5/1/B/2008

POSTANOWIENIE

z dnia 19 lutego 2008 r.

Sygn. akt Tw 42/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Adam Jamróz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Krajowej Komisji Wykonawczej Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Funkcjonariuszy Służby Granicznej w sprawie zgodności:

1) art. 143 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz. U. z 2005 r. Nr 234, poz. 1997, ze zm.) w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 11 kwietnia 2001 r. o zmianie ustawy o Straży Granicznej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 45, poz. 498) z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2) art. 143 w związku z art. 135 ust. 1 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz. U. z 2005 r. Nr 234, poz. 1997, ze zm.) w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 11 kwietnia 2001 r. o zmianie ustawy o Straży Granicznej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 45, poz. 498) z art. 2 Konstytucji;

3) zarządzenia nr 11 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 20 marca 2003 r. w sprawie Zasad etyki zawodowej funkcjonariuszy Straży Granicznej (Dz. Urz. KG SG Nr 1, poz. 7) z art. 2 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.

UZASADNIENIE

Wnioskiem z 30 października 2007 r. Krajowa Komisja Wykonawcza Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Funkcjonariuszy Służby Granicznej (dalej: KKW NSZZ FSG) zwróciła się do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie, że: art. 143 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz. U. z 2005 r. Nr 234, poz. 1997, ze zm.; dalej: ustawa o SG) w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 11 kwietnia 2001 r. o zmianie ustawy o Straży Granicznej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 45, poz. 498; dalej: ustawa zmieniająca ustawę o SG) jest niezgodny z art. 2 Konstytucji; art. 143 w związku z art. 135 ust. 1 ustawy o SG w brzmieniu nadanym przez ustawę zmieniającą ustawę o SG jest niezgodny z art. 2 Konstytucji; zarządzenie Nr 11 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 20 marca 2003 r. w sprawie Zasad etyki zawodowej funkcjonariuszy Straży Granicznej (Dz. Urz. KG SG Nr 1, poz. 7; dalej: zarządzenie w sprawie zasad etyki zawodowej) jest niezgodne z art. 2 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 3 grudnia 2007 r. wezwano pełnomocnika wnioskodawcy do usunięcia, w terminie 7 dni od dnia doręczenia zarządzenia, braków formalnych wniosku poprzez: doręczenie 4 egzemplarzy uchwały Nr 151/V/2007 KKW NSZZ FSG, podjętej na posiedzeniu w dniach 19-20 września 2007 r.; doręczenie 5 egzemplarzy wyciągu z protokołu posiedzenia, o którym mowa wyżej, pozwalającego stwierdzić, że uchwała została podjęta zgodnie ze statutem wnioskodawcy; doręczenie 4 egzemplarzy statutu wnioskodawcy i 4 egzemplarzy odpisu aktualnego z Krajowego Rejestru Sądowego; wskazanie umocowanego przedstawiciela do złożenia wniosku oraz reprezentowania wnioskodawcy w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym; uzasadnienie, w jaki sposób art. 143 ustawy o SG - w związku z brzmieniem art. 93 ust. 2 zdanie pierwsze Konstytucji - narusza art. 2 Konstytucji; wyjaśnienie związku między art. 2 Konstytucji a zasadą ne bis in idem w odniesieniu do zarzutu postawionego art. 143 w zw. z art. 135 ust. 1 ustawy o SG.

W piśmie z 15 grudnia 2007 r. pełnomocnik wnioskodawcy odniósł się do stwierdzonych braków formalnych wniosku.

W związku z rozbieżnością treści uchwały KKW NSZZ FSG Nr 151/V/2007 dołączonej do wniosku oraz treścią uchwały KKW NSZZ FSG Nr 151/V/2007 doręczonej w wykonaniu zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 3 grudnia 2007 r., zarządzeniem z 8 stycznia 2008 r. sędzia Trybunału Konstytucyjnego wezwał pełnomocnika wnioskodawcy do usunięcia, w terminie 7 dni od dnia doręczenia zarządzenia, braków formalnych wniosku poprzez: wyjaśnienie, która treść uchwały (Nr 151/V/2007): czy dołączona do złożonego wniosku, czy też doręczona w wykonaniu zarządzenia z 3 grudnia 2007 r., została rzeczywiście przyjęta przez KKW NSZZ FSG na posiedzeniu w dniach 19-20 września 2007 r. oraz wskazanie przyczyn rozbieżności zakresu zaskarżenia; wyjaśnienie, dlaczego każdą z uchwał, o których mowa wyżej, podpisały - w odniesieniu do Sekretarza KKW NSZZ FSG - różne osoby; wyjaśnienie, jak traktować uchwałę dołączoną do wniosku, której zgodność nie została potwierdzona oraz uchwałę doręczoną w wykonaniu zarządzenia z 3 grudnia 2007 r., której zgodność potwierdził Przewodniczący KKW NSZZ FSG.

