72

POSTANOWIENIE

z dnia 4 grudnia 2002 r.

Sygn. akt Tw 61/02

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Janusz Niemcewicz

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Izby Gospodarczej Projektowania Architektonicznego o stwierdzenie zgodności:

art. 12 ust. 1 pkt 7 i art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.) z art. 2, 20 i 22 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.

UZASADNIENIE:

W dniu 18 września 2002 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Izby Gospodarczej Projektowania Architektonicznego z 4 września 2002 r., sporządzony na podstawie uchwały Rady Izby Gospodarczej Projektowania Architektonicznego z 21 sierpnia 2002 r., o stwierdzenie zgodności art. 12 ust. 1 pkt 7 i art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.) z art. 2, 20 i 22 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 21 października 2002 r. wezwano do uzupełnienia w terminie 7 dni braków formalnych poprzez wskazanie umocowanego przedstawiciela do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego i reprezentowania przed Trybunałem, określenie kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części, sformułowanie zarzutu niezgodności z Konstytucją (podanie wzorca kontroli), powołanie przepisu prawa wskazującego, że kwestionowany akt normatywny dotyczy spraw objętych zakresem działania wnioskodawcy, doręczenie 5 kopii uchwały odpowiedniego organu Izby Gospodarczej Projektowania Architektonicznego w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego, doręczenie 4 kopii wniosku oraz dołączenie 5 egzemplarzy aktualnego wyciągu z rejestru sądowego stwierdzającego, że wnioskodawcą jest organizacja o zasięgu ogólnokrajowym i 5 egzemplarzy aktualnego statutu Izby Gospodarczej Projektowania Architektonicznego.

W dniu 6 listopada 2002 r. uzupełniono wskazane braki.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o TK) wszczęcie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym następuje na podstawie wniosku, pytania prawnego albo skargi konstytucyjnej, jeżeli dany wniosek, pytanie prawne lub skarga konstytucyjna pochodzi od „uprawnionego podmiotu”. Wyliczenie podmiotów, które mogą wystąpić z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188 Konstytucji RP, jest zawarte w art. 191 ust. 1 Konstytucji RP. Co do podmiotów wskazanych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji RP ustrojodawca wprowadza tzw. ograniczoną zdolność wnioskowania (legitymację szczególną), wymagając wykazania, że kwestionowany akt normatywny dotyczy spraw objętych zakresem działania danego podmiotu, należącego do kręgu organizacji i organów wyliczonych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji RP. Wniosek pochodzący od takiego podmiotu powinien zatem nie tylko odpowiadać wymaganiom dotyczącym pism procesowych oraz zawierać dane określone w art. 32 ust. 1 pkt 1-4 ustawy o TK, ale nadto powinien zawierać powołanie przepisu prawa lub statutu wskazującego, że kwestionowana ustawa lub inny akt normatywny dotyczy spraw objętych zakresem działania danego organu lub organizacji (art. 32 ust. 2 ustawy o TK). Konsekwencją tych uregulowań jest art. 36 ustawy o TK, zgodnie z którym wniosek pochodzący od organu lub organizacji wymienionych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji RP jest kierowany do sędziego Trybunału Konstytucyjnego celem wstępnego rozpoznania. Wstępne rozpoznanie wniosku zapobiega nadaniu biegu wnioskowi w sytuacji, gdy postępowanie wszczęte przed Trybunałem Konstytucyjnym podlegałoby umorzeniu z powodu niedopuszczalności wydania orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK), spowodowanej brakiem podmiotu uprawnionego do złożenia wniosku. Tym samym instytucja ta umożliwia już w początkowej fazie postępowania eliminację spraw, które nie mogą być przedmiotem merytorycznego rozpoznania. Przyjąć zatem należy, że w trakcie wstępnego rozpoznania badaniu podlega nie tylko spełnienie wymagań stawianych pismom procesowym, ale także - a nawet przede wszystkim - kwestia, czy podmiot występujący z wnioskiem spełnia kryteria uzasadniające jego zakwalifikowanie do kręgu organów lub organizacji wskazanych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji RP oraz czy wskazane przez ten podmiot przepisy prawa lub postanowienia statutu rzeczywiście uzasadniają związek między zakresem działania danego podmiotu i regulacją przewidzianą w akcie normatywnym. Ponadto wstępne rozpoznanie służy eliminacji wniosków „oczywiście bezzasadnych” (art. 36 ust. 2 ustawy o TK). Dopiero spełnienie wszystkich wskazanych przesłanek uzasadnia nadanie wnioskowi dalszego biegu.

