20/2/A/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 13 lutego 2013 r.

Sygn. akt P 25/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Kotlinowski - przewodniczący

Andrzej Rzepliński - sprawozdawca

Piotr Tuleja

Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz

Marek Zubik,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 13 lutego 2013 r., pytania prawnego Sądu Apelacyjnego w Łodzi, czy:

1) art. 1 pkt 9 lit. a ustawy z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 241, poz. 2074, ze zm.) zmieniający art. 24 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, ze zm.) w zakresie, w jakim nie reguluje kwestii intertemporalnych w stosunku do należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i inne powstałe przed wejściem w życie noweli, a odnoszącym się do płatników składek prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, którzy zaprzestali prowadzenia tej działalności przed 1 stycznia 2003 r., jest zgodny z art. 2 i art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

2) art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2003 r., rozumiany w ten sposób, że ma zastosowanie do należności powstałych przed tą datą, a nie przedawnionych do 31 grudnia 2002 r., jest zgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417, z 2009 r. Nr 56, poz. 459 i Nr 178, poz. 1375, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 i Nr 197, poz. 1307 oraz z 2011 r. Nr 112 poz. 654) umorzyć postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia.

UZASADNIENIE

I

1. Postanowieniem z 22 kwietnia 2010 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postawił Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne, czy:

1) art. 1 pkt 9 lit. a ustawy z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2002 r. Nr 241, poz. 2074, ze zm.; dalej: ustawa nowelizująca) zmieniający art. 24 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, ze zm.; dalej: ustawa systemowa) w zakresie, w jakim nie reguluje kwestii intertemporalnych w stosunku do należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i inne powstałe przed wejściem w życie noweli, a odnoszącym się do płatników składek prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, którzy zaprzestali prowadzenia tej działalności przed 1 stycznia 2003 r., jest zgodny z art. 2 i art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

2) art. 24 ust. 4 ustawy systemowej, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2003 r., rozumiany w ten sposób, że ma zastosowanie do należności powstałych przed tą datą, a nie przedawnionych do 31 grudnia 2002 r., jest zgodny z art. 2 Konstytucji.

Pytanie prawne zostało postawione na tle następującego stanu faktycznego. Ubezpieczony prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie od maja 1998 r. do 9 listopada 1999 r. i z tego tytułu był zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne na podstawie art. 23 w związku z art. 8 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz. U. Nr 28, poz. 153; dalej: u.u.z.). W myśl art. 26 ust. 1 u.u.z. (w brzmieniu obowiązującym od 9 września 1998 r.) jako płatnik był zobowiązany, bez wzywania, do opłacania składek za każdy miesiąc kalendarzowy do 15 następnego miesiąca, w trybie i na zasadach przewidzianych dla składek na ubezpieczenia społeczne, to jest, począwszy od 1 stycznia 1999 r., w trybie i na zasadach przepisów ustawy systemowej. Składki były opłacane i ewidencjonowane w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ZUS), zgodnie z art. 26 ust. 3 u.u.z. Ubezpieczony składał w ZUS deklaracje rozliczeniowe składek na ubezpieczenia zdrowotne. ZUS nie wnosił żadnych zastrzeżeń co do prawidłowości składanych deklaracji i do sierpnia 2008 r. nie powiadomił płatnika składek, że na jego koncie dostrzeżono niezgodności deklaracji z dokonanymi wpłatami składek oraz o zaległościach w opłacaniu składek. Sąd pytający zaznaczył przy tym, że w 1999 r. obowiązywał art. 47 ust. 13 ustawy systemowej, stanowiący, że w razie nieuregulowania składek przez płatnika za określony miesiąc, ZUS dokonuje przepisu składek z urzędu w wysokości wynikającej z ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej i zawiadamia o tym fakcie płatnika. Przepis ten został uchylony 17 lutego 2001 r. W sierpniu 2008 r. ZUS, będący jednocześnie organem egzekucyjnym, wszczął postępowanie egzekucyjne przez zajęcie wynagrodzenia za pracę. Egzekucja dotyczyła zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od lipca do listopada 1999 r. Na skutek zarzutów wniesionych przez płatnika składek postępowanie egzekucyjne zostało umorzone i ZUS 14 listopada 2008 r. wydał decyzję, która zapoczątkowała postępowanie w sprawie rozpoznawanej przez sąd pytający. Decyzją tą ZUS określił wysokość zadłużenia z tytułu niezapłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od lipca do listopada 1999 r., nieopłaconych odsetek oraz kosztów upomnień. W uzasadnieniu decyzji stwierdzono, że w wyniku przeprowadzonej analizy konta zauważono brak wpłat składek za miesiące od lipca do listopada 1999 r., a ponadto, że w deklaracji rozliczeniowej za listopad 1999 r. płatnik składek naliczył nieprawidłową podstawę wymiaru i nieprawidłową kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne i dlatego ZUS wymierzył składkę w prawidłowej wysokości (wyższej od zadeklarowanej). Dodatkowo w uzasadnieniu decyzji stwierdzono, że od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę na zasadach określonych w ordynacji podatkowej, a zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy systemowej nieopłacone należności podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

