Jesteś pokrzywdzony? Zobacz, od czego zależy wysokość zadośćuczynienia

W razie ujawnienia się nowej krzywdy, która na dzień przyznania zadośćuczynienie nie mogła być przewidziana, a tym samym uwzględniona, otwarta pozostaje droga do dochodzenia dodatkowej sumy pieniędzy. Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 lutego 1998 r. (sygn. akt II CKN 608/907, niepubl), w którym stwierdził, iż: uprzednie przyznanie zadośćuczynienia nie wyłącza przyznania poszkodowanemu odpowiedniej sumy w razie ujawnienia się nowej krzywdy, której nie można było przewidzieć w ramach podstawy poprzedniego sporu.

[ ( http://static1.money.pl/i/h/216/t85720.jpg ) ] (http://prawo.money.pl/aktualnosci/wiadomosci/artykul/1;2;mln;zl;odszkodowania;od;szpitala,84,0,820052.html) 1,2 mln zł odszkodowania od szpitala
Kwestia przyznania zadośćuczynienia jest o tyle problematyczna, o ile nie ma w kodeksie cywilnym wskazanych jakichkolwiek kryteriów, jakimi należy się kierować, wyznaczając jego wysokość. Samo wyrażenie w wartości pieniężnej stopnia doznanej szkody niematerialnej takiej jak na przykład: utrata zdrowia, cierpienie, jest niezmiernie trudne. Pomoc w tym zakresie stanowią orzeczenia sądów. Analizując je, można wskazać następujące czynniki współkształtujące wysokość zadośćuczynienia:

• wiek poszkodowanego – przyjętą zasadą jest, że im poszkodowany jest młodszy, tym wyższe powinno być dla niego zadośćuczynienie;
  • czas trwania: choroby, cierpień, leczenia, rehabilitacji;
  • stopień intensywności cierpień fizycznych oraz psychicznych związanych z, dokonanymi operacjami, zabiegami, a także, okres dochodzenia do względnej sprawności funkcji organizmu, nieodwracalność skutków choroby czy urazu;
  • płeć poszkodowanego;niemożność wykonywania wyuczonego zawodu, podjęcia pracy zarobkowej;
  • niekorzystne perspektywy na przyszłość, w tym brak możliwości zawarcia związku małżeńskiego, założenia rodziny, samodzielnego wychowywania dzieci, aktywnego spędzania czasu, korzystania z rozrywek, konieczność korzystania z pomocy innych osób przy prostych czynnościach życia;
  • aktualna i zmieniająca się stopa życiowa społeczeństwa polskiego oraz sytuacja materialna społeczności na terenie zamieszkania poszkodowanego;inne czynniki wpływające na poczucie krzywdy uzależnione od konkretnego przypadku.

Ważną zasadą jest, iż wysokość zadośćuczynienie jest określana każdorazowo indywidualnie na podstawie ww. czynników. Dlatego też należy pamiętać, iż kwoty przyznanego zadośćuczynienia w innych sprawach mogą stanowić jedynie pewną wskazówkę dla sądu (tak m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2009 r. III CSK 62/09), nigdy natomiast nie obligują go do orzekania w taki sam sposób.

[ ( http://static1.money.pl/i/h/95/t91487.jpg ) ] (http://prawo.money.pl/aktualnosci/wiadomosci/artykul/podwyzka;vat;-;czy;mozna;wypowiedziec;umowe;operatorowi,159,0,687007.html) Podwyżka VAT - czy można wypowiedzieć umowę operatorowi?
Ponadto zadośćuczynienie ma mieć przede wszystkim charakter kompensacyjny, wobec czego jego wysokość nie może być symboliczna, musi natomiast przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość. Jednakże z drugiej strony wysokość ta nie może być nadmierną w stosunku do doznanej krzywdy i powinna być utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 maja 2008 roku, sygn. akt I ACa 199/08, niepubl.). Wniosek ten również płynie z analizy użytego w art. 445 § 1 k.c. zwrotu mówiącego o przyznaniu przez sąd _ odpowiedniej sumy _ zadośćuczynienia. Wyrażona tam zasada umiarkowanej wysokości zadośćuczynienia ma jednak charakter uzupełniający, w stosunku do kwestii zasadniczej, jaką jest rozmiar szkody niemajątkowej.

