Sądowe orzeczenia powinny być bardziej przekonujące

Zbyt mało jest wzorowych uzasadnień wyroków: zwięzłych, jasnych i poprawnych językowo. Sędziowie muszą jak najlepiej uzasadniać motywy orzeczeń, bo buduje to autorytet wymiaru sprawiedliwości - uznali uczestnicy dzisiejszej debaty w Sądzie Najwyższym.

W debacie _ Uzasadnienia orzeczeń sądowych, a efektywność wymiaru sprawiedliwości _ udział wzięli m.in. sędziowie różnych szczebli sądownictwa, przedstawiciele zawodów prawniczych, organizacji pozarządowych, mediów, a także naukowcy - prawnicy i językoznawcy.

Uzasadnienie wyroku to motywy, jakimi kierował się sąd, rozstrzygając sprawę. Sporządza się je pisemnie z urzędu lub na wniosek strony procesu. Niezależnie od uzasadnienia pisemnego, podczas ogłaszania wyroku sąd wygłasza - zazwyczaj skrócone - uzasadnienie ustne.

_ - Zwięzłość nie polega na tym, czy jest krótko, czy długo. Zwięzłość polega na tym, czy się pisze ujmując byka za rogi, czy każde zdanie i słowo w zdaniu coś niesie. I tu jest pies pogrzebany z tymi uzasadnieniami, bo one z tego punktu widzenia są nieznośne _ - oceniła pierwsza rzecznik praw obywatelskich i była sędzia TK prof. Ewa Łętowska. Dodała, że _ nie ma jednego modelu uzasadnienia i musi być ono trafnie dobrane do okazji _.

Przypomniała, że uzasadnienia scalają system prawny i budują zaufanie do sądów. Podkreśliła, że chodzi nie tylko o to, żeby wymierzyć sprawiedliwość - ma być też widać, że została ona wymierzona. Dlatego należy położyć nacisk na kwestię faktycznego uzasadniania wyroku, a nie tylko na uzasadnienie w sensie formalnym, rozumiane jako dokument dołączony do sentencji wyroku.

Z tą opinią zgodziła się m.in. prezes Stowarzyszenia Themis sędzia Irena Kamińska. _ - Sędzia, którego stać na wysiłek, aby przedstawić swoje motywy w sposób przekonujący, buduje autorytet sądownictwa _ - podkreśliła. Zaznaczyła, że sędziowie mają coraz mniej czasu na rozpoznanie spraw, których jednocześnie do sądów wpływa coraz więcej.

_ - Nie mamy czasu na rozpoznawanie spraw, coraz bardziej chodzi o ich załatwialność _ - dodała. Wskazała, że od kilku lat wzrasta liczba spraw wpływających do polskich sądów i tendencja ta ulega nasileniu.

Prowadząca praktykę adwokacką w USA mec. Ewa Don-Siemion jako przykład formułowania motywów wyroków wymieniła sędziów Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych, którzy zgodnie wskazują w swych wypowiedziach, że tworzenie uzasadnień _ jest żmudnym, bolesnym procesem pisania _. _ Podkreśla się tam, że odbiorcą orzeczeń jest społeczeństwo _ - zaznaczyła. Dodała, że na przykład sędzia Ruth Ginsburg na początku orzeczeń pisze kilka krótkich zdań _ dla prasy _, podsumowujących orzeczenie.

_ - Myślę, że kluczem w odniesieniu do sędziego jest słowo przekonujący. W dzisiejszych czasach sędziom nie da się uciec od tego, że będą musieli przedstawiać dziennikarzom, a za ich pośrednictwem opinii publicznej, kompetentne, skrótowe informacje o sprawie i wyjaśniać, dlaczego sąd podjął taką, a nie inną decyzję _ - mówił natomiast reporter sądowy Polskiej Agencji Prasowej Wojciech Tumidalski.

Tymczasem, jak dodał, język którym posługują się sędziowie, stanowi czasem przeszkodę nie do pokonania dla podsądnych. _ - Kłopot mają też dziennikarze będący pod stałą presją swych przełożonych naciskających na pisanie w sposób jak najbardziej zrozumiały dla czytelnika. To m.in. dlatego media dokonują zbyt daleko idących uproszczeń, przytaczając motywy wyroku _ - mówił.

Uczestnicy dyskusji zgodnie wskazywali, że uzasadnienie wyroku ma być pisane przede wszystkim dla stron, a nie dla sądu II instancji z założeniem: _ Byle mi tylko nie uchylili _. Część dyskutantów w związku z wprowadzaniem tzw. elektronicznego protokołu krytycznie oceniła ograniczanie się wyłącznie do nagrania ustnego uzasadnienia. Wskazywali, że może to doprowadzić do formalizacji i jeszcze większej niezrozumiałości uzasadnień ustnych.

Organizatorami dzisiejszej dyskusji było Stowarzyszenie Sędziów Themis oraz Instytut Prawa i Społeczeństwa INPRIS.