W odwołaniu od decyzji płatnik składek wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i oddalenie w całości roszczeń ZUS. W uzasadnieniu odwołania podniósł, że płacił składki do 12 listopada 1999 r., to jest do zakończenia działalności gospodarczej, oraz że zgodnie z obowiązującymi przepisami dokonał wszelkich czynności w ZUS składając deklarację kończącą działalność w listopadzie 1999 r. oraz składając rozliczenie roczne w lutym 2000 r. Do złożonych dokumentów ZUS nie wniósł uwag i zastrzeżeń. Ponadto stwierdził, że gdyby faktycznie jego składki nie wpłynęły na konto, to zgodnie z art. 47 ust. 13 i 14 ustawy systemowej ZUS powinien był go powiadomić. Płatnik podniósł, że obowiązywało go rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczenia składek, wypłaconych zasiłków z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego (Dz. U. Nr 165, poz. 1197, ze zm.; dalej: rozporządzenie z 30 grudnia 1998 r.) nakazujące mu przechowywanie dokumentów przez okres 5 lat.

Nieprawomocnym wyrokiem z 26 lutego 2009 r., sygn. IX 56/09, Sąd Okręgowy (dalej: SO) oddalił odwołanie od decyzji ZUS. W uzasadnieniu wyroku SO wskazał, że zgodnie z przepisami ustawy systemowej osoby prowadzące działalność gospodarczą podlegają ubezpieczeniom społecznym, a ubezpieczenia te, w tym ubezpieczenie zdrowotne, są ubezpieczeniami obowiązkowymi. Nieopłacanie składek w ustawowym terminie powoduje naliczanie odsetek. Ustalanie wysokości składek i realizacja płatności należą do płatnika składek zgodnie z deklaracją rozliczeniową. W myśl art. 40 ust. 1d ustawy systemowej jako datę zewidencjonowania na koncie ubezpieczonego składek przyjmuje się dzień ich zewidencjonowania na koncie ubezpieczonego. W systemie informatycznym organu rentowego na koncie wnioskodawcy widnieje niedopłata z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne, która została dostrzeżona przez organ w 2008 r. Argumenty wnioskodawcy zawarte w odwołaniu nie mogły, zdaniem SO, być uwzględnione, gdyż podnoszona okoliczność w zakresie 5-letniego obowiązku przechowywania dokumentów wobec 10-letniego okresu przedawnienia roszczeń składkowych wynikającego z treści art. 24 ust. 4 ustawy systemowej w związku z art. 93 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, dalej: u.ś.o.z.) nie zwalnia wnioskodawcy z obowiązku dowodzenia, a więc udowodnienia zapłaty wymaganych składek. Tylko przedstawienie dokumentów mogących potwierdzić uiszczenie należnych składek pozwoliłoby na inną ocenę żądania organu rentowego. SO wywiódł również, że w myśl art. 232 k.p.c. to strony są zobowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Z treści uzasadnienia wyroku SO wynika, że sąd ten podzielił argumenty płatnika składek o tym, że organ rentowy zwlekał z żądaniem uregulowania należności składkowych, narażając go na zapłatę odsetek, jednak nie zwalnia go to z obowiązku zapłaty, a jedynie uprawnia do złożenia wniosku o umorzenie zaległości.

W apelacji od powyższego wyroku ubezpieczony podniósł m.in., że działania ZUS polegające na maksymalnym przeciągnięciu terminu powiadomienia go o rzekomo niezapłaconych składkach oraz niezachowaniu trybu powiadomienia go o zaległościach i błędach w deklaracjach pozbawiły go możliwości udowodnienia wywiązania się z obowiązku opłacania należnych składek. W uzasadnieniu apelacji płatnik wywiódł, że postępował zgodnie z przepisami obowiązującymi w okresie prowadzenia przez niego działalności gospodarczej. O wszelkich nieprawidłowościach na jego koncie ubezpieczeniowym powinien być powiadomiony przez organ w chwili złożenia rocznej deklaracji rozliczeniowej. Zdaniem płatnika, z chwilą zmiany przepisów o przedawnieniu należności składkowych, wydłużających termin przedawnienia obowiązkiem organu winno być stwierdzenie zgodności dokonanych wpłat składek z ewidencją wpłat na koncie ubezpieczonego lub poinformowane o wydłużonym terminie okresów archiwizacji dokumentów przekazanych do ZUS. Podniósł on także, że z chwilą zakończenia działalności gospodarczej w 1999 r. nie miał obowiązku śledzenia zmian w przepisach prawa dotyczących obowiązków osób prowadzących działalność gospodarczą w zakresie rozliczeń z ZUS.

