Wyrok z dnia 9 czerwca 2004 r.
I PK 708/03

1. Wszczęcie sprawy w rozumieniu art. 29 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002
r. o restrukturyzacji niektórych należności publicznoprawnych od przedsiębior-
ców (Dz.U. Nr 155, poz. 1287 ze zm.) następuje w dacie przekazania kierowni-
kowi biura terenowego Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
wykazu zbiorczego lub uzupełniającego, obejmującego roszczenia pracowni-
cze podlegające zaspokojeniu ze środków tego Funduszu, w której może on
stwierdzić zgodność złożonego wykazu z przepisami ustawy z dnia 29 grudnia
1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności praco-
dawcy (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 85 ze zm.) obowiązującymi w
dniu złożenia wykazu.
2. Do pracodawców znajdujących się w stanie upadłości lub likwidacji
przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. nie stosuje się
zmian wprowadzonych tą ustawą w przepisach ustawy o ochronie roszczeń
pracowniczych.

Przewodniczący SSN Zbigniew Hajn, Sędziowie SN: Roman Kuczyński,
Zbigniew Myszka (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 czerwca 2004 r.
sprawy z powództwa Zakładów Przemysłu Odzieżowego ,,N." Przedsiębiorstwa Pań-
stwowego w upadłości w S. przeciwko Funduszowi Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych - Biuru Terenowemu w B. o zapłatę, na skutek kasacji strony powo-
dowej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 października 2003 r.
[...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu w
Białymstoku do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi orzeczenie o
kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyro-
kiem z dnia 28 października 2003 r. oddalił apelację strony powodowej - Zakładów
Przemysłu Odzieżowego ,,N." Przedsiębiorstwa Państwowego w upadłości w S. od
wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Suwałkach z
dnia 27 czerwca 2003 r., oddalającego powództwo o zasądzenie od pozwanego
Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - Biura Terenowego w B.
łącznej kwoty 526.330,81 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 8 października 2002 r.,
na którą składały się następujące należności: 1) 60.382,59 zł z tytułu niewypłaconych
roszczeń pracowniczych za okres od 20 do 31 sierpnia 2002 r., 2) 54.236,05 zł z ty-
tułu ekwiwalentów za urlopy pracownicze, 3) 451.711,90 zł z tytułu odszkodowań z
art. 7a ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, 4) 20.382,86
zł z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne od powyższych należności.
W sprawie tej ustalono, że w dniu 20 sierpnia 2002 r. została ogłoszona upa-
dłość Zakładów Przemysłu Odzieżowego ,,N." Przedsiębiorstwa Państwowego w S.
W dniu 16 września 2002 r. syndyk masy upadłości złożył w Biurze Terenowym po-
zwanego Funduszu zbiorczy wykaz niezaspokojonych roszczeń pracowniczych z
uchybieniami, które zostały poprawione w dniu 19 września 2002 r. Po ich weryfikacji
przeprowadzonej w dniach 18-20 i 23-27 września 2002 r. należności te zostały za-
twierdzone do wypłaty. Następnie w dniu 30 września 2002 r. syndyk złożył wykaz
uzupełniający obejmujący roszczenia 201 pracowników powstałe po ogłoszeniu upa-
dłości. Przy składaniu tego wykazu pracownik pozwanego Funduszu zauważył
błędne ujęcie 6 osób, po czym poprawiony wykaz został złożony w dniu 3 paździer-
nika 2002 r.
Zdaniem Sądu pierwszej instancji złożony w dniu 30 września 2002 r. zbiorczy
wykaz uzupełniający niezaspokojonych roszczeń pracowniczych mógł być w tym sa-
mym dniu sprawdzony pod względem formalnym, co też częściowo zrobiono, nato-
miast nie była możliwa jego merytoryczna weryfikacja i tym samym nie można przy-
pisać kierownikowi pozwanego Biura ,,zbędnej zwłoki i zawinionego opóźnienia" w
stwierdzeniu zgodności z ustawą tego wykazu (art. 35 § 1 k.p.a. w związku z art. 7
ust. 4 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych), co sprawiało, że roszczenia
strony powodowej były nieuzasadnione w rozumieniu art. 27 i 29 ustawy z dnia 30
sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności publicznoprawnych od
przedsiębiorców (Dz.U. Nr 155, poz. 1287, powoływanej dalej jako ustawa z 30
sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji).