Zastosowanie jej nie może prowadzić do sytuacji, że zasądzone na rzecz powoda zadośćuczynienie nie rekompensowałoby należycie doznanej przez niego krzywdy (wyroki Sądu Najwyższego z 30 stycznia 2004 r. I CK 131/03 i z dnia 10 marca 2006 r. IV CSK 80/05). Taka sytuacja oznaczałaby w praktyce wypaczenie głównej funkcji instytucji zadośćuczynienia – kompensacji szkody niematerialnej.

Czynnikiem, który może przemawiać za przyznaniem wysokiego zadośćuczynienia, jest również szczególne natężenie winy sprawcy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2002 r., sygn. akt II CKN 605/00).

NA NASTĘPNEJ STRONIE O PRZYCZYNIENIU SIĘ POSZKODOWANEGO

Roszczenie o zadośćuczynienie ma na celu kompensację szkody niemajątkowej, jest zatem zbliżone do roszczeń odszkodowawczych sensu stricto. Dlatego w praktyce sądów zasady ustalania wysokości odszkodowania są w drodze analogii stosowane przy ustalaniu odpowiedniej wysokości zadośćuczynienia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2002 r., sygn. akt II CKN 605/00). Biorąc powyższe pod uwagę, okoliczność przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody, jakim jest każde jego zachowanie pozostające w normalnym związku przyczynowo-skutkowym ze szkodą, za którą ponosi odpowiedzialność inna osoba, jest czynnikiem, który należy brać pod uwagę przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia.

Przyjęcie powyższej zasady oznacza, iż takie czynniki jak: podstawa odpowiedzialności sprawcy szkody, stopień winy obu stron, wina lub nieprawidłowość zachowania poszkodowanego, stanowią przesłanki oceny, czy i w jakim stopniu uzasadnione jest zmniejszenie obowiązku naprawienia szkody na osobie (wyrok SN z 29.10.2008 r., IV CSK 228/08).

[ ( http://static1.money.pl/i/h/141/t136333.jpg ) ] (http://prawo.money.pl/aktualnosci/okiem-eksperta/artykul/dyscyplinarka;powinna;byc;stosowana;tylko;wyjatkowo,110,0,825454.html) Dyscyplinarka powinna być stosowana tylko wyjątkowo
W związku z powyższym, zdaniem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z dnia 2 stycznia 1962 r., sygn. akt IV CR 343/61: Przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia za krzywdę moralną nie jest pozbawiony znaczenia fakt przyczynienia się poszkodowanego do wyrządzenia szkody. Poszkodowanym, który przyczynił się do powstania szkody, może być nie tylko sama ofiara wypadku, ale także inna osoba. Tą inną osobą mogą być także rodzice małoletniego, jeżeli nieszczęśliwy wypadek dotyczy małoletniego.

Jednakże: Przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody jest warunkiem zastosowania art. 362 k.c., ale nie przesądza automatycznie ani o obniżeniu odszkodowania w ogóle, ani o stopniu jego obniżenia. Zmniejszenie odszkodowania następuje _ stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron _. W każdej sprawie, w której postawiono zarzut przyczynienia się poszkodowanego i sąd przyczynienie takie stwierdził, jest wymagana konkretna, zindywidualizowana ocena pod kątem potrzeby i skali obniżenia należnego odszkodowania. Nie ma, zatem znaku równości pomiędzy stopniem przyczynienia się, a stopniem obniżenia odszkodowania, chociaż nie jest też wykluczone, że w konkretnych okolicznościach sprawy zmniejszenie odszkodowania nastąpi w takim samym stopniu, w jakim poszkodowany przyczynił się do szkody. W tej ostatniej sytuacji istotne jest, aby nie nastąpiło to automatycznie, lecz w wyniku oceny wszystkich okoliczności sprawy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2008 r. IV CSK 243/08).

Odnosząc się do tej problematyki, warto zacytować orzeczenie Sądu Apelacyjnego z dnia 7 maja 2008 r.: istnieją różne koncepcje zastosowania art. 362 k.c. w przypadku wyrządzenia szkody osobie, której czy to z powodu wieku, czy też z powodu stanu psychicznego winy poczytać nie można. Sąd Apelacyjny podziela koncepcję uzależniającą możliwość przyczynienia się poszkodowanego, któremu winy poczytać nie można, od zasady odpowiedzialności sprawcy. Przemawia za nią brzmienie art. 362 k.c., w myśl którego w przypadku przyczynienia się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. W przypadku, gdy odpowiedzialność sprawcy oparta jest na zasadzie winy, tylko wina poszkodowanego może prowadzić do zmniejszenia obowiązku naprawienia szkody, stopień zawinienia jest, bowiem podstawowym kryterium tego zmniejszenia; jedynie gdy odpowiedzialność sprawcy zasadza się na ryzyku bądź słuszności,
sięgnąć należy do innych kryteriów pozwalających na porównanie, w jakim stopniu obiektywne zachowanie się sprawcy i poszkodowanego doprowadziło do szkody (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 maja 2008 r. I ACa 199/08).