Przy rozpoznawaniu powyższej apelacji sąd pytający nabrał wątpliwości co do zgodności powołanych w sentencji przepisów z art. 2 i art. 7 Konstytucji. Zdaniem sądu pytającego, istota sporu w sprawie sprowadza się do prawidłowości zastosowania wobec płatnika składek art. 24 ust. 4 ustawy systemowej w brzmieniu tego przepisu wprowadzonym przez art. 1 pkt 9 ustawy nowelizującej. Ustawa nowelizująca nie zawiera przepisów przechodnich i w związku z tym w praktyce powstały wątpliwości, czy art. 24 ust. 4 ustawy systemowej w nowym brzmieniu ma zastosowanie do zobowiązań powstałych przed 1 stycznia 2003 r. Wątpliwości te zostały rozstrzygnięte na niekorzyść płatników składek w orzecznictwie SN i NSA w Warszawie, i to zarówno w odniesieniu do składek na ubezpieczenie społeczne, jak i na ubezpieczenie zdrowotne. W orzecznictwie przyjmuje się, że wydłużenie okresu przedawnienia należności jeszcze nieprzedawnionych w dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej nie narusza zasady nie działania prawa wstecz i znowelizowany art. 24 ust. 1 ustawy systemowej ma zastosowanie do składek nieprzedawnionych w dacie wejścia w życie noweli. Sąd pytający nie kwestionuje trafności poglądów wyrażonych w powołanych orzeczeniach, że prawo zmiany terminów przedawnienia jest domeną ustawodawcy i wpływając na stosunki cywilnoprawne, obejmuje również stosunki publicznoprawne. Jednak, w jego ocenie, zmiany w przepisach dotyczących terminów przedawnienia składek powinny być wprowadzane w życie w taki sposób, aby nie naruszały prawa płatnika do obrony swych interesów. W przeciwnym wypadku uprawnienie ustawodawcy do wydłużania terminów przedawnienia składek może naruszać zasadę państwa prawa, podważać zaufanie do państwa. Zdaniem sądu pytającego, każdy obywatel powinien wiedzieć, które prawo go obowiązuje bez konieczności sięgania do reguł interpretacyjnych. Stąd też nowelizacja prawa w toku istniejącego zobowiązania wymaga obwarowania zmian przepisami intertemporalnymi, zwłaszcza w sytuacji braku równości pomiędzy stronami danego stosunku zobowiązaniowego. ZUS, jako organ uprawniony do poboru składek na mocy przepisów ustawy systemowej, ma uprawnienia władcze w stosunku do płatników składek. W sytuacji niestabilnego prawa oraz braku jasności, jakie prawo należy stosować (stare czy nowe), może dojść do naruszenia prawa płatników składek do obrony ich praw, zwłaszcza gdy na skutek zbyt długiego okresu przedawnienia i długotrwałej bezczynności organu zobowiązanego do ściągania należności z tytułu składek, płatnik nie będzie miał już możliwości wykazania, że wywiązał się z obowiązku w terminie i w należytej wysokości. Szczególnie może to dotyczyć osób, które zaprzestały prowadzenia działalności gospodarczej przed nowelizacją przepisów regulujących zasady opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz terminy ich przedawnienia. Zdaniem sądu pytającego, zgodzić się należy z płatnikiem, że osoba, która zaprzestała prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, nie ma obowiązku śledzenia zmian w przepisach prawa dotyczących osób, które taką działalność prowadzą, w tym w zakresie obowiązków wynikających z ustawy systemowej. Zastosowanie art. 24 ust. 4 ustawy systemowej w wersji znowelizowanej w stosunku do osób, które zakończyły działalność gospodarczą przed 1 stycznia 2003 r., może budzić szczególne wątpliwości, gdy ZUS dochodzi składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenia zdrowotne po 9 latach od daty powstania zobowiązania, tak jak ma to miejsce w niniejszej sprawie.

Sąd pytający dodał, że art. 24 ust. 4 ustawy systemowej od 1 lipca 2004 r. miał zastosowanie wyłącznie do składek na ubezpieczenie społeczne. Termin przedawnienia składek na ubezpieczenia zdrowotne był określony w art. 28 ust. 2 u.u.z. i wynosił 5 lat, licząc od dnia, w którym składka stała się wymagalna. W myśl art. 28 ust. 3 tej ustawy bieg przedawnienia ulegał przerwaniu w przypadku odroczenia terminu płatności, rozłożenia spłaty należności na raty i przez każdą inną czynność zmierzającą do ściągnięcia należności, jeżeli o czynności tej został powiadomiony dłużnik. Należności z tytułu składek nie można było dochodzić, jeżeli od terminu ich wymagalności upłynęło 10 lat. Identycznej treści regulacje przedawnienia były zawarte w art. 24 ust. 4 ustawy systemowej przed nowelizacją tego przepisu. Jednak ubezpieczenia zdrowotne unormowane były w odrębnym od ustawy systemowej akcie prawnym. W nieobowiązującej już ustawie z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz. U. z 2003 r. Nr 45, poz. 391), która zastąpiła u.u.z., w art. 33, w pierwotnym brzmieniu tego przepisu, ustawodawca zachował pięcioletni termin przedawnienia składek na ubezpieczenia zdrowotne. Nowelizacją dokonaną ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o emeryturach o rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 121, poz. 1264, ze zm.; dalej ustawa zmieniająca z 20 kwietnia 2004 r.), 1 lipca 2004 r. zmieniono art. 33 ust. 2 tej ustawy nadając mu nową treść: „Należności z tytułu składek na ubezpieczenia zdrowotne ulegają przedawnieniu na zasadach określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych”. Od 1 października 2004 r. art. 24 ust. 4 ustawy systemowej ma zastosowanie do składek na ubezpieczenia zdrowotne na mocy art. 93 ust. 2 u.ś.o.z. Stąd też, jak zaznaczył sąd pytający, art. 24 ust. 4 ustawy systemowej ma zastosowanie do składek na ubezpieczenia zdrowotne dopiero od 1 lipca 2004 r. Ponadto, jak zaznaczył sąd pytający, w okresie przed 1 stycznia 2003 r. obowiązywało rozporządzenie z 30 grudnia 1998 r. określające obowiązek przechowywania dokumentów rozliczeniowych przez 5 lat (§ 3 ust. 6 rozporządzenia z 30 grudnia 1998 r. w brzmieniu obowiązującym od 1 listopada 2001 r.). Obowiązek przechowywania dokumentów rozliczeniowych przez okres 10 lat wprowadzono w ustawie systemowej od 1 stycznia 2003 r. (dodano w art. 47 po ust. 3 - ust. 3c). Stąd też, zdaniem sądu pytającego, zmiany w prawie dotyczące przedawnienia składek wymagalnych przed nowelizacją art. 24 ust. 4 ustawy systemowej w stosunku do osób, które zaprzestały prowadzenia działalności gospodarczej, może naruszać art. 2 Konstytucji.