Stanowisko to podtrzymał Sąd Apelacyjny, który wstępnie uznał, iż art. 29 ust.
2 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji nie jest sprzeczny z Konstytucją RP.
Przepis ten odnosi się do ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pra-
cowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr
9, poz. 85 ze zm., powoływanej dalej jako ustawa o ochronie roszczeń pracowni-
czych lub ustawa z 29 grudnia 1993 r.) i określa, że ograniczenia wprowadzone art.
27 do ustawy z 29 grudnia 1993 r. należy stosować w sprawach, w których kierownik
biura FGŚP stwierdził po dniu 1 października 2002 r. zgodność złożonego wykazu z
przepisami ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych. Jeżeli takie stwierdzenie
miało miejsce przed dniem wejścia w życie ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o restruktu-
ryzacji, to wówczas do spraw niezakończonych należało stosować przepisy dotych-
czasowe. ,,Powyższe unormowanie ustawowe nie jest sprzeczne z Konstytucją, gdyż
samodzielnie określa datę stosowania dotychczasowych i znowelizowanych przepi-
sów ustawy z 29 grudnia 1993 r.", która samodzielnie reguluje zasady i zakres
ochrony roszczeń pracowniczych (art. 1) i jedynie w art. 7 ust. 4 pozwala odpowied-
nio stosować przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, ale tylko w
postępowaniu, o którym mowa w art. 7 ust. 2 i 3, tj. w postępowaniu kierownika Biura
Terenowego FGŚP. Dlatego też Sąd pierwszej instancji zasadnie uznał, że kierownik
biura pozwanego Funduszu nie dopuścił się nieuzasadnionej zwłoki przy
stwierdzeniu zgodności złożonego w dniu 30 września 2002 r. wykazu
uzupełniającego z przepisami ustawy. Takie stwierdzenie to nie tylko ocena
formalna, ale również ocena merytoryczna zgłoszonych świadczeń - ich rodzaju i
wysokości w rozumieniu art. 6 i 6b ustawy. ,,Ustalenie możliwości czy niemożliwości
stwierdzenia zgodności wykazu z ustawą liczącego 201 osób w tym samym dniu nie
wymagało wiadomości specjalnych biegłego z zakresu księgowości (biegła na
zapoznanie się z aktami prawnymi zużyła 7 godzin) lecz wystarczająca była
szczegółowa analiza protokółów weryfikacji wykazu zbiorczego i wykazu uzu-
pełniającego dokonana przez Sąd I instancji". Skoro zatem kierownik Biura pozwa-
nego Funduszu po dniu 1 października 2002 r. stwierdził zgodność z ustawą wykazu
uzupełniającego złożonego przez stronę powodową w dniu 30 września 2002 r., to
stosownie do art. 29 ust. 2 pkt 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji w
rozpoznawanej sprawie miał zastosowanie jej art. 27 ,,ograniczający zakres wypłaca-
nych świadczeń ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych".
W kasacji strona powodowa podniosła następujące zarzuty: 1) naruszenia art.