W piśmie z 19 stycznia 2008 r. pełnomocnik wnioskodawcy odniósł się do stwierdzonych braków formalnych wniosku.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji ogólnokrajowe organy związków zawodowych mogą wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności aktów normatywnych (ich części) z aktami normatywnymi mającymi wyższą moc prawną w hierarchicznie zbudowanym systemie źródeł prawa. Jednakże legitymacja tych podmiotów została -w porównaniu z uprawnieniami przysługującymi podmiotom wymienionym w art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji - ograniczona przez ustrojodawcę w ten sposób, że przedmiotem wniosku mogą być tylko takie przepisy, które dotyczą spraw objętych zakresem działania wnioskodawcy (art. 191 ust. 2 Konstytucji).

Wola KKW NSZZ FSG jako organu kolegialnego znajduje wyraz w podejmowanych przez nią uchwałach. Tryb podjęcia uchwały regulują właściwe przepisy, zaś treść podjętej uchwały zostaje zapisana w protokole z posiedzenia Komisji. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, uchwała ogólnokrajowego organu związku zawodowego w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego stanowi conditio sine qua non wszczęcia postępowania z wniosku tego organu (por. postanowienie TK z 25 sierpnia 2005 r., Tw 33/05, OTK ZU nr 5/B/2005, poz. 185).

Trybunał Konstytucyjny wszczyna postępowanie na podstawie wniosku pochodzącego od uprawnionego podmiotu. Wniosek taki spełnia dwojaką funkcję. Po pierwsze, inicjuje postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym, a przynajmniej, w przypadku wniosku pochodzącego od podmiotów wskazanych w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, tzw. „wstępne rozpoznanie”, o którym mowa w art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Po drugie, wyznacza granice orzekania (art. 66 ustawy o TK). Wymagania formalne, jakie musi spełniać wniosek, określa art. 32 ustawy o TK, a w zakresie w nim nieuregulowanym - przepisy kodeksu postępowania cywilnego (art. 20 ustawy o TK). W konsekwencji wniosek powinien zawierać: wskazanie organu, który wydał kwestionowany akt normatywny; określenie kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części; sformułowanie zarzutu niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części; uzasadnienie postawionego zarzutu, z powołaniem dowodów na jego poparcie.

Kwestia, czy wniosek odpowiada wymaganiom ustawowym i czy pochodzi od uprawnionego podmiotu, podlega badaniu w postępowaniu przed Trybunałem już w fazie wstępnego rozpoznania (art. 36 ust. 1 ustawy o TK). Dla ustalenia, że wniosek pochodzi od ogólnokrajowego organu związku zawodowego, a nie od osoby, która go sporządziła i podpisała, potrzebny jest dowód, że został on wniesiony na podstawie uchwały uprawnionego organu. Uzasadnia to konieczność dołączenia do wniosku odpisu uchwały tego organu. Treść uchwały i wniosku musi być zbieżna, ale nie znaczy to, że sprecyzowane w ustawie o TK wymagania co do treści wniosku odnoszą się także do uchwały. Minimalna zbieżność, która musi cechować wniosek i uchwałę, obejmuje wskazanie kwestionowanego przepisu przez odpowiednie oznaczenie aktu normatywnego (przedmiot kontroli), wyrażenie woli wyeliminowania tego przepisu z porządku prawnego oraz sformułowanie zarzutu niezgodności z przepisem aktu normatywnego wyższego rzędu (wzorzec kontroli), którym w przypadku ustawy może być Konstytucja lub ratyfikowana umowa międzynarodowa (por. postanowienie TK z 10 marca 2004 r., Tw 30/03, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 9). Uchwała może zawierać także dodatkowe postanowienia dotyczące sposobu jej wykonania, w szczególności wskazywać inny podmiot (pełnomocnika), zobligowany przez ogólnokrajowy organ związku zawodowego do sporządzenia wniosku, złożenia go w Trybunale Konstytucyjnym czy reprezentowania wnioskodawcy w postępowaniu przed Trybunałem. Nie ulega przy tym wątpliwości, iż powierzenie wykonania takiej uchwały konkretnie określonemu podmiotowi, nie wpływa na ocenę legitymacji procesowej wnioskodawcy, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, bowiem w dalszym ciągu tylko ogólnokrajowy organ związku zawodowego jest uprawniony do zainicjowania hierarchicznej kontroli zgodności norm. Biorąc powyższe pod uwagę, wniosek do Trybunału Konstytucyjnego, który nie stanowi ścisłej realizacji uchwały podjętej uprzednio przez ogólnokrajowy organ związku zawodowego, nie może być uznany, na podstawie art. 31 ust. 1 ustawy o TK, za pismo skutecznie wszczynające postępowanie przed Trybunałem.