2. Prezes Trybunału Konstytucyjnego, zarządzeniem z 30 kwietnia 2010 r., zwrócił się do sądu pytającego o usunięcie braków formalnych pytania prawnego, przez wskazanie, w jakim zakresie odpowiedź na pytanie może mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, w związku z którą pytanie zostało postawione.

3. Sąd pytający w odpowiedzi na wezwanie do uzupełnienia braków formalnych pytania prawnego przedstawił postanowienie z dnia 7 czerwca 2010 r. wraz z uzasadnieniem. Wskazał w nim, że zależność między odpowiedzią Trybunału na pytanie prawne sądu a rozstrzygnięciem sprawy, w związku z którą pytanie to zostało wniesione, przejawia się w tym, że w przypadku stwierdzenia przez Trybunał niekonstytucyjności zakwestionowanych przepisów będą zachodziły podstawy do zmiany decyzji ZUS i ustalenia, że płatnik nie jest zobowiązany do zapłaty składek na ubezpieczenie zdrowotne. W przeciwnym wypadku apelacja płatnika składek od wyroku SO może być oddalona i będzie on zobowiązany do zapłaty składek za 1999 r. wraz z odsetkami.

4. Marszałek Sejmu, w piśmie z 28 września 2010 r. zajął stanowisko w sprawie, wnosząc w imieniu Sejmu o stwierdzenie, że art. 93 ust. 2 u.ś.o.z. w związku z art. 24 ust. 4 ustawy systemowej w zakresie, w jakim odnosi się do nieprzedawnionych należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, które stały się wymagalne przed wejściem w życie ustawy zmieniającej z 20 kwietnia 2004 r., jest zgodny z art. 2 Konstytucji.

W pozostałym zakresie Marszałek Sejmu wniósł o umorzenie postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

Marszałek Sejmu zaznaczył, że z uzasadnienia pytania prawnego wynika, iż wątpliwości sądu związane są z przepisami określającymi termin przedawnienia należności z tytułu składek na ubezpieczenia zdrowotne, a kwestia ta została uregulowana w art. 93 ust. 2 u.ś.o.z. Stąd też przedmiotem kontroli nie może być samodzielnie art. 24 ust. 4 ustawy systemowej, gdyż przepis ten dotyczy wyłącznie należności składkowych regulowanych ustawą systemową, do których nie zaliczają się należności z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego. Art. 24 ust. 4 ustawy systemowej wyraża jedynie niektóre elementy zakwestionowanej przez sąd pytający normy prawnej i powinien być przywołany w postaci związkowej wobec przepisu regulującego przedawnienie należności z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego, czyli art. 93 ust. 2 u.ś.o.z. Ponadto, w odniesieniu do drugiego z zakwestionowanych przez sąd pytający przepisów, czyli art. 1 pkt 9 lit. a ustawy nowelizującej z 18 grudnia 2002 r., Marszałek Sejmu wskazał, że okoliczność, czy przedmiotem kontroli jest przepis zmieniający, czy też przepis zmieniany, ma istotne znaczenie z punktu widzenia skutków ewentualnego stwierdzenia niezgodności z Konstytucją. Inne względy i argumenty są istotne przy badaniu zasadności zarzutu dotyczącego przepisu zmienianego (merytorycznego), inne zaś w przypadku kontroli przepisu zmieniającego. Kontrola konstytucyjnego przepisu nowelizującego może mieć miejsce jedynie wtedy, gdy we wniosku (pytaniu prawnym, skardze), kwestionowany jest tryb uchwalenia przepisów lub sposób wprowadzenia ich w życie. Sąd pytający podniósł jednak zarzuty odnoszące się wyłącznie do nowej treści przepisów zmienionych. Z tych względów, za przedmiot kontroli w niniejszej sprawie należy uznać normy prawne zawarte w przepisach zmienionych. To zaś przesądza o niedopuszczalności poddania kontroli art. 1 pkt 9 lit. a ustawy zmieniającej.