27 w związku z art. 29 ust. 1 i 2 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji - ,,wo-
bec wadliwego przyjęcia, iż spełnione zostały przesłanki faktyczne do zastosowania
podstawy rozstrzygnięcia" przepisów ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w
brzmieniu znowelizowanym przepisami ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyza-
cji, obowiązującym od dnia 1 października 2002 r., na skutek przyjęcia, że przepisy
ustawy z 29 grudnia 1993 r. ,,określają datę stosowania" dotychczasowych i znoweli-
zowanych przepisów tej ustawy w sytuacji, gdy podstawę prawną rozstrzygnięcia
powinny stanowić jej dotychczasowe przepisy w brzmieniu obowiązującym do dnia
30 września 2002 r., 2) wadliwej interpretacji art. 7 ust. 2 ustawy o ochronie roszczeń
pracowniczych ,,niewłaściwie rozszerzającej i bez wyraźnego umocowania w ustawie
zakresu oceny niezbędnej do stwierdzenia zgodności wykazu niezaspokojonych
roszczeń pracowniczych złożonego do kierownika Biura FGŚP z przepisami ustawy
o ochronie roszczeń i przyjęcie, że wykaz ten wymaga nie tylko weryfikacji formalnej
ale i merytorycznej zgłoszonych świadczeń obejmującej ich rodzaj i wysokość pod
względem rachunkowym, podczas gdy dyspozycja powołanego przepisu ustawy nie
nakłada na pozwanego takiego obowiązku, zaś błędy rachunkowe nie mają wpływu
na ostateczną ocenę składanych wykazów", 3) naruszenie art. 233 k.p.c. w związku z
art. 382 i 328 § 1 k.p.c. - przez pominięcie części materiału dowodowego ,,w postaci
dowodu z opinii biegłej sądowej z zakresu księgowości wyjaśniającej zakres mate-
riału podlegającego ocenie pozwanego oraz jego możliwości techniczne i podstawy
wynikającej z posiadanych przez niego materiałów źródłowych do stwierdzenia w
dniu 30.09.2002 r. zgodności z przepisami ustawy o ochronie roszczeń pracowni-
czych wykazu niezaspokojonych roszczeń pracowniczych w następstwie tego niedo-
stateczne wyjaśnienie rozmiaru i zakresu objętych wykazem roszczeń skutkującego
wydłużeniem weryfikacji wykazu do dnia 4.10.2002 r.", 4) naruszenie art. 378 § 1
k.p.c. ,,przez pominięcie większości zarzutów zawartych w apelacji powoda oraz za-
niechanie przeprowadzenia kontroli zaskarżonego orzeczenia we wskazanym przez
apelującego kierunku i braku dokonania oceny zasadności zgłoszonych przez skar-
żącego zarzutów", 5) naruszenie art. 217 § 2 k.p.c. w związku z art. 381 k.p.c. przez
pominięcie zgłaszanych przez stronę powodową nowych faktów i dowodów, których
nie mogła ona powołać w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji ,,na oko-
liczność możliwości stosowania przez kierownika Biura FGŚP odpowiednio przepi-
sów postępowania administracyjnego w przedmiocie postępowania w sprawie skła-
dania wykazu uzupełniającego niezaspokojonych roszczeń pracowniczych, czyli sto-
sowania przepisów kpa w zakresie szerszym niż to wynika z brzmienia art. 7 ust. 4
w/w ustawy".
Skarżący sformułował następujące okoliczności, które w jego ocenie uzasad-
niały rozpoznanie kasacji: 1) czy istnieje dopuszczalność rozstrzygania o zakresie
świadczeń podlegających zaspokojeniu ze środków FGŚP na podstawie art. 29 w
związku z art. 27 ustawy z 30 sierpnia o restrukturyzacji, ,,który nie spełnia w stopniu
niezbędnym rygorów dostatecznej określoności jego treści normatywnej wobec nie-
sprecyzowania zasięgu działania dotychczasowych i znowelizowanych przepisów
ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych" i powoduje ,,ukształtowanie daty wejścia
w życie znowelizowanych przepisów od wystąpienia momentu ,,stwierdzenia przez
kierownika Biura o zgodności wykazu niezaspokojonych roszczeń pracowniczych z
przepisami ustawy" na podstawie odesłania do art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia
1993 r.", 2) potrzebę wyjaśnienia, czy art. 29 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. jest zgodny
z art. 1 i 2 Konstytucji ,,na skutek: zróżnicowania uprawnień tej samej grupy podmio-
