74

POSTANOWIENIE

z dnia 4 marca 2003 r.

Sygn. akt Tw 65/02

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Zdyb

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji o stwierdzenie zgodności:

art. 23 ust. 5 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz. U. Nr 130, poz. 1450) z art. 7, art. 118 ust. 1 oraz art. 121 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz z art. 22 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.

UZASADNIENIE:

W dniu 10 października 2002 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji o stwierdzenie zgodności art. 23 ust. 5 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz. U. Nr 130, poz. 1450) z art. 7, art. 118 ust. 1 i art. 121 ust. 2 oraz z art. 22 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wniosek sporządzono na podstawie uchwały Rady Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji z 12 września 2002 r. (Nr 12/2002).

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 27 listopada 2002 r. wezwano do uzupełnienia w terminie 7 dni braków formalnych przez wskazanie, zgodnie ze Statutem Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji, umocowanego przedstawiciela do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego i reprezentowania wnioskodawcy przed Trybunałem oraz przez doręczenie 5 kopii uchwały odpowiedniego organu Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego.

W dniu 12 grudnia 2002 r. dostarczono do Trybunału Konstytucyjnego pismo, w którym wnioskodawca odniósł się do stwierdzonych przez Trybunał braków formalnych.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o TK) wszczęcie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym następuje na podstawie wniosku, pytania prawnego albo skargi konstytucyjnej, jeżeli pochodzą one od „uprawnionego podmiotu”. Wyliczenie podmiotów, które mogą wystąpić z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188 Konstytucji RP, zawarte jest w art. 191 ust. 1 Konstytucji RP. Odnośnie do podmiotów wskazanych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji RP ustrojodawca wprowadza tzw. ograniczoną zdolność wnioskowania (legitymację szczególną). Mogą one występować z wnioskami do TK jedynie wówczas, gdy akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania. Wniosek pochodzący od takiego podmiotu powinien nie tylko odpowiadać wymaganiom dotyczącym pism procesowych oraz zawierać dane określone w art. 32 ust. 1 pkt 1-4 ustawy o TK, ale ponadto zawierać powołanie przepisu prawa lub statutu wskazującego, że kwestionowana ustawa lub inny akt normatywny dotyczy spraw objętych zakresem działania danego organu lub organizacji (art. 32 ust. 2 ustawy o TK).

W myśl art. 36 ustawy o TK wniosek pochodzący od organu lub organizacji wymienionych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji RP jest kierowany do sędziego Trybunału Konstytucyjnego celem wstępnego rozpoznania. Wstępne rozpoznanie wniosku zapobiega nadaniu mu biegu w sytuacji, gdy postępowanie wszczęte przed Trybunałem Konstytucyjnym podlegałoby umorzeniu z powodu niedopuszczalności wydania orzeczenia spowodowanej brakiem legitymacji do złożenia wniosku (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK). Tym samym procedura ta umożliwia, już w początkowej fazie postępowania, eliminację spraw, które nie mogą być przedmiotem merytorycznego rozpoznania przez Trybunał Konstytucji. Przyjąć zatem należy, że w trakcie wstępnego rozpoznania badaniu podlega nie tylko spełnienie wymagań stawianych pismom procesowym, ale także - a nawet przede wszystkim - kwestia, czy podmiot występujący z wnioskiem spełnia kryteria uzasadniające jego zakwalifikowanie do kręgu organów lub organizacji wskazanych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji RP oraz czy wskazane przez ten podmiot przepisy prawa lub postanowienia statutu rzeczywiście uzasadniają związek między zakresem działania danego podmiotu i regulacją przewidzianą w tym akcie normatywnym. Ponadto wstępne rozpoznanie służy eliminacji wniosków „oczywiście bezzasadnych” (art. 36 ust. 2 ustawy o TK). Dopiero spełnienie wszystkich wskazanych przesłanek uzasadnia nadanie wnioskowi dalszego biegu.

Czynna legitymacja Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji do wniesienia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm mogłaby wynikać z faktu, że będzie ona traktowana jako jeden z podmiotów wymienionych w art. 191 ust. 4 Konstytucji RP. Z całą pewnością Izba nie jest ogólnokrajowym organem związku zawodowego, ani ogólnokrajową organizacją pracodawców. Wnioskodawca nie działa bowiem na podstawie ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.), ani ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców (Dz. U. Nr 55, poz. 235 ze zm.). Pozostaje zatem do rozstrzygnięcia pytanie, czy Izba może być uznana za „organizację zawodową” w rozumieniu przywołanego przepisu ustawy zasadniczej.

Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji działa na podstawie ustawy z dnia 30 maja 1989 r. o izbach gospodarczych (Dz. U. Nr 35, poz. 195 ze zm.) i zgodnie z art. 2 tej ustawy reprezentuje wspólne interesy gospodarcze zrzeszonych członków. Trybunał Konstytucyjny zajmował się już zagadnieniem zakresu pojęcia „organizacja zawodowa”. W uzasadnieniu postanowienia z 8 stycznia 2002 r. (sygn. akt T. 64/01) Trybunał podtrzymał pogląd wyrażony w uzasadnieniu postanowienia z 30 maja 2000 r. (sygn. akt U. 5/99, OTK ZU nr 4/2000, poz. 114, pkt II. 4), w którym zwrócił uwagę, że Konstytucja wyraźnie odróżnia wolność podejmowania działalności gospodarczej i wolność wykonywania zawodu (art. 17 ust. 2 zd. 2). Ochrona interesów gospodarczych i ochrona interesów zawodowych odbywa się na różnych płaszczyznach, choć płaszczyzny te mogą mieć pewne punkty styczne. Konstytucja RP wyróżnia - oprócz samorządu terytorialnego (art. 163-172) - samorząd zawodowy, reprezentujący osoby wykonujące zawody zaufania publicznego (art. 17 ust. 1), a także inne rodzaje samorządu (art. 17 ust. 2), w tym - samorząd gospodarczy (o którym wspomina art. 61 ust. 1). Mimo podobieństwa nazwy, konstytucyjny status tych samorządów nie jest tożsamy. Choć organom samorządu zawodowego, będącym „organizacjami zawodowymi” w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji RP, przysługuje uprawnienie do kierowania do Trybunału Konstytucyjnego wniosków w sprawach związanych z zakresem ich działania, to nie oznacza jeszcze, że analogiczne uprawnienie przysługuje organom innych samorządów. Użycie trzech różnych pojęć w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji RP dowodzi, że pozostają one w ścisłej relacji. Związki zawodowe i organizacje pracodawców są organizacjami zrzeszającymi osoby będące jedną ze stron stosunku pracy. Organizacje zawodowe z kolei zrzeszają osoby wykonujące stale i w celach zarobkowych wyodrębniony zawód (tzw. wolny), a więc osoby, które także świadczą pracę, nie pozostając jednak w stosunku podporządkowania. Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje w obecnym składzie twierdzenie, że brak jest podstaw do objęcia zakresem działania art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji organów samorządu gospodarczego.

W tym świetle należy zatem stwierdzić, że Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji nie jest organizacją zawodową w rozumieniu art. 191 ust. 4 Konstytucji RP, a zatem nie jest podmiotem uprawnionym do złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm.

Na marginesie Trybunał pragnie poruszyć jeszcze jeden problem. Zgodnie z art. 32 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym oświadczenie wnioskodawcy musi w sposób jednoznaczny wyrażać wolę wszczęcia postępowania przed Trybunałem. Uprawniony organ wnioskodawcy zobowiązany jest wskazać konkretne przepisy aktu normatywnego, które kwestionuje, a także przepisy aktu wyższego rzędu będące podstawą kontroli w danej sprawie. Należy zauważyć, że uchwała Rady Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji z 12 września 2002 r. Nr 12/2002 nie spełnia tych wymogów. Rada nie wskazała bowiem, jakie przepisy Konstytucji miałyby być podstawą kontroli dla kwestionowanego przepisu. Uczynił to dopiero pełnomocnik we wniosku. Uchwała nie spełnia więc wymogów przewidzianych w art. 32 ust. 1 ustawy o TK, a zatem - nawet gdyby przyjąć, że Izba jest podmiotem legitymowanym do złożenia wniosku - uchwała Rady Izby Nr 12/2002 nie mogłaby być podstawą wszczęcia postępowania w trybie abstrakcyjnej kontroli norm. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału wskazanie wzorców kontroli dla kwestionowanego aktu normatywnego jest wyłączną kompetencją organu uprawnionego, w myśl art. 191 ust. 1 Konstytucji, do wystąpienia z wnioskiem o abstrakcyjną kontrolę norm (por.: postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 16 stycznia 2001 r., T 55/00, OTK ZU nr 1/B/2002). Niedopuszczalne jest natomiast samodzielne formułowanie wzorców kontroli przez pełnomocnika wnioskodawcy.

Biorąc pod uwagę wskazane wyżej okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.

3