1/1/B/2010

POSTANOWIENIE

z dnia 28 lipca 2009 r.

Sygn. akt Tw 13/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Kotlinowski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych o zbadanie zgodności:

art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz. U. Nr 41, poz. 178, ze zm.) z art. 2, art. 10, art. 17 ust. 1, art. 31 ust. 3, art. 32 w zw. z art. 58 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.

UZASADNIENIE

W dniu 28 kwietnia 2009 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych o zbadanie zgodności art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz. U. Nr 41, poz. 178, ze zm.; dalej: ustawa o samorządzie) z art. 2, art. 10, art. 17 ust. 1, art. 31 ust. 3, art. 32 w zw. z art. 58 ust. 1 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 13 maja 2009 r. wezwano wnioskodawcę do usunięcia, w terminie 7 dni od daty doręczenia zarządzenia, braków formalnych wniosku przez: po pierwsze, uzasadnienie, w jaki sposób art. 14 ust. 2 ustawy o samorządzie narusza, w stosunku do wnioskodawcy, art. 2, art. 10, art. 31 ust. 3 i art. 58 ust. 1 Konstytucji; po drugie, uzasadnienie, w jaki sposób art. 14 ust. 2 ustawy o samorządzie narusza, w stosunku do wnioskodawcy, art. 17 ust. 1 Konstytucji, skoro zakres przedmiotowy zakazu, o którym mowa w kwestionowanym przepisie, dotyczy jedynie tej samej funkcji, a zakres czasowy - tylko dwóch następujących po sobie kadencji; po trzecie, uzasadnienie, w jaki sposób art. 14 ust. 2 ustawy o samorządzie narusza, w stosunku do wnioskodawcy, art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji, w szczególności w kontekście tożsamych z kwestionowanym przepisem uregulowań ustawowych odnośnie do innych samorządów zawodowych w ochronie zdrowia, tzn.: art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich (Dz. U. Nr 30, poz. 158, ze zm.), art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 187, poz. 1567, ze zm.), art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich (Dz. U. z 2008 r. Nr 136, poz. 856), art. 37 ust. 2 ustawy z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (Dz. U. Nr 73, poz. 763, ze zm.), art. 37 ust. 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej (Dz. U. z 2004 r. Nr 144, poz. 1529, ze zm.); po czwarte, wskazanie pełnomocnika umocowanego do sporządzenia i podpisania, w imieniu Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych, wniosku złożonego do Trybunału Konstytucyjnego w niniejszej sprawie.

W piśmie z 26 maja 2009 r. Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych odniosła się do stwierdzonych przez Trybunał Konstytucyjny braków formalnych wniosku.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wniosek przedstawiony przez ogólnokrajową władzę organizacji zawodowej podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy wniosek odpowiada wymogom formalnym (art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o TK), czy nie jest oczywiście bezzasadny (art. 36 ust. 3 ustawy o TK), a w szczególności, czy pochodzi od uprawnionego podmiotu (art. 191 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji).

2. Trybunał Konstytucyjny odniósł się w pierwszej kolejności do argumentacji wnioskodawcy dotyczącej sposobu naruszenia art. 17 ust. 1 oraz art. 58 ust. 1 Konstytucji przez kwestionowany art. 14 ust. 2 ustawy o samorządzie w brzmieniu: „tę samą funkcję w organach izby można pełnić nie dłużej niż przez dwie następujące po sobie kadencje”.

2.1. Wnioskodawca twierdzi, że „art. 14 ust. 2 ustawy zakazujący pełnienia tej samej funkcji dłużej, niż przez dwie kolejne kadencje (…) narusza autonomię decyzyjną członków samorządu zawodowego, wybierających spośród siebie przedstawicieli” i „stanowi nieuzasadnione ograniczenie wolności zrzeszania się, co narusza art. 58 ust. 1 (…) oraz art. 17 ust. 1 Konstytucji”.

2.2. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, nie można rozpatrywać sytuacji prawnej osób należących do określonej korporacji zawodowej w kontekście wolności zrzeszania się, skoro - jak zauważa sam wnioskodawca - cechą samorządu zawodowego jest to, że „członkostwo jest przymusowe”, a „organizowanie przez korporację zawodową (…) trybu sprawowania danego zawodu przez jej członków” odbywa się „w ramach regulacji ustawowej”, a w konsekwencji - nie jest pozostawione swobodnemu uznaniu samych członków.