tów objętych przepisami nowelizującymi i braku instrumentów prawnych umożliwiają-
cych ochronę tej grupy osób, których uprawnienie do świadczeń powstało pod rzą-
dami ustawy w brzmieniu dotychczasowym lecz nie zostało zrealizowane na skutek
przesunięcia w czasie momentu stwierdzenia zgodności zawartych w wykazie nieza-
spokojonych roszczeń pracowniczych na datę przypadającą po dniu 1 października
2002 r.", co spowodowało ,,odebranie adresatom tej regulacji realnych możliwości
dostosowania się do nowej regulacji wobec jej zbyt krótkiego 7-dniowego vacatio
legis, nieadekwatnego do charakteru wprowadzanych zmian, uniemożliwiających
ochronę tych osób", 3) potrzebę wyjaśnienia, czy w okolicznościach faktycznych i
prawnych rozpoznawanej sprawy ,,możliwe jest rozstrzyganie i odpowiednie stoso-
wanie na podstawie ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowni-
czych do postępowania w niniejszych sprawach przepisów kodeksu postępowania
administracyjnego, w szczególności w zakresie określenia daty 'sprawy wszczętej'
zgodnie z art. 63 ust. 1 kpa - tj. daty złożenia wykazu uzupełniającego niezaspokojo-
nych roszczeń pracowniczych w dniu 30.09.2002 r.". Skarżący domagał się uchylenia
zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania wraz z orze-
czeniem o kosztach postępowania za wszystkie instancje.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zasadnicze zarzuty kasacji należałoby podzielić, choć to nie one decydują o
prawidłowym rozstrzygnięciu sprawy. Wstępnie należało zwrócić uwagę, że istotnie
ustawa z 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji przewidywała krótki termin wejścia w
życie, bo 7-dniowy okres vacatio legis, który uniemożliwiał stronom zapoznanie się z
treścią jej art. 27, w zasadniczy sposób uszczuplającego katalog świadczeń pracow-
niczych podlegających zaspokojeniu ze środków Funduszu Gwarantowanych Świad-
czeń Pracowniczych. Sam pozwany przyznawał, że tekst tej ustawy ,,przypadkiem
ściągnął z internetu", a z całą pewnością nie dysponował Dziennikiem Ustaw, w któ-
rym został on ogłoszony, przed datą merytorycznego zweryfikowania poprawionego
przez stronę powodową wykazu uzupełniającego. Tymczasem zgodnie z art. 4 ust. 1
ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych
aktów prawnych (Dz.U. Nr 62, poz. 718 ze zm.), akty normatywne, zawierające prze-
pisy powszechnie obowiązujące, ogłaszane w dziennikach urzędowych, wchodzą w
życie po upływie czternastu dni od dnia ich ogłoszenia, chyba że dany akt normatyw-
ny określi termin dłuższy. Jedynie wyjątkowo, bo w uzasadnionych przypadkach, akty
normatywne mogą wchodzić w życie w terminie krótszym niż czternaście dni. Regu-
lacje zawarte w spornych art. 27 i 29 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji
nie zawierają uzasadnienia dla takiego krótszego siedmiodniowego terminu wejścia
w życie istotnej zmiany przepisów ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w
zakresie uszczuplającym katalog świadczeń pracowniczych podlegających
zaspokojeniu ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
W ocenie Sądu Najwyższego rozwikłanie tej kwestii możliwe jest jednak bez
podważania konstytucyjności spornych regulacji prawnych. Za sprawy wszczęte na
podstawie przepisów ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych, niezakończone
przed dniem wejścia w życie ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji (art. 29
ust. 2), należy rozumieć sprawy, co do których kierownik Biura Terenowego Fundu-
szu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych stwierdził zgodność wykazu lub
wykazu uzupełniającego z przepisami ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych. W
rozpoznawanej sprawie Sąd Apelacyjny przyjął, że taka procedura nie wymagała
wiadomości specjalnych biegłego z zakresu księgowości, lecz wystarczająca była
szczegółowa analiza protokołów weryfikacji zbiorczego i wykazu uzupełniającego.