Czynna legitymacja Izby Gospodarczej Projektowania Architektonicznego do wniesienia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm mogłaby wynikać z faktu, że w tym przypadku będzie ona traktowana jako jeden z podmiotów wymienionych w art. 191 ust. 4 Konstytucji RP. Z całą pewnością należy stwierdzić, że Izba nie jest ogólnokrajowym organem związku zawodowego ani ogólnokrajową organizacją pracodawców. Pozostaje zatem pytanie, czy Izba może być uznana za „organizację zawodową”.

Izba Gospodarcza Projektowania Architektonicznego działa na podstawie ustawy z dnia 30 maja 1989 r. o izbach gospodarczych (Dz. U. Nr 35, poz. 195 ze zm.) i zgodnie z art. 2 tej ustawy reprezentuje wspólne interesy gospodarcze zrzeszonych członków. Trybunał Konstytucyjny zajmował się już zagadnieniem zakresu pojęcia „organizacja zawodowa”. W uzasadnieniu postanowienia z 8 stycznia 2002 r. (sygn. T 64/01) podtrzymał pogląd wyrażony w uzasadnieniu postanowienia z 30 maja 2000 r. (sygn. U. 5/99, OTK ZU Nr 4/2000), w którym zwrócił uwagę, że Konstytucja wyraźnie odróżnia wolność podejmowania działalności gospodarczej i wolność wykonywania zawodu (art. 17 ust. 2 zd. 2). Ochrona interesów gospodarczych i ochrona interesów zawodowych odbywa się na różnych płaszczyznach, choć płaszczyzny te mogą mieć pewne punkty styczne. Konstytucja RP wyróżnia - oprócz samorządu terytorialnego (art. 163-172) - samorząd zawodowy, reprezentujący osoby wykonujące zawody zaufania publicznego (art. 17 ust. 1), a także inne rodzaje samorządu (art. 17 ust. 2), w tym - samorząd gospodarczy (o którym wspomina art. 61 ust. 1). Mimo podobieństwa nazwy konstytucyjny status tych samorządów nie jest tożsamy. Choć organom samorządu zawodowego, będącym „organizacjami zawodowymi” w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji RP, przysługuje uprawnienie do kierowania do Trybunału Konstytucyjnego wniosków w sprawach związanych z zakresem ich działania, to nie oznacza jeszcze, że analogiczne uprawnienie przysługuje organom innych samorządów. Użycie trzech różnych pojęć w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji RP dowodzi, że pozostają one w ścisłej relacji. Związki zawodowe i organizacje pracodawców są organizacjami zrzeszającymi osoby będące jedną ze stron stosunku pracy. Organizacje zawodowe z kolei zrzeszają osoby wykonujące stale i w celach zarobkowych wyodrębniony zawód (tzw. wolny), a więc osoby, które także świadczą pracę, nie pozostając jednak w stosunku podporządkowania. Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje twierdzenie, że brak jest podstaw do objęcia zakresem działania art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji organów samorządu gospodarczego.

Trybunał pragnie ponadto zauważyć, że kwestię samorządu zawodowego architektów reguluje ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządzie zawodowym architektów, inżynierów budownictwa i urbanistów (Dz. U. z 2001 r. Nr 5, poz. 42 ze zm.). Zgodnie z art. 3 tej ustawy formą samorządu architektów są izby architektów. Tym bardziej szczegółowy musiałby być dowód, że samorządem zawodowym architektów są również izby gospodarcze. Takiego jednak dowodu odnośnie do swojej legitymacji procesowej przed Trybunałem wnioskodawca nie przeprowadził.

W tym świetle należy stwierdzić, że Izba Gospodarcza Projektowania Architektonicznego nie jest organizacją zawodową w rozumieniu art. 191 ust. 4 Konstytucji RP, a zatem nie jest podmiotem uprawnionym do wniesienia wniosku w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm.

Biorąc pod uwagę wskazane wyżej okoliczności Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.

2