Stąd z uwagi na nieadekwatny w niniejszej sprawie wzorzec kontroli, należy odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu w zakresie badania zgodności art. 14 ust. 2 ustawy o samorządzie z art. 58 ust. 1 Konstytucji.

2.3. Zgodnie z art. 1 ust. 3 ustawy o samorządzie, samorząd pielęgniarek i położnych „jest niezależny w wykonywaniu swych zadań”, choć jednocześnie w ich wypełnianiu „podlega (…) ustawie”. Określenie zasad funkcjonowania takiego samorządu, a w szczególności jego struktury organizacyjnej w drodze ustawy wynika wprost z art. 17 ust. 1 in principio Konstytucji. Kwestionowany przepis wyznacza zasadę, która musi być przestrzegana przy ustalaniu konkretnego składu organu danej kadencji, ograniczając dopuszczalność ponownego wyboru na tę samą funkcję w organach izby. Nie ulega wątpliwości, że ogólne zasady działania samorządu pielęgniarek i położnych (rozdział 3 zaskarżonej ustawy), w tym również przewidziany w kwestionowanym art. 14 ust. 2 zakaz pełnienia tej samej funkcji w organach izby nie dłużej niż przez dwie następujące po sobie kadencje, mają - w zamyśle ustawodawcy - gwarantować odpowiednią realizację przez osoby wykonujące zawód pielęgniarki i położnej kolektywnego konstytucyjnego „prawa do samorządu” (art. 17 ust. 1 Konstytucji), które stoi ponad indywidualnym ustawowym prawem każdego członka do wybierania i bycia wybieranym do organów izb (art. 10 pkt 1 ustawy o samorządzie).

Z tego względu zarzut naruszenia przez art. 14 ust. 2 ustawy o samorządzie art. 17 ust. 1 Konstytucji należy uznać za oczywiście bezzasadny. Okoliczność ta, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, stanowi samoistną podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu we wskazanym wyżej zakresie.

3. Trybunał Konstytucyjny stwierdza ponadto, że nie może badać zgodności art. 14 ust. 2 ustawy o samorządzie z konstytucyjną zasadą proporcjonalności (art. 31 ust. 3), ponieważ wnioskodawca zarzuca zaskarżonemu przepisowi naruszenie prawa określonego w ustawie (kształtującego czynne i bierne prawo wyborcze członków samorządu pielęgniarek i położnych), nie zaś prawa, o bycie którego przesądza przepis Konstytucji.

Mając na względzie przesłankę niedopuszczalności wydania orzeczenia, o której mowa w art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny postanowił odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu w odniesieniu do badania zgodności art. 14 ust. 2 ustawy o samorządzie z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

4. Trybunał Konstytucyjny ocenił ponadto postawiony przez Naczelną Radę Pielęgniarek i Położnych zarzut naruszenia przez art. 14 ust. 2 ustawy o samorządzie art. 32 Konstytucji.

4.1. Zdaniem wnioskodawcy, art. 14 ust. 2 ustawy o samorządzie powoduje „nieuzasadnione różnicowanie sytuacji prawnej członków samorządu pielęgniarek i położnych w zakresie prawa ubiegania się o określone funkcje w organach izby”.

Trybunał Konstytucyjny uznaje powyższe stanowisko za nietrafne, gdyż określony w kwestionowanym przepisie zakaz jest w równej mierze adresowany do każdego członka samorządu pielęgniarek i położnych, który tę samą funkcję w organach izby pełnił przez dwie następujące po sobie kadencje.

Z tego względu zarzut naruszenia przez art. 14 ust. 2 ustawy o samorządzie art. 32 Konstytucji należy uznać za oczywiście bezzasadny. Okoliczność ta, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, stanowi samoistną podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu we wskazanym wyżej zakresie.

4.2. Trybunał Konstytucyjny ustalił przy tym, że Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych nie wykonała w pełnym zakresie zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 13 maja 2009 r., wzywającego do usunięcia braków formalnych wniosku. Nie wyjaśniła bowiem, w jaki sposób kwestionowany przepis narusza - w kontekście tożsamych uregulowań ustawowych adresowanych innych samorządów zawodowych funkcjonujących w ochronie zdrowia - art. 32 Konstytucji (pkt 3 zarządzenia). Tym samym nie usunęła we wskazanym terminie braku formalnego wniosku.