W praktyce mogą się zdarzyć również sytuacje, iż przy miarkowaniu wysokości zadośćuczynienia będzie brane pod uwagę nie zachowanie osoby poszkodowanej, lecz zachowanie osoby trzeciej. W przypadku, bowiem osoby, której nie można przypisać winy, należy uznać, iż nie bez znaczenia pozostaje fakt przyczynienia się osoby, która była zobowiązana do opieki nad nią.

W sytuacji oparcia odpowiedzialności na zasadzie ryzyka, do uznania przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody wystarcza obiektywna niewłaściwość jego zachowania. Nie bez znaczenia pozostają jednakże również i inne okoliczności, takie jak zachowanie się sprawcy szkody oraz zasady słuszności (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2005 r. I PK 253/04).

[ ( http://static1.money.pl/i/h/118/t98166.jpg ) ] (http://prawo.money.pl/aktualnosci/okiem-eksperta/artykul/jak;szeroki;moze;byc;zakaz;dzialalnosci;konkurencyjnej,243,0,802291.html) Jak szeroki może być zakaz działalności konkurencyjnej
Sam fakt przyczynienia się poszkodowanego do spowodowania szkody niematerialnej nie przesądza jeszcze automatycznie o obowiązku zmniejszenia wysokości zadośćuczynienia o określony ułamek bądź w określonym procencie. Sąd może odliczyć pewną sumę pieniędzy lub pominąć niektóre składniki szeroko rozumianego roszczenia odszkodowawczego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2005 r. I PK 253/04). Ponadto nie należy zapominać, iż szczególny charakter świadczenia, jakim jest przewidziane w art. 445 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę niematerialną, nie pozwala stosować do niego w sposób mechaniczny przepisu art. 362 k.c. o odpowiednim zmniejszeniu wysokości odszkodowania w okoliczności przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 lipca 1970 r. I CR 304/70). W każdej sytuacji sąd indywidualnie rozstrzyga, czy i w jakim stopniu uznać tę okoliczność za istotną z punktu widzenia danego stanu faktycznego.

Zgodnie z poglądem wyrażanym w doktrynie należy podkreślić, iż zadośćuczynienie przysługuje nie tylko osobom, które _ doznają cierpień fizycznych i psychicznych z powodu uszkodzeń ich ciała lub doznania rozstroju zdrowia, ale również tym osobom, które ze względu na swój stan psychiczny, fizyczny, wiek nie mogą w ogóle odczuć tych naruszeń. Zasadą jest, iż zadośćuczynienie jest przyznawane niezależnie od tych okoliczności. W takich przypadkach konieczna jest obiektywizacja oceny skutków naruszenia wskazanych dóbr osobistych _ (por. M. Safian, Komentarz, s. 1289; por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 1980 r., II CR 42/80, niepubl.).

Również mając za podstawę sprawy, w których sąd już rozstrzygał, należy dojść do wniosku, iż osobie w śpiączce, w stanie wegetatywnym, która nie jest w stanie poprawnie odczuwać rzeczywistości, należy się zadośćuczynienie. Sądy w takich sprawach przyznawały takie zadośćuczynienie obok odszkodowania oraz renty. Wydaje się, iż w takiej sytuacji, w przypadku, gdy poszkodowany nie jest świadom swojego stanu, podstawą przyznania zadośćuczynienia będzie skrajnie obniżona jakość życia tej osoby oraz brak perspektywy rozwoju, posiadania rodziny, pracy.

W imieniu osoby poszkodowanej, która nie jest w stanie samodzielnie działać, a jest osobą niepełnoletnią, występować będzie jej pełnomocnik ustawowy, w przypadku osoby dorosłej, nieubezwłasnowolnionej, konieczne będzie ustanowienie takiego pełnomocnika.

Agata Kulik jest prawnikiem z Kancelarii Prawniczej Siwek Gaczyńsk