W odniesieniu do zakresowej formuły pytania prawnego, Marszałek Sejmu zauważył, że zmiana terminu przedawnienia należności z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego nastąpiła wskutek wejścia w życie ustawy zmieniającej z 20 kwietnia 2004 r., a więc 1 lipca 2004 r., stąd też zarzuty związane z wydłużeniem terminu przedawnienia mogą być odnoszone wyłącznie do stanu prawnego ukształtowanego przez ustawę zmieniającą z 20 kwietnia 2004 r. Nie jest również zrozumiałe, dlaczego sąd pytający wskazał na fakt zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej, jako relewantny dla oceny konstytucyjności kwestionowanych norm. Przedmiotem kontroli w sprawie jest zatem art. 93 ust. 2 u.ś.o.z. w związku z art. 24 ust. 4 ustawy systemowej, w zakresie, w jakim odnosi się do nieprzedawnionych należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, które to należności stały się wymagalne przed wejściem w życie ustawy zmieniającej z 20 kwietnia 2004 r. W odniesieniu do wskazanych przez sąd pytający wzorców kontroli (art. 2 i art. 7 Konstytucji), sąd ten kwestionuje zatem zgodność przedmiotu kontroli z zasadą demokratycznego państwa prawnego (art. 2) w zakresie, w jakim wynika z niej obowiązek ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Z kolei w przypadku zasady legalizmu (art. 7) sąd pytający nie wskazał, jakie okoliczności przemawiają za stwierdzeniem naruszenia wskazanego wzorca, stąd też postępowanie w tym zakresie powinno zostać umorzone ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku. Wątpliwości sądu co do objęcia wydłużonym terminem przedawnienia należności składkowych, które stały się wymagalne w okresie obowiązywania przepisów przewidujących krótszy termin przedawnienia, stanowiły przedmiot licznych rozstrzygnięć SN oraz NSA. Orzeczenia te dotyczyły składek na ubezpieczenia społeczne, jednak z uwagi na obowiązywanie zasady nakazującej wyznaczenie terminów przedawnienia należności składkowych z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego na podstawie przepisów ustawy systemowej, stanowisko w nich wyrażone pozostaje aktualne także w odniesieniu do składek na ubezpieczenie zdrowotne. Sądy te jednolicie przyjmują, że dziesięcioletni okres przedawnienia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne odnosi się także do należności, które stały się wymagalne przed tym dniem, jeżeli do tej daty nie uległy one przedawnieniu według przepisów dotychczasowych. Sądy te podkreślają również, że dopuszczalność wprowadzenia wydłużonego okresu przedawnienia nie budzi wątpliwości na płaszczyźnie aksjologicznej. Podobne wnioski wyciągnąć można z dotychczasowego orzecznictwa TK, który wielokrotnie uznawał za zgodną z Konstytucją modyfikację terminów przedawnienia w zakresie odnoszącym się do należności powstałych w okresie obowiązywania przepisów przewidujących odmienne terminy przedawnienia. Zdaniem Marszałka Sejmu, dla rozstrzygnięcia zarzutów podniesionych przez sąd pytający pierwszoplanowe znaczenie odgrywa właśnie kwestia zakresu swobody ustawodawcy w modyfikowaniu terminów przedawnienia. Pytający sąd naruszenie zasady zaufania obywatela do państwa wiąże z zaistnieniem zespołu okoliczności, które łącznie pozbawiają płatnika prawa do obrony swych interesów. Wśród okoliczności tych sąd pytający wymienił: niestabilność prawa, wątpliwości co do zakresu obowiązywania znowelizowanego przepisu, zbyt długi okres przedawnienia, długotrwałą bezczynność organu zobowiązanego do ścigania należności z tytułu składek, władczą pozycję tego organu w stosunku do ubezpieczonych, brak możliwości wykazywania przez płatnika faktu niezalegania ze składkami czy też zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej przed nowelizacją przepisów regulujących przedawnienie należności składkowych. Marszałek Sejmu żadnego z tych zarzutów nie uznał za zasadny i w konsekwencji wniósł o uznanie zakwestionowanych regulacji za zgodne z Konstytucją.