Ponadto procedura ta dotyczy stwierdzenia zgodności tych wykazów z przepisami
ustawy, co oznacza, że wymaga jedynie sprawdzenia, czy wykazy przekazane kie-
rownikowi Biura Terenowego Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
obejmują osoby uprawnione w myśl art. 5 ustawy o ochronie roszczeń pracowni-
czych, a także rodzaje świadczeń podlegających zaspokojeniu ze środków Funduszu
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na podstawie przepisów obowiązują-
cych w dacie zgłoszenia wykazów. Natomiast merytoryczna, w tym rachunkowa we-
ryfikacja wykazów następuje w dalszej kolejności, tj. w okresie koniecznym do nie-
zwłocznego przekazania odpowiednich środków finansowych podmiotowi zgłaszają-
cemu wykazy, który wypłaca uprawnionym osobom świadczenia przewidziane w
ustawie (art. 7 ust. 2). Stanowisko takie koresponduje z potrzebą szczegółowego
zweryfikowania wskazanych w wykazach osób uprawnionych oraz wysokości ich nie-
zaspokojonych roszczeń pracowniczych według przepisów ustawy o ochronie rosz-
czeń pracowniczych obowiązujących w dacie zgłoszenia wykazów, które wcześniej
zostały sprawdzone w formalnym aspekcie ich zgodności z przepisami tej ustawy.
Oznacza to, że wszczęcie sprawy w rozumieniu art. 29 ustawy z 30 sierpnia 2002 r.
o restrukturyzacji następuje w dacie przekazania (złożenia) kierownikowi Biura Tere-
nowego Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wykazów zbiorczego
lub uzupełniającego, obejmujących roszczenia pracownicze podlegające zaspokoje-
niu ze środków tego Funduszu, w której może on stwierdzić zgodność złożonego
wykazu z przepisami ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych obowiązującymi w
dacie otrzymania tych wykazów. Odmienna interpretacja oznaczałaby bowiem, że
definicja sprawy wszczętej na podstawie przepisów ustawy o ochronie roszczeń pra-
cowniczych stanowiłaby w gruncie rzeczy sprawę zakończoną w rozumieniu jej art. 7
ust. 2, skoro po formalnym i merytorycznym sprawdzeniu wykazów przez kierownika
odpowiedniej jednostki Funduszu pozostaje jedynie techniczne przekazanie środków
finansowych przeznaczonych na zaspokojenie roszczeń objętych ostatecznie zwery-
fikowanymi wykazami. Ponadto regulacje intertemporalne zawarte w art. 27 w
związku z art. 29 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji w żadnym zakresie
nie zmodyfikowały procedur określonych w art. 7 ustawy o ochronie roszczeń pra-
cowniczych. Takie uwarunkowania sprawiły, że Sąd Najwyższy uznał trafność za-
rzutów błędnej wykładni unormowań zawartych w tych przepisach.
Równocześnie jednak w rozpoznawanej sprawie podstawowe znaczenie ma
ustalenie, że powodowy pracodawca znajdował się w stanie upadłości od 20 sierpnia
2002 r., a zatem przed dniem wejścia w życie ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o re-
strukturyzacji, tj. w szczególności przed dniem wejścia w życie - wprowadzonych
przez jej art. 27 w związku z art. 29 - zmian w ustawie o ochronie roszczeń pracowni-
czych. Zgodnie z wyraźnym brzmieniem art. 3 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o re-
strukturyzacji, przepisów tej ustawy nie stosuje się do przedsiębiorców znajdujących
się w likwidacji lub w upadłości. Unormowanie to jednoznacznie przesądza, że do
powodowego pracodawcy, znajdującego się w stanie upadłości od 20 sierpnia 2002
r., nie miały zatem w ogóle zastosowania zmiany w dotychczasowych przepisach,
obejmujące między innymi wprowadzone jej art. 27 zmiany w przepisach ustawy o
ochronie roszczeń pracowniczych, ani przepisy przejściowe i końcowe ustawy z 30
sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji, w tym w szczególności art. 29 zawarty w jej roz-
dziale 4. Wszystko to sprawia, że dla prawidłowego rozstrzygnięcia rozpoznawanej
sprawy nie była potrzebna interpretacja art. 27 i 29 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o
restrukturyzacji, które nie miały zastosowania do pracodawcy będącego przedsię-
biorcą w stanie upadłości przed dniem wejścia w życie tej ustawy. Prawidłowe orze-
kanie w sprawie wymaga zatem zastosowania dotychczasowych przepisów ustawy o
ochronie roszczeń pracowniczych, tj. w brzmieniu obowiązującym bez zmian wpro-
wadzonych art. 27 i 29 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy wyrokował w zgodzie z art. 39313
k.p.c.
========================================