Okoliczność ta, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, stanowi samoistną podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu w odniesieniu do badania zgodności art. 14 ust. 2 ustawy o samorządzie z art. 32 Konstytucji.

5. Trybunał Konstytucyjny zbadał ponadto sformułowany pod adresem art. 14 ust. 2 ustawy o samorządzie zarzut naruszenia art. 2 Konstytucji.

5.1. Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych zarzuca, że „ustawodawca posługuje się równorzędną terminologią i bardzo niekonsekwentnie. (…) W (…) art. 14 ust. 2 używa się określenia >>funkcję w organach izby<<, natomiast w art. 16 >>mandat członka organu izby<<, a w art. 18 ust. 1 (...) >>członkowie organów izby<<, a w tym samym artykule w ust. 2 >>wykaz stanowisk w organach izby<<. Pokazuje to jednoznacznie brak precyzji ustawodawcy (…)”.

5.2. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że zasada określoności nie wyklucza posługiwania się przez ustawodawcę zwrotami niedookreślonymi, jeżeli ich desygnaty można ustalić (por. wyrok TK z 23 marca 2006 r., K 4/06, OTK ZU nr 3/A/2006, poz. 32).

W niniejszej sprawie, można - jak się wydaje - bez większych trudności wyjaśnić znaczenie pojęć, którym wnioskodawca zarzuca „brak precyzji”. Stanowisko w danym organie izby (Naczelna Rada) może się wiązać z członkostwem (członek Naczelnej Rady), funkcją w organie izby (Prezes Naczelnej Rady) lub organach izby (członkowie sądów dyscyplinarnych sprawujący funkcję orzeczniczą). We wszystkich przypadkach, w których mamy do czynienia z wyborem, aktualizuje się zagadnienie mandatu. Pojęcie „stanowisk w organach izby” (art. 18 ust. 1 ustawy o samorządzie) nie musi się wiązać z członkostwem (osoba wykonująca „czynności na rzecz izby”, zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy o samorządzie) ani wynagrodzeniem (art. 18 ust. 1 ustawy o samorządzie w brzmieniu: „członkowie organów izby pełnią swoje obowiązki nieodpłatnie”), choć z określonymi stanowiskami może wiązać się wynagrodzenie (art. 18 ust. 2 tej ustawy w brzmieniu: „Krajowy Zjazd ustali wykaz stanowisk w organach izby, których pełnienie może być wynagradzane”).

5.3. Trybunał Konstytucyjny podkreśla jednocześnie, iż nie zamierza, co oczywiste, dokonywać wiążącej wykładni przepisów ustawy o samorządzie, ponieważ takiej kompetencji obecnie nie posiada. Celem Trybunału jest jedynie zbadanie, czy w niniejszej sprawie mamy do czynienia z takim brakiem komunikatywności przepisu, który uzasadniałby jego ocenę pod kątem zgodności z art. 2 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny przypomina bowiem, że pozbawienie mocy obowiązującej określonego przepisu z powodu jego niejasności winno być traktowane jako środek ostateczny, stosowany dopiero wtedy, gdy inne metody usuwania skutków niejasności treści przepisu, w szczególności przez jego interpretację w orzecznictwie sądowym, okażą się niewystarczające (por. wyrok TK z 3 listopada 2004 r., K 18/03, OTK ZU nr 10/A/2004, poz. 103).

Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że na gruncie rozpatrywanego przepisu sytuacja taka nie występuje. Brak jest bowiem w treści art. 14 ust. 2 ustawy o samorządzie takich rozbieżności, których nie dałoby się usunąć za pomocą zwyczajnych środków wykładni.

Z tego względu zarzut naruszenia przez art. 14 ust. 2 ustawy o samorządzie art. 2 Konstytucji należy uznać za oczywiście bezzasadny. Okoliczność ta, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, stanowi samoistną podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu we wskazanym wyżej zakresie.

6. Trybunał Konstytucyjny ustalił również, że Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych nie wykonała w pełnym zakresie zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 13 maja 2009 r., wzywającego do usunięcia braków formalnych wniosku. Nie uzasadniła bowiem, w jaki sposób art. 14 ust. 2 ustawy o samorządzie narusza, jej zdaniem, art. 10 Konstytucji (pkt 1 zarządzenia). Tym samym nie usunęła we wskazanym terminie braku formalnego wniosku.

Okoliczność ta, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, stanowi samoistną podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu we wskazanym wyżej zakresie.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.

4