5. Prokurator Generalny w stanowisku z 19 kwietnia 2011 r. wniósł o umorzenie postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku. Z petitum pytania prawnego i analizy uzasadnienia tego pisma procesowego wynika, iż wątpliwości pytającego sądu nasuwa to, czy wydłużenie okresu przedawnienia pozostaje w zgodzie z Konstytucją, w zakresie, w jakim nowy, dłuższy termin przedawnienia znajduje zastosowanie do należności z tytułu składek na ubezpieczenie wymagalnych przed 1 stycznia 2003 r. (tj. dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej) i nieprzedawnionych do 31 grudnia 2002 r. Charakter zarzutów oraz przedmiot sprawy zawisłej przed sądem pytającym powoduje, że niezbędne jest rozważenie kwestii spełnienia przez niniejsze pytanie prawne przesłanki funkcjonalnej. Rozstrzygnięcie sprawy zawisłej przed sądem pytającym i ewentualne uwzględnienie apelacji od wyroku SO oddalającego odwołanie od decyzji ZUS, określającej wysokość zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne, nie zależy - w opinii Prokuratora Generalnego - od orzeczenia TK o niekonstytucyjności art. 1 pkt 9 lit. a ustawy nowelizującej, zmieniającej art. 24 ust. 4 ustawy systemowej w zakresie, „w jakim nie reguluje kwestii intertemporalnych w stosunku do należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i inne”, powstałych przed wejściem w życie ustawy nowelizującej. Wynika to z faktu, że sprawa ta nie dotyczy składek na ubezpieczenie społeczne, a na ubezpieczenie zdrowotne, zaś 1 stycznia 2003 r. w zakresie tego ubezpieczenia nadal obowiązywał pięcioletni termin przedawnienia spornych należności (art. 28 ust. 2 u.u.z.). Skoro zaś nie została spełniona przesłanka funkcjonalna pytania prawnego w zakresie odnoszącym się do art. 1 pkt 9 lit. a ustawy nowelizującej, postępowanie w tym zakresie powinno ulec umorzeniu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.

Podobnie ocenił Prokurator Generalny drugie pytanie sądu o konstytucyjność art. 24 ust. 4 ustawy systemowej w brzmieniu nadanym ustawą nowelizującą, rozumianego w ten sposób, że ma zastosowanie do należności powstałych przed 1 stycznia 2003 r. a nieprzedawnionych do 31 grudnia 2002 r.

II

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zakres zaskarżenia w sprawie a argumentacja sądu.

1.1. Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (dalej: sąd lub sąd pytający) przedmiotem zaskarżenia uczynił w petitum pytania prawnego dwa przepisy. Po pierwsze, zakwestionował zgodność z art. 2 i art. 7 Konstytucji art. 1 pkt 9 lit. a ustawy z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 241, poz. 2074, ze zm.; dalej: ustawa nowelizująca) zmieniającego art. 24 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585; dalej: ustawa systemowa), w zakresie, w jakim nie reguluje kwestii intertemporalnych w stosunku do należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i innych powstałych przed wejściem w życie noweli, a odnoszącym się do płatników składek prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, którzy zaprzestali prowadzenia tej działalności przed 1 stycznia 2003 r.

1.2. Po drugie zaś, sąd zakwestionował zgodność z art. 2 Konstytucji art. 24 ust. 4 ustawy systemowej w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2003 r., rozumianego w ten sposób, że ma on zastosowanie do należności powstałych przed tą datą, a nieprzedawnionych do 31 grudnia 2002 r.

1.3. W argumentacji przedstawionej w uzasadnieniu pytania prawnego sąd zaznaczył, że zastosowanie art. 24 ust. 4 ustawy systemowej w brzmieniu nadanym temu przepisowi art. 1 pkt 9 lit. a ustawy nowelizującej wobec braku wyraźnych przepisów intertemporalnych wynika z utrwalonej linii orzeczniczej SN i NSA. Sąd pytający nie kwestionuje samego przedłużenia terminu przedawnienia należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne, lecz brak obwarowania wprowadzonej zmiany przepisami intertemporalnymi. Zdaniem sądu, w sytuacji niestabilnego prawa oraz braku jasności, jakie prawo należy stosować (stare czy nowe), może dojść do naruszenia prawa płatników składek do obrony ich praw, zwłaszcza gdy na skutek zbyt długiego okresu przedawnienia i długotrwałej bezczynności organ zobowiązanego do ściągania należności z tytułu składek, płatnik nie będzie miał już możliwości wykazania, że wywiązał się z obowiązku w terminie i w należytej wysokości. Szczególnie może to dotyczyć osób, które zaprzestały prowadzenia działalności gospodarczej przed nowelizacją przepisów regulujących zasady opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz terminy ich przedawnienia.

1.4. Z tak sformułowanego pytania prawnego wynika, że wątpliwości sądu są związane z przepisami określającymi termin przedawnienia należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne. Kwestia ta jest obecnie uregulowana w art. 93 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, ze zm.; dalej: u.ś.o.z.), zgodnie z którym „Należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne ulegają przedawnieniu na zasadach określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych”. W ustawie systemowej z kolei kwestię przedawnienia roszczeń reguluje wskazany w petitum pytania prawnego art. 24 ust. 4 (w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2003 r. do 19 lipca 2011 r.), zgodnie z którym „Należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne, z zastrzeżeniem ust. 5-5d”. Art. 24 ust. 4 ustawy systemowej uzyskał to brzmienie na mocy drugiego z wymienionych w petitum pytania przepisów, czyli art. 1 pkt 9 ustawy zmieniającej z 18 grudnia 2002 r., który przedłużył 5-letni okres przedawnienia do 10 lat.

