*Przygotowując artykuły do opublikowania na stronie internetowej, kusi możliwość wzbogacenia ich o zdjęcia ilustracyjne, łatwe do pozyskania przy użyciu wyszukiwarki. Często takie działanie może być uzasadnione, jeśli ma cel informacyjny, a nie komercyjny. *
Czy przygotowując do zamieszczenia w serwisie internetowym materiał np. o znanym fotografiku, możemy dołączyć, dla przybliżenia stylu twórczości artysty, kilka wykonanych przez niego fotografii? Czy jako wystarczające podanie źródła należy rozumieć podpisanie ich imieniem i nazwiskiem autora? No i co w takiej sytuacji z wynagrodzeniem dla autora zdjęć?
Nie istnieje uniwersalne wspólne prawo autorskie Unii Europejskiej.
[ ( http://static1.money.pl/i/h/134/t97414.jpg ) ] (http://prawo.money.pl/aktualnosci/wiadomosci/artykul/strony;internetowe;-;kiedy;dopuszczalny;jest;przedruk,174,0,763054.html) Strony internetowe - kiedy dopuszczalny jest przedruk?
Zgodnie z art. 345 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) _ Traktaty nie przesądzają w niczym zasad prawa własności w Państwach Członkowskich. _TFUE traktuje prawo autorskie jako postać własności. Istnieje możliwość regulacji tej problematyki w prawie unijnym wynikająca m.in. z art. 114 TFUE, który upoważnia Parlament Europejski i Radę do przyjmowania środków dotyczących zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich.
Zgodnie z zasadą niedyskryminacji wyrażaną w art. 18 TFUE przepisy krajowe nie mogą pozbawiać autorów z innych państw członkowskich praw przyznanych własnym obywatelom. Byłoby więc naruszeniem tej zasady nierówne traktowanie ze względu na obywatelstwo. Obywatel innego państwa członkowskiego, występując przed sądem krajowym, może powoływać się bezpośrednio na art. 18 TFUE i domagać się zapewnienia ochrony zastrzeżonej dla obywateli danego kraju.
Sytuacja w Polsce
Jak więc sytuacja będzie wyglądała w Polsce, pomimo zbieżnych zasad w krajach członkowskich? W celu ustalenia podstaw, na jakich twórca może domagać się wynagrodzenia za wykorzystanie fotografii jego autorstwa w treści artykułu, niezbędne jest ustalenie, czy doszło do naruszenia przysługujących mu praw autorskich. Zgodnie z prawem autorskim, w przypadku braku regulacji szczególnych, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i określenia sposobu, w jaki może być on wykorzystywany (tzw. pola eksploatacji) oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
Publikacja fotografii bez zgody autora stanowi więc, co do zasady, naruszenie jego praw i uzasadnia wystąpienie z roszczeniami o charakterze odszkodowawczym. Należy jednak rozważyć, czy nie zachodzi którykolwiek z przypadków określonych w Ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych (u.p.a), w których dozwolone jest wykorzystanie cudzych utworów bez zgody autora.
[ ( http://static1.money.pl/i/h/124/t153724.jpg ) ] (http://news.money.pl/artykul/w;grecji;chca;ocenzurowac;internet,192,0,885952.html) Chcą chronić polityków, ocenzurują internet
Wolno rozpowszechniać w celach informacyjnych w prasie, radiu i telewizji już rozpowszechnione aktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie. Czy jednak, pomimo iż nie wskazany, możemy zakwalifikować Internet do którejś z tych kategorii mediów i czy wykorzystane przez autora artykułu fotografie stanowią aktualne fotografie reporterskie w rozumieniu ustawy?
„Prasę” mogą stanowić również publikacje periodyczne w Internecie, jeżeli spełniają wymogi przewidziane w ustawie prawo prasowe, tzn. nie tworzą zamkniętej całości, ukazują się nie rzadziej niż raz do roku; opatrzone są stałym tytułem lub nazwą, numerem bieżącym i datą. Można wówczas skorzystać z dozwolonego użytku publicznego w Internecie na równi z tradycyjnymi odpowiednikami (prasą drukowana). Bardziej liberalne stanowiska wskazują jako decydującą – funkcję prasową – z pominięciem szczegółowych wymogów z prawa prasowego.
