Utworem zależnym jest opracowanie danego dzieła wykonane przez podmiot inny niż twórca utworu pierwotnego. Może być to w szczególności jego tłumaczenie, przeróbka lub adaptacja. Niezbędnym jednakże warunkiem do uznania opracowania za utwór zależny jest istnienie elementu twórczego, który sprawia, że * *dane opracowanie ma * *indywidualny charakter.
Utwór zależny jest samodzielnym przedmiotem prawa autorskiego, podlegającym ochronie prawnej, nie naruszając przy tym oczywiście ochrony którą objęty jest utwór pierwotny. Oznacza to po pierwsze, iż twórca opracowania powinien (podobnie jak wszyscy) respektować prawa autorskie przysługujące autorowi utworu pierwotnego. Po drugie - sam może domagać się objęcia ochroną stworzonego przez siebie utworu. A zatem dzieło pierwotne, jak i powstały na jego podstawie utwór zależny, stanowią związane ze sobą, ale jednocześnie niezależne przedmioty praw autorskich.
Za opracowanie nie uważa się natomiast samodzielnego utworu powstałego jedynie w wyniku inspiracji cudzym dziełem. Utwory inspirowane od zależnych odróżnia stopień związania z utworem pierwotnym, który w przypadku opracowań jest znacznie silniejszy.
Co istotne, samo wykonanie opracowania zasadniczo nie wymaga uzyskania zgody autora dzieła pierwotnego (wyjątek stanowią bazy danych spełniające przesłanki do uznania ich za utwory w rozumieniu Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych). Oznacza to, że każdy może dokonać tłumaczenia albo przeróbki dowolnego dzieła i - z chwilą jego wykonania stać się podmiotem praw autorskich, zarówno osobistych, jak i majątkowych, z tym, że te wykonywanie tych ostatnich doznawać będzie pewnego istotnego ograniczenia.
Rozporządzanie i korzystanie z utworu zależnego uwarunkowane jest bowiem od uzyskania zezwolenia twórcy dzieła pierwotnego. W praktyce oznacza to, że przykładowo - samo przetłumaczenie powieści zawsze będzie dozwolone, natomiast wydanie tłumaczenia lub choćby jego zwielokrotnienie wymagać będzie uprzedniego uzyskania zezwolenia jej autora. W tym kontekście zaznaczyć należy także, iż twórcy opracowania nie będą przysługiwały żadne prawa do utworu pierwotnego - ich przedmiotem zawsze będzie bowiem utwór zależny.
Opisane powyżej rozwiązanie przyjęte przez polskiego ustawodawcę ma doniosłe konsekwencje praktyczne, szczególnie istotne w przypadku utworów tworzonych na zamówienie, które ze względu na swoje przeznaczenie wymagać będą właśnie dokonywania przeróbek lub adaptacji. Chodzi tu na przykład o projekty stron internetowych oraz tak zwane architektoniczne projekty powtarzalne, adaptowane następnie do potrzeb poszczególnych klientów.
Przepisy Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych przewidują bowiem, że prawo do zezwalania na rozporządzanie i korzystanie z opracowań jest niezależne od majątkowych praw autorskich. Co więcej, w braku odmiennego zastrzeżenia umownego, mimo przeniesienia całości majątkowych praw autorskich, przedmiotowe prawo nadal przysługuje samemu twórcy. Może zatem okazać się, że mimo nabycia praw autorskich do danego dzieła nie będzie możliwe w praktyce korzystanie z jego adaptacji, z uwagi na konieczność każdorazowego uzyskania zgody jego autora.
Problem powyższy można rozwiązać zasadniczo na dwa sposoby - przewidując już w umowie z autorem dzieła pierwotnego, że udziela on _ a priori _ zgody na rozporządzanie i korzystanie z jego opracowań lub dokonanie przeniesienia prawa do zezwalania na rozporządzanie i korzystanie z utworu zależnego na kontrahenta autora utworu pierwotnego (przyjmuje się bowiem, że prawo to ma charakter majątkowy i jest zbywalne). Niewątpliwie kluczowe znaczenie w tym zakresie będzie miało odpowiednie skonstruowanie postanowień umowy.
| Czytaj więcej w Money.pl | |
|---|---|
| Kupujesz program w Rosji? Konieczna jest... W Rosji, bez rejestracji prawo wyłączne do programu komputerowego nie przechodzi na nabywcę. | |
| Prawo majątkowe do programu. Należy się... Autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy. | |
| Kto ma prawo do tatntiem z utworu? Współtwórcom filmu przysługują tantiemy, jeśli wykazali się jakimkolwiek wkładem w jego powstanie. Musi to być jednak wkład twórczy, charakteryzujący się oryginalnością. |
Autor jest adwokatem w Celichowski Spółka Partnerska Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych