Gdy chcemy dochodzić roszczeń finansowych, z reguły możemy to zrobić tylko w określonym terminie. We własnym interesie warto więc wiedzieć, po jakim czasie egzekwowanie naszych uprawnień nie będzie już możliwe.
Jeżeli mamy prawo do odszkodowania, którego do tej pory nie otrzymaliśmy, czekamy na zwrot długu lub nie zapłacono nam wynagrodzenia za wykonane dzieło, czas działa na naszą niekorzyść. Po określonym w prawie terminie dochodzi bowiem do przedawnienia roszczeń.
_ Zgodnie bowiem z art. 117 § 2 kodeksu cywilnego, po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia (chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia, przy czym zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne). _Jeżeli jesteśmy wierzycielami, tracimy wówczas możliwość aktywnego egzekwowania naszych uprawnień. Może być jednak odwrotnie - jeżeli to my jesteśmy dłużnikami, to wówczas wierzyciel traci możliwość skutecznego egzekwowania swoich uprawnień wobec nas.
Z tą drugą sytuacją możemy spotkać się na przykład wtedy, gdy ktoś po wielu latach żąda od nas spłacenia rachunku (np. za wykonanie jakiejś usługi), a my już nie pamiętamy, czy został on zapłacony w terminie, czy też nie. Wtedy możemy powołać się na zarzut przedawnienia i nie mamy już obowiązku udowadniać, że rachunek został uregulowany.
Nie ma go, a jest
Roszczenie przedawnione przekształca się w tzw. „roszczenie niezupełne”. Oznacza to, że nie może być ono przymusowo egzekwowane przed sądem, jednak zgodnie z prawem – roszczenie takie wciąż istnieje.
W przypadku skierowania sprawy do sądu, sąd nie uznaje dziś z urzędu przedawnienia takiego roszczenia (tak jak to miało miejsce przed 1990 r.) i nie bierze tego faktu pod uwagę podczas wydawania wyroku. Prawo wymaga bowiem, aby w takiej sytuacji dłużnik – któremu zależy na wykazaniu, że roszczenie jest już przedawnione – bezwzględnie powołał się na okoliczność przedawnienia.
Jeśli tak się nie stanie, wierzyciel ma szansę sprawę wygrać i uzyskać wyrok zasądzający. Jeżeli natomiast dłużnik przed sądem powoła się na przedawnienie, wówczas powództwo zostanie oddalone.
Oczywiście, dłużnik w każdej chwili – nawet po terminie przedawnienia roszczenia – może dobrowolnie oddać dług. Zgodnie z art. 411 pkt. 3 k.c. zapłacone przez niego świadczenie nie jest wówczas traktowane jako nienależne.
Przedawnione roszczenie istnieje również w sytuacji, gdy wierzytelność zabezpieczona była zastawem - wówczas przedawnienie nie pozbawia wierzyciela prawa do uzyskania zaspokojenia z rzeczy obciążonej (zasady tej nie stosuje się jednak do roszczenia o odsetki lub inne świadczenia uboczne).
Przerwany bieg i zawieszenie
Do przedawnienia się roszczeń można jednak nie dopuścić. Osiągamy to poprzez tzw. przerwanie biegu przedawnienia. Dzięki temu termin przedawnienia zaczyna biec od nowa. Przeważnie nie zaczyna się to jednak natychmiast, gdyż w razie przerwania biegu przedawnienia, np. przez czynność w postępowaniu przed sądem lub przez mediację, przedawnienie biegnie na nowo dopiero po zakończeniu postępowania sądowego lub mediacji.
BIEG PRZEDAWNIENIA PRZERYWA src="http://www.money.pl/u/money_chart/graphchart_ns.php?ds=1425990182&de=1433887200&sdx=0&i=&ty=1&ug=1&s%5B0%5D=oil.z&colors%5B0%5D=%231f5bac&fg=1&fr=1&w=640&h=300&cm=0&lp=1&rl=1"/>
Odmienne od przerwania biegu przedawnienia jest jego zawieszenie.
Wiąże się ono z sytuacjami (mogą się one utrzymywać przez dowolnie długi okres), które obiektywnie uniemożliwiają wierzycielowi wykonywanie swych uprawnień w stosunku do dłużnika.
