bank czynności bankowych lub innych czynności na rzecz konsumenta.
Zaletami poddania sporu z bankiem tego rodzaju gremium są przede wszystkim szybkość postępowania (rozstrzygnięcie zapada już po kilku tygodniach) oraz to, że podmiot orzekający posiada konieczną do tego wiedzę fachową. Walorem tego postępowania są też niewielkie koszty ponoszone przez wnioskodawcę.
_ Zaletami poddania sporu z bankiem tego rodzaju gremium są przede wszystkim szybkość postępowania (rozstrzygnięcie zapada już po kilku tygodniach) oraz to, że podmiot orzekający posiada konieczną do tego wiedzę fachową. Walorem tego postępowania są też niewielkie koszty ponoszone przez wnioskodawcę. _Bankowy Arbiter Konsumencki opiera swoje działania o Regulamin przyjęty uchwałą XII Walnego Zgromadzenia Związku Banków Polskich. Regulamin ten ma zastosowanie przy rozstrzyganiu wszystkich sporów przez Arbitra i określa szczegółowo przesłanki zajęcia się danym sporem.
W pierwszej kolejności spór taki musi dotyczyć roszczeń pieniężnych z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania przez bank czynności bankowych lub innych czynności na rzecz konsumenta. Najczęściej spory te dotyczą umów kredytu (w 2006 na 807 wniosków 439 dotyczyło tego rodzaju umów).
Skargi składać mogą wyłącznie konsumenci, czyli osoby fizyczne zawierające umowę z bankiem w celu bezpośrednio nie związanym z działalnością gospodarczą. Mogą one działać przez pełnomocnika, lecz winny wówczas pamiętać, iż koszty takiego zastępstwa, nawet w przypadku wygranej, ponoszą osobiście.
Poza tym w regulaminie określono, że Arbiter zajmuje się wyłącznie sprawami skierowanymi przeciwko bankom członkom Związku Banków Polskich bądź bankom, które wprawdzie nie są jego członkami, ale złożyły deklaracje dobrowolnego poddania sporów ze swoimi klientami rozstrzygnięciom Arbitra bankowego i wykonaniu jego orzeczeń.
Dlatego, mimo iż deklaracje takie złożyły niemal wszystkie banki działające w kraju (w szczególności odnosi się to do banków spółdzielczych) to zanim zawrze się umowę z bankiem warto upewnić się czy potencjalne spory z bankiem dotyczące umowy będą mogły być rozstrzygane pozasądowo.
Kolejnym ograniczeniem możliwości dochodzenia roszczeń przez Arbitrem bankowym wynikającym z regulaminu jest rodzaj dochodzonych praw.
Zastrzeżono bowiem, że przedmiotem postępowania przed Arbitrem bankowym nie mogą być sprawy związane ze świadczeniami Skarbu Państwa, w szczególności dotyczące książeczek mieszkaniowych i kredytów z dopłatami ze środków budżetowych.
_ Zastrzeżono bowiem, że przedmiotem postępowania przed Arbitrem bankowym nie mogą być sprawy związane ze świadczeniami Skarbu Państwa, w szczególności dotyczące książeczek mieszkaniowych i kredytów z dopłatami ze środków budżetowych. _Jedną z zasadniczym przesłanek rozpatrywania sporu pomiędzy bankiem a konsumentem jest także jego wartość, która nie może przekroczyć 8000 zł. Do wartości sporu nie wlicza się odsetek i innych kosztów, ale w przypadku dochodzenia kilku roszczeń sumuje się ich wartość.
Dla faktycznej możliwości rozpatrywania sporu pomiędzy bankiem a konsumentem istotne jest również zadbanie o formalne aspekty składanego wniosku, albowiem niewłaściwie złożony wniosek spowoduje przedłużenie procedury celem uzupełnienia wniosku lub załączników, zaś wniosek nieopłacony nie zostanie przez Arbitra w ogóle rozpatrzony.
