200

POSTANOWIENIE

z dnia 17 grudnia 2003 r.

Sygn. akt Tw 75/02

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Zdyb - przewodniczący

Bohdan Zdziennicki - sprawozdawca

Ewa Łętowska,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie z dnia 25 marca 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu wnioskowi Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W dniu 18 listopada 2002 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego w sprawie zgodności art. 152 ust. 3 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 1990 r. Nr 65, poz. 385 ze zm.; dalej: UoSW) z art. 70 ust. 4 oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 6 grudnia 2002 r. wezwano do uzupełnienia w terminie 7 dni braku formalnego poprzez nadesłanie 5 egzemplarzy odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego.

W dniu 18 grudnia 2002 r. wpłynęło do Trybunału Konstytucyjnego pismo, w którym wnioskodawca odniósł się do stwierdzonego przez Trybunał braku formalnego wniosku.

Postanowieniem z 25 marca 2003 r. odmówiono nadania dalszego biegu wnioskowi, uzasadniając swą odmowę brakiem czynnej legitymacji procesowej Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego do występowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w trybie abstrakcyjnej kontroli norm oraz faktem braku bezpośredniego związku między kwestionowanymi przepisami a zakresem działania wnioskodawcy.

W dniu 7 kwietnia 2003 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynęło zażalenie na postanowienie z 25 marca 2003 r. z wnioskiem o uchylenie zaskarżonego postanowienia i nadanie biegu sprawie przez przyjęcie do dalszego rozpoznania wniosku Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm. dalej: ustawa o TK) jest zobowiązany, do badania legitymacji podmiotów określonych w art. 191 ust. 1 pkt 3 Konstytucji domagających się wszczęcia abstrakcyjnej kontroli norm. Zgodnie ze wskazanym przepisem, wniosek pochodzący od organu lub organizacji wymienionych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji RP jest kierowany do sędziego Trybunału Konstytucyjnego celem wstępnego rozpoznania. Wstępne rozpoznanie zapobiega nadaniu biegu wnioskowi w sytuacji, gdy postępowanie wszczęte przed Trybunałem Konstytucyjnym podlegałoby umorzeniu z powodu niedopuszczalności wydania orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK), spowodowanej brakiem podmiotu uprawnionego do złożenia wniosku. Należy podkreślić, że w trakcie postępowania wstępnego badaniu podlega przede wszystkim kwestia, czy podmiot występujący z wnioskiem spełnia kryteria uzasadniające zakwalifikowanie go do kręgu organów lub organizacji wskazanych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji RP. Tylko taka wnikliwa kontrola każdego wniosku casu ad casum już w stadium rozpoznania wstępnego prowadzić może do ujednolicania praktyki orzeczniczej w tych sprawach, zapobiegając zarówno bezpodstawnemu nadawaniu biegu wnioskom nieuprawnionych podmiotów, jak też bezpodstawnej odmowie nadania biegu takim wnioskom.

Na podmiotach występujących do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm na podstawie legitymacji szczególnej ciąży obowiązek wykazania, że należą one do grupy podmiotów wymienionych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji, a ponadto, że kwestionowany akt prawny dotyczy ich zakresu działania. Legitymację procesową wnioskodawca musi posiadać na każdym etapie postępowania. Z punktu widzenia procesowego wnioskodawca jest obowiązany wykazać swoją legitymację nie później niż do momentu wydania postanowienia Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania biegu wnioskowi (por. postanowienie TK z 27 listopada 2002 r., Tw 25/02, OTK ZU nr 3/B/2002, poz. 190). Rozpatrując zażalenie Trybunał nie bada ponownie wniosku od strony spełnienia wymogów formalnych, a jedynie stwierdza, czy zaszły przesłanki odmowy nadania dalszego biegu w momencie wydawania tegoż postanowienia.

Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 25 marca 2003 r. odmówił nadania dalszego biegu wnioskowi Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego ze względu na brak legitymacji po stronie wnioskodawcy do występowania z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego. W uzasadnieniu podkreślono, że brak jest podstaw, aby przypisać Ogólnopolskiemu Akademickiemu Związkowi Zawodowemu przymiot związku ogólnokrajowego w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny wskazał ponadto, iż brak jest bezpośredniego związku między kwestionowanymi przepisami, a zakresem działania wnioskodawcy, co stanowi dodatkową przesłankę odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego.

W zażaleniu wnioskodawca kwestionuje zasadność stanowiska Trybunału Konstytucyjnego stwierdzając, iż Ogólnopolski Akademicki Związek Zawodowy posiada przymiot ogólnokrajowego związku zawodowego, co na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 uzasadnia przyznanie temu związkowi legitymacji szczególnej do występowania do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm. Argumentując powyższe stanowisko wnioskodawca stwierdza, iż Trybunał Konstytucyjny nie dokonał merytorycznej oceny wniosku Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego, a odmowa przyznania legitymacji podmiotowej stanowi wyraz dyskryminacji tego związku zawodowego. Wnioskodawca stwierdza ponadto, iż zaskarżone przepisy UoSW są związane z interesem prawnym Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego. Zdaniem wnioskodawcy, związek zaskarżonych przepisów z zakresem działania podmiotu dysponującego legitymacją szczególną do występowania do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm nie musi mieć charakteru ścisłego i bezpośredniego. Uzasadnia to w ocenie Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego dopuszczalność wszczęcia kontroli konstytucyjnej przepisów UoSW wskazanych we wniosku.