BIEG PRZEDAWNIENIA ULEGA ZAWIESZENIU src="http://www.money.pl/u/money_chart/graphchart_ns.php?ds=1425990182&de=1433887200&sdx=0&i=&ty=1&ug=1&s%5B0%5D=oil.z&colors%5B0%5D=%231f5bac&fg=1&fr=1&w=640&h=300&cm=0&lp=1&rl=1"/>
Terminy przedawnienia
Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, zaś jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniejszym możliwym terminie.
ISTNIEJĄ CZTERY ZASANICZE TERMINY PRZEDAWNIENIA src="http://www.money.pl/u/money_chart/graphchart_ns.php?ds=1425990182&de=1433887200&sdx=0&i=&ty=1&ug=1&s%5B0%5D=oil.z&colors%5B0%5D=%231f5bac&fg=1&fr=1&w=640&h=300&cm=0&lp=1&rl=1"/>
Są jednak liczne wyjątki, w postaci specyficznych terminów przedawnienia dla pewnych rodzajów roszczeń. Oto najważniejsze z nich:
• dla roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych - 10 lat od daty popełnienia czynu, lecz nie później niż trzy lata od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia;
• dla roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych będących przestępstwami - 10 lat od daty popełnienia czynu;
• dla roszczeń przedsiębiorcy z tytułu dokonanej sprzedaży - 2 lata;
• dla roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny – 3 lata od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. W każdym wypadku roszczenie przedawnia się jednak po upływie 10 lat od wprowadzenia produktu do obrotu;
• dla roszczeń z umowy ubezpieczenia – 3 lata;
• dla roszczeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również dla roszczeń o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy – 1 rok od dnia zwrotu rzeczy. To samo dotyczy roszczeń samoistnego posiadacza przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz;
• dla roszczeń właściciela przeciwko użytkownikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy albo o zwrot nakładów na rzecz, jak również dla roszczeń użytkownika przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz – 1 rok od dnia zwrotu rzeczy;
• dla roszczeń zastawcy przeciwko zastawnikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy, jak również dla roszczeń zastawnika przeciwko zastawcy o zwrot nakładów na rzecz – 1 rok od dnia zwrotu rzeczy;
• dla roszczeń z umowy przedwstępnej – 1 rok od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Jeżeli sąd oddali żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym orzeczenie stało się prawomocne.
• dla roszczeń wynikających z umowy o dzieło – 2 lata od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane - od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane;
• dla roszczeń wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy, jak również dla roszczeń najemcy przeciwko wynajmującemu o zwrot nakładów na rzecz albo o zwrot nadpłaconego czynszu – 1 rok od dnia zwrotu rzeczy;
• dla roszczeń użyczającego przeciwko biorącemu do używania o naprawienie szkody za uszkodzenie lub pogorszenie rzeczy, jak również dla roszczeń biorącego do używania przeciwko użyczającemu o zwrot nakładów na rzecz oraz o naprawienie szkody poniesionej wskutek wad rzeczy – 1 rok od dnia zwrotu rzeczy;
• dla roszczeń biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki – 6 miesięcy od chwili, gdy przedmiot miał być wydany;
• dla roszczeń wynikających ze stosunku rachunku bankowego – 2 lata. Nie dotyczy to roszczeń o zwrot wkładów oszczędnościowych;
• dla roszczeń z tytułu gwarancji bankowych, poręczeń udzielanych przez banki oraz akredytyw, które stały się wymagalne - 6 lat.
• dla roszczeń z umowy przewozu osób – 1 rok od dnia wykonania przewozu, a gdy przewóz nie został wykonany - od dnia, kiedy miał być wykonany;
• dla roszczeń z umowy spedycji – 1 rok.
Gdy czas nie zaszkodzi
Nie wszystkie roszenia majątkowe ulegają jednak przedawnieniu.
PRZEDAWNIENIU NIE ULEGAJĄ src="http://www.money.pl/u/money_chart/graphchart_ns.php?ds=1425990182&de=1433887200&sdx=0&i=&ty=1&ug=1&s%5B0%5D=oil.z&colors%5B0%5D=%231f5bac&fg=1&fr=1&w=640&h=300&cm=0&lp=1&rl=1"/>