Z danych Arbitra wynika, że ponad połowa spraw kończy się zwrotem lub odrzuceniem składanych wniosków. Arbiter bankowy zwraca wniosek, gdy treść wniosku jest niezrozumiała i mimo wcześniejszych wezwań nie została poprawiona lub uzupełniona. Czyni tak także w sytuacji gdy rozpoznanie sprawy wymagałoby przeprowadzenia postępowania dowodowego z udziałem świadków i biegłych, co w ocenie Arbitra bankowego jest możliwe tylko w postępowaniu sądowym.
_ Jedną z zasadniczym przesłanek rozpatrywania sporu pomiędzy bankiem a konsumentem jest także jego wartość, która nie może przekroczyć 8000 zł. _Wniosek o wszczęcie postępowania musi mieć formę pisemną i może zostać złożony osobiście lub przesłany do Arbitra pocztą.
Treść wniosku musi zawierać następujące elementy: * imię i nazwisko konsumenta *jego adres (ewentualnie numer telefonu kontaktowego), *dokładne oznaczenie banku, którego dotyczy wniosek, *dokładne określenie żądania, *jego zwięzłe uzasadnienie wraz z kopiami odpowiednich dokumentów poświadczających zasadność roszczenia, *podanie wartości przedmiotu sporu * dowód dokonania opłaty za wniosek (co do zasady w wysokości 50 zł).
Niezmiernie istotnym warunkiem zgłoszenia sprawy pod osąd arbitra jest ponadto udowodnienie przez konsumenta, że wyczerpana została procedura reklamacyjna w banku i że nie przyniosła ona oczekiwanych przez niego efektów. Wśród dokumentów wnioskujący powinien zatem dołączyć dokument potwierdzający zakończenie postępowania reklamacyjnego w banku lub oświadczenie, że nie uzyskał w terminie 30 dni odpowiedzi z banku na swoją skargę.
Oczywistym jest także to, że możliwość poddania sporu rozstrzygnięciu Arbitra bankowego istnieje wtedy gdy wcześniej nie zostało wszczęte postępowanie sądowe w tej samej sprawie. Ten sam spór nie może być rozpatrywany przez dwa organy jednocześnie.
Zatem Arbiter bankowy odrzuci wniosek jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest prowadzona przed sądem powszechnym lub sądem polubownym. Będzie to miało miejsce również w sytuacji gdy sprawa została już prawomocnie osądzona lub jeżeli rozstrzygnięcie sprawy należy do sądu polubownego.
_ Wniosek o wszczęcie postępowania musi mieć formę pisemną i może zostać złożony osobiście lub przesłany do Arbitra pocztą. _Orzeczenia arbitra dla banku są ostateczne. Oznacza to, że jeśli Arbiter uzna, że konsument ma rację - bank ponosi całą winę i jest zobowiązany do zwrócenia klientowi poniesionych kosztów. Bank, zgodnie z zapisami Regulaminu, obowiązany jest wykonać orzeczenie Arbitra bankowego nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania wypisu orzeczenia.
Natomiast konsument niezadowolony z rozstrzygnięcia może skierować sprawę na drogę postępowania sądowego. Warto o tym pamiętać, zważywszy że tylko nieliczne sprawy kończą się korzystnym dla konsumenta rozstrzygnięciem.
Bank przegrywający sprawę obowiązany jest zwrócić konsumentowi kwotę uiszczonej przez niego opłaty. W przypadku odrzucenia wniosku przez Arbitra, opłata nie podlega zwrotowi. Natomiast w przypadku zwrotu wniosku konsumentowi Arbiter bankowy zarządza zwrot połowy uiszczonej przez konsumenta opłaty.
Omawiając możliwości rozstrzygania sporów z bankami nie można zapominać o innych przejawach aktywności Arbitra. Arbiter bankowy oprócz formalnego rozstrzygania sporów pomiędzy bankami a konsumentami prowadzi szeroko zakrojoną działalność edukacyjną i często jest do dyspozycji konsumentów na różnego rodzaju dyżurach telefonicznych. Udzielane w ten sposób informacje oraz wyjaśnienia mają wpływ na większą znajomość praw konsumenckich, a tym samym na ilość i rodzaj rozpatrywanych przez Arbitra spraw.
Autorka jest radcą prawnym, dyrektorem oddziału BSO – Prawo & Podatki w Gdyni, www.bramorski.pl