2. KKW NSZZ FSG podjęła, na posiedzeniu w dniach 19-20 września 2007 r., uchwałę Nr 151V/2007 dotyczącą „wniesienia przez KKW NSZZ FSG Skargi Konstytucyjnej do Trybunału Konstytucyjnego w przedmiocie znowelizowanej ustawy o SG”. Uchwały tej nie można jednak uznać za podstawę prawną wniosku z 30 października 2007 r., znajdującego się obecnie w fazie wstępnego rozpoznania.

Trybunał Konstytucyjny ustalił, że w § 1 uchwały - dołączonej do złożonego wniosku - KKW NSZZ FSG wyraziła wolę poddania kontroli zgodności art. 143 ustawy o SG z art. 2 Konstytucji (pkt 1 na str. 3), art. 143 w związku z art. 135 ust. 1 ustawy o SG z art. 2 Konstytucji (pkt 2 na str. 3) oraz zarządzenia w sprawie zasad etyki zawodowej funkcjonariuszy z art. 2 Konstytucji (pkt 3 na str. 3). Natomiast po usunięciu braków formalnych wniosku poprzez doręczenie czterech egzemplarzy uchwały KKW NSZZ FSG Nr 151V/2007 okazało się, że treść doręczonej uchwały zasadniczo różni się od treści uchwały dołączonej do złożonego wniosku. Doręczona uchwała, mimo tożsamości podmiotu i okoliczności faktycznych związanych z jej podjęciem (uchwała o tym samym numerze 151/V/2007, podjęta przez KKW NSZZ FSG na tym samym posiedzeniu w dniach 19-20 września 2007 r.), nie zawiera jednak woli skontrolowania art. 143 ustawy o SG z art. 2 Konstytucji, art. 143 w związku z art. 135 ust. 1 ustawy o SG z art. 2 Konstytucji oraz zarządzenia w sprawie zasad etyki zawodowej funkcjonariuszy z art. 2 Konstytucji.

Pełnomocnik wnioskodawcy wyjaśnił, że „załączona do wniosku uchwała nr 151/V/2007 jest w istocie jedynie błędnie dołączonym tekstem projektu uchwały o wystąpieniu Związku do Trybunału Konstytucyjnego. Projekt ten został przedłożony na posiedzenie Krajowej Komisji Wykonawczej NSZZ FSG i w trakcie dyskusji nad jego treścią został on uszczegółowiony przez wyliczenie przepisów podlegających zaskarżeniu. W rezultacie powyższego uchwała nr 151/V/2007 została przyjęta w brzmieniu przesłanym za pismem procesowym w wykonaniu zarządzenia Trybunału Konstytucyjnego z 3 grudnia 2007 r. i w takim też brzmieniu stanowi załącznik do protokołu posiedzenia KKW NSZZ FSG”.

Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że § 1 uchwały KKW NSZZ FSG Nr 151/V/2007 (pkt 1-8 na str. 1-2) wyznacza zakres zaskarżenia, który stanowił podstawę prawną wniosku KKW NSZZ FSG z 31 października 2007 r., złożonego do Trybunału w innej sprawie (sygn. Tw 41/07). Skoro treść uchwały nie wskazywała dodatkowo odrębnego przedmiotu i wzorców kontroli, co bezsporne w świetle wyjaśnień pełnomocnika wnioskodawcy, to należało uznać, że rozpatrywany wniosek został złożony przez podmiot nieuprawniony w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji. Brak uchwały, w której ogólnokrajowy organ związku zawodowego wyraża wolę wszczęcia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie hierarchicznej kontroli zgodności, rozstrzyga o niedopuszczalności wydania orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK), uzasadniając tym samym odmowę nadania dalszego biegu „wnioskowi” KKW NSZZ FSG.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.

4