1.5. Zdaniem sądu pytającego, istotą problemu konstytucyjnego jest prawidłowość zastosowania wobec płatnika składek art. 24 ust. 4 ustawy systemowej w brzmieniu tego przepisu wprowadzonym przez art. 1 pkt 9 ustawy z 18 grudnia 2002 r. Ustawa nowelizująca nie zawiera przepisów przechodnich i w związku z tym w praktyce powstały wątpliwości, czy art. 24 ust. 4 ustawy systemowej w nowym brzmieniu ma zastosowanie do zobowiązań powstałych przed 1 stycznia 2003 r. Wątpliwości te zostały rozstrzygnięte na niekorzyść płatników składek w orzecznictwie SN i NSA w Warszawie, i to zarówno w odniesieniu do składek na ubezpieczenie społeczne, jak i na ubezpieczenie zdrowotne.

2. Dopuszczalność orzekania co do meritum w sprawie.

Biorąc pod uwagę powyższe ustalenia, Trybunał musi rozważyć dopuszczalność orzekania w obu przedstawionych przez sąd kwestiach - konstytucyjności art. 1 pkt 9 ustawy zmieniającej z 18 grudnia 2002 r. we wskazanym przez sąd zakresie oraz art. 24 ust. 4 ustawy systemowej w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2003 r. we wskazanym przez sąd rozumieniu.

2.1. Kwestia dopuszczalności orzekania o konstytucyjności art. 1 pkt 9 lit. a ustawy nowelizującej.

W odniesieniu do art. 1 pkt 9 lit. a ustawy nowelizującej Trybunał zaznacza, że jest to przepis zmieniający, nadający nowe brzmienie określonemu przepisowi ustawy systemowej (art. 24 ust. 4). W orzecznictwie Trybunału utrwalił się pogląd, zgodnie z którym kontrola konstytucyjności przepisów zmieniających jest dopuszczalna jedynie wtedy, gdy inicjator postępowania kwestionuje tryb uchwalenia takiego przepisu (ustawy zmieniającej) lub też sposób wprowadzenia go w życie (por. wyrok z 13 marca 2007 r., sygn. K 8/07, OTK ZU nr 3/A/2007, poz. 26; A. Mączyński, Kontrola konstytucyjności przepisów uchylających i zmieniających, [w:] Trybunał Konstytucyjny. Księga XV-lecia, Warszawa 2001, s. 157). Sąd nie przedstawił jednak zarzutów wobec trybu uchwalenia, ani też wprowadzenia w życie przepisów zmieniających. Zarzuty sądu odnoszą się wyłącznie do nowej treści przepisu zmienionego (art. 24 ust. 4 ustawy systemowej). Z tej racji Trybunał umarza postępowanie w odniesieniu do art. 1 pkt 9 lit. a ustawy nowelizującej ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

2.2. Kwestia dopuszczalności orzekania o konstytucyjności art. 24 ust. 4 ustawy systemowej.

2.2.1. Drugim zakwestionowanym w petitum pytania prawnego przepisem jest art. 24 ust. 4 ustawy systemowej, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2003 r. rozumiany w ten sposób, że ma zastosowanie do należności powstałych przed tym dniem, a nie przedawnionych do 31 grudnia 2002 r.

2.2.2. Art. 24 ust. 4 ustawy systemowej zakwestionowane brzmienie rzeczywiście uzyskał w 1 stycznia 2003 r. na mocy art. 1 pkt 9 lit. a ustawy nowelizującej. Jednak z dniem wejścia w życie tej ustawy nie nastąpiło wydłużenie do lat 10 terminu przedawnienia należności z tytułu nieopłaconych (i nieprzedawnionych) przed 1 stycznia 2003 r. składek na ubezpieczenie zdrowotne. W tym dniu bowiem obowiązywał jeszcze art. 28 ust. 2 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz. U. Nr 28, poz. 153; dalej: u.u.z.), w myśl którego okres przedawnienia wynosił 5 lat. Również kolejna ustawa dotycząca ubezpieczeń zdrowotnych, tj. ustawa z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz. U. Nr 45, poz. 391, ze zm.; dalej: ustawa z 2003 r.), uchylająca u.u.z., w art. 33 ust. 2 wyznaczała 5-letni termin przedawnienia. Zgodnie z tym przepisem - w jego pierwotnym brzmieniu - „należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne ulegają przedawnieniu z upływem 5 lat, licząc od dnia, w którym składka stała się wymagalna”. Dopiero z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustawy (Dz. U. Nr 121, poz. 1264; dalej: ustawa zmieniająca z 20 kwietnia 2004 r.) zostało wprowadzone odesłanie do ustawy systemowej w zakresie ustalania terminów przedawnienia należności składkowych na ubezpieczenie zdrowotne. Art. 17 pkt 1 lit. a ustawy zmieniającej z 20 kwietnia 2004 r. nadał bowiem nowe brzmienie art. 33 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu zdrowotnym z 2003 r. Przepis ten wszedł w życie 1 lipca 2004 r. Od tego dnia, na mocy odesłania z art. 33 ust. 2 ustawy z 2003 r., w sprawach należności powstałych z tytułu dotychczas nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne, znalazł zastosowanie art. 24 ust. 4 ustawy systemowej, w brzmieniu obowiązującym do 1 stycznia 2003 r. Dziesięcioletni okres przedawnienia odnosi się więc do składek na ubezpieczenie zdrowotne wymagalnych przed 1 lipca 2004 r. i nieprzedawnionych do 30 czerwca 2004 r. (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 grudnia 2006 r., sygn. akt III AUa, 1083/06, OSA nr 8/2008, poz. 28).