Zdjęcie reporterskie tj. o charakterze dokumentującym wydarzenia „zatrzymane w kadrze” muszą być aktualne z punktu widzenia szybkości obiegu informacji. Aktualność fotografii rozciąga się na czas trwania zdarzenia oraz niedługi okres po jego zakończeniu. Brak potrzeby uzyskania zgody twórcy na wykorzystanie w celach informacyjnych takich zdjęć nie wyłącza konieczności zapłaty wynagrodzenia oraz spełnienia innych wymogów, jak w szczególności wymieniania imienia i nazwiska twórcy oraz źródła.
Nie jest wystarczające, często stosowane, podanie jedynie informacji o imieniu i nazwisku fotografa, bez wskazania źródła – w tym zgodnie ze zwyczajami przyjętymi w danym środowisku. W przypadku wykorzystania fotografii znajdujących się w innych serwisach internetowych niezbędne jest podanie adresu internetowego z którego zostały zaczerpnięte.
Wysokość należnego twórcy wynagrodzenia
Naruszenie autorskich praw majątkowych twórcy wiąże się z możliwością wystąpienia z odpowiednimi roszczeniami: zaniechania naruszania, usunięcia skutków naruszenia, naprawienia wyrządzonej szkody, wydania uzyskanych korzyści. Realizację dwóch pierwszych wymienionych roszczeń sprowadza się wyłącznie do usunięcia wskazanego materiału z serwisu internetowego. Autor ma również możliwość dochodzenia naprawienia szkody.
Poza oparciem na zasadach ogólnych Kodeksu cywilnego i wykazaniem wartości szkody uprawniony może alternatywnie żądać zapłaty sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku, gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Ustawa w żaden sposób nie obliguje twórcy do skorzystania z określonego sposobu dochodzenia swoich praw, wobec czego należy uznać, iż może on wybrać ten, który bardziej mu odpowiada z punktu widzenia materialnych interesów. Najłatwiej określić wysokość wynagrodzenia na podstawie tabeli wynagrodzeń danej organizacji zbiorowego zarządzania bądź w drodze porozumienia zawartego pomiędzy stronami.
Organizacją zarządzającą utworami fotograficznymi w Polsce jest Związek Polskich Artystów Fotografików (ZPAF). Uprawnienia organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do zarządzania i ochrony praw autorskich wynikają z umów zawieranych z twórcami i artystami wykonawcami. Związek może również reprezentować zagranicznych artystów fotografików – ale wyłącznie na podstawie odrębnych umów o zarządzanie i ochronę praw autorskich. W przypadku braku organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub uzgodnienia wysokości należnego wynagrodzenia pomiędzy stronami jego wysokość będzie musiała zostać ustalona przez sąd. Wówczas przy określeniu wartości zachodzi konieczność uwzględnienia okoliczności faktycznych danego przypadku.
Najlepszym rozwiązaniem jest zawsze osiągnięcie porozumienia z twórcą lub jego przedstawicielem, np. agencją. Argumentem przemawiającym za ustaleniem niższej stawki wynagrodzenia może być np. informacyjny lub wręcz promocyjny dla osoby fotoreportera i zrzeszającej go agencji charakter publikacji. Zasadne wydaje się odniesienie przy potencjalnych negocjacjach do stawek opłat za wykorzystanie zdjęć w Internecie, opracowanych przez odpowiednią organizację zbiorowego zarządzania (w Polce ZPAF), ze względu na ich wysokość oraz różnicowanie pomiędzy reklamowym czy też informacyjnym charakterem zdjęć.
dr Bogdan Fischer jest radcą prawnym z Chałas i Wspólnicy Kancelarii Prawnej, Oddział w Krakowie