Trybunał Konstytucyjny zwracał już uwagę, że pojęcie „związku ogólnokrajowego” musi być odróżnione - z jednej strony - od struktur ponadzwiązkowych (federacji) tworzonych na podstawie art. 11 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.), a z drugiej strony - od organizacji związkowych o mniejszym zasięgu i od struktur wewnątrzzwiązkowych (organizacji zakładowych, branżowych). Wobec braku ustawowej definicji, konieczne jest wskazanie kryteriów pozwalających wyróżnić związek ogólnokrajowy. Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 17, poz. 209 ze zm.) przewiduje jednolity rejestr związków zawodowych, a wśród danych ujawnionych w rejestrze nie ma informacji o ogólnokrajowym charakterze związku. Sąd rejestrowy w postępowaniu o wpis nie bada więc w ogóle tej cechy związku. Trybunał Konstytucyjny wyraża przekonanie, że w obowiązującym stanie prawnym kontrola legitymacji czynnej wnioskodawcy, zarejestrowanego jako związek zawodowy, nie może się ograniczyć do odczytania jego nazwy, ani też deklaracji zawartej w statucie. Okoliczność, iż w nazwie związku figuruje słowo „ogólnokrajowy” w żadnym razie nie może być uznana za decydującą o legitymacji organów takiego związku do inicjowania abstrakcyjnej kontroli aktów normatywnych. Podobnie, nie jest tu także rozstrzygający przepis statutu. Stwierdzenie, iż dana organizacja posiada legitymację do występowania z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego, musi być poprzedzone merytoryczną oceną, czy organizacja ta ma rzeczywiście charakter związku ogólnokrajowego. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, oceny tej należy przede wszystkim dokonywać korzystając z danych ujawnionych w rejestrze, w szczególności z wpisów zawartych w dziale I, rubryce 3, obejmującej jednostki terenowe lub oddziały organizacji (por. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 12 lutego 2003 r., Tw 72/02).

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, iż wnioskodawca nie zawarł w zażaleniu żadnych nowych argumentów odnoszących się do braku legitymacji procesowej Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego do występowania z wnioskiem do Trybunału. Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje w pełni stanowisko zawarte w postanowieniu z 25 marca 2003 r., w którym odmówiono nadania dalszego biegu wnioskowi ze względu na brak przymiotu ogólnopolskości po stronie wnioskodawcy. Niezbędną przesłanką przypisania wnioskodawcy przymiotu związku zawodowego jest okoliczność posiadania zorganizowanej struktury, opartej na prawidłowo powołanych organach terenowych. Ocena spełnienia tej przesłanki powinna być dokonana w oparciu o dane ujawnione w rejestrze. Według aktualnego odpisu z rejestru, wnioskodawca w niniejszej sprawie, Ogólnopolski Akademicki Związek Zawodowy, nie posiada żadnych jednostek terenowych ani oddziałów. Wnioskodawca nie przywołał we wniosku żadnych argumentów, ani nie przedstawił innych dokumentów, które świadczyłyby o posiadaniu przez Ogólnopolski Akademicki Związek Zawodowy jakiejkolwiek struktury terenowej. W przypadku Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego jej brak wyklucza możliwość zakwalifikowania go jako ogólnopolskiego związku zawodowego, choćby z tego względu, że nie ma on możliwości prowadzenia działalności związkowej w skali całego kraju.

Trybunał w obecnym składzie stwierdza zatem, że Ogólnopolskiemu Akademickiemu Związkowi Zawodowemu nie można przypisać przymiotu związku ogólnokrajowego w rozumieniu art. 191 ust 1 pkt 4 Konstytucji. Należy zatem uznać, że złożony do Trybunału Konstytucyjnego wniosek pochodzi od podmiotu, któremu nie przysługuje legitymacja do występowania do Trybunału o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm.

Należy podkreślić, iż brak możliwości przypisania wnioskodawcy przymiotu związku ogólnokrajowego, stanowił już podstawę odmowy nadania dalszego biegu wnioskom Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego skierowanym do Trybunału Konstytucyjnego (por. postanowienie TK z 20 stycznia 2003 r., Tw 58/02, niepublikowane oraz postanowienie TK z 12 lutego 2003 r., Tw 72/02, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 78). W żadnej mierze zatem wnioskodawca nie może czuć się zaskoczony tak jednoznacznym, w stosunku do niego, orzecznictwem Trybunału. Należy ponadto podkreślić, iż przesłanka braku ogólnopolskiego charakteru związku zawodowego stanowiła także podstawę odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi w stosunku do innych wnioskodawców (por. postanowienie TK z 17 lutego 2003 r., Tw 70/02, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 76). W tym świetle argumenty wnioskodawcy zawarte w zażaleniu, dotyczące nierównego traktowania Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego w postępowaniach przed Trybunałem należy uznać za oczywiście bezzasadne.

Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje jednocześnie stanowisko, wyrażone w zaskarżonym postanowieniu, o braku wymaganego w świetle art. 191 ust. 2 Konstytucji, związku kwestionowanych regulacji z zakresem działania wnioskodawcy. Świadczenie w postaci stypendium socjalnego ma charakter zaopatrzeniowy i nieekwiwalentny i nie stanowi jakiejkolwiek formy wynagrodzenia pracowniczego. Należy zatem stwierdzić, iż kwestionowany przez wnioskodawcę art. 152 ust. 3 UoSW dotyczący stypendiów socjalnych przyznawanych studentom nie reguluje wprost, a także pośrednio, spraw należących do zakresu działania związku zawodowego, w rozumieniu ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.). Wskazany przepis UoSW nie dotyczy spraw odnoszących się do członków związku zawodowego, jak i innych pracowników.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny uznając, że zażalenie nie podważyło zasadności stanowiska zajętego w zaskarżonym postanowieniu, orzekł jak w sentencji.

4