2.2.3. Kolejna ustawa dotycząca ubezpieczeń zdrowotnych - tj. u.ś.o.z. - weszła w życie 1 października 2004 r. Ustawa ta - aktualnie obowiązująca - w art. 93 ust. 2 reguluje termin przedawnienia w taki sam sposób, jak regulował to art. 33 ust. 2 ustawy z 23 stycznia 2003 r. Zgodnie z obowiązującym art. 93 ust. 2 u.ś.o.z. „należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne ulegają przedawnieniu na zasadach określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych”.

2.2.4. Odnosząc powyższe ustalenia do zakresu zaskarżenia przedstawionego przez sąd pytający, Trybunał zauważa, że art. 24 ust. 4 ustawy systemowej nie zawiera całej zakwestionowanej przez sąd pytający normy prawnej. Przepis ten odnosi się bowiem jedynie do należności składkowych regulowanych ustawą systemową, do których nie zaliczają się należności z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego. Sąd zaś kwestionuje normę regulującą termin przedawnienia należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne. Jednakże art. 24 ust. 4 ustawy systemowej ma zastosowanie do tego typu należności, nie od 1 stycznia 2003 r. (jak wskazane zostało w pytaniu prawnym), lecz od 1 lipca 2004 r., tj. od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej z 20 kwietnia 2004 r., która w art. 33 ust. 2 ustawy z 2003 r. wprowadziła odesłanie do art. 24 ust. 4 ustawy systemowej. Ustawa z 2003 r. przestała obowiązywać 1 października 2004 r., kiedy to weszła w życie ustawa o świadczeniach. Art. 93 ust. 2 u.ś.o.z. powtarza treść dawnego art. 33 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu zdrowotnym z 2003 r.

2.2.5. Mając to na względzie, Trybunał stwierdza, że sąd pytający kwestionuje normę rekonstruowaną obecnie z art. 24 ust. 4 ustawy systemowej w związku z art. 93 ust. 2 u.ś.o.z. Sąd wskazuje przy tym na utrwaloną interpretację wspomnianych przepisów, która nakazuje stosować art. 24 ust. 4 ustawy systemowej w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2003 r. w związku z art. 93 ust. 2 ustawy o świadczeniach do należności powstałych przed tą datą, a nieprzedawnionych do 31 grudnia 2002 r.

2.2.6. Trybunał podziela stanowisko Prokuratora Generalnego w zakresie, w jakim wskazuje on na błędne ustalenie w pytaniu sądu daty relewantnej dla problemu konstytucyjnego przedstawionego Trybunałowi do rozstrzygnięcia. Z racji rekonstruowania zakwestionowanej normy prawnej z dwóch przepisów: art. 24 ust. 4 ustawy systemowej oraz art. 93 ust. 2 ustawy o świadczeniach, właściwą datą dookreślającą treść pytania nie może być 1 lipca 2004 r., lecz 1 października 2004 r., a więc dzień wejścia w życie u.ś.o.z.

2.2.7. Zasadność tego stanowiska wynika stąd, że chociaż treść art. 33 ust. 2 ustawy z 2003 r. została powtórzona w art. 93 ust. 2 u.ś.o.z., to zgodnie z ustalonym orzecznictwem Trybunału uchylenie przepisu, a następnie powtórzenie jego treści w nowym akcie normatywnym oznacza powstanie nowej normy prawnej (por. orzeczenie TK z 20 września 1988 r., sygn. Uw 6/88, OTK w 1988 r. poz. 3; postanowienie z 13 października 1998 r., sygn. SK 3/98, OTK ZU nr 5/1998, poz. 69). Brak jest przy tym jakichkolwiek reguł intertemporalnych, które sugerowałby zastosowanie przez sąd pytający uchylonego art. 33 ust. 2 ustawy z 2003 r. Dlatego też to art. 93 ust. 2 u.ś.o.z., a nie art. 33 ust. 2 ustawy z 2003 r. będzie stanowić (wraz z art. 24 ust. 4 ustawy systemowej w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2003 r.) podstawę prawną orzeczenia sądu. W konsekwencji relewantną datą dla postawionego przez sąd pytania prawnego nie jest 1 lipca 2004 r., lecz 1 października 2004 r. Z tym dniem bowiem obowiązującymi podstawami prawnymi rekonstrukcji kwestionowanej normy prawnej są art. 24 ust. 4 ustawy systemowej w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2003 r. w związku z art. 93 ust. 2 u.ś.o.z.

2.2.8. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, przedmiotem pytania prawnego może być każdy przepis, którego wykorzystanie sąd rozważa lub zamierza rozważyć przy poszukiwaniu normy dla jednostkowego rozstrzygnięcia sprawy (vide - wyrok Trybunału z 1 lipca 2003 r., sygn. P 31/02, OTK ZU nr 4/A/2003, poz. 58). Niemniej jednak, dla spełnienia wymagania przesłanki funkcjonalnej pytania prawnego niezbędne jest istnienie takiej zależności między odpowiedzią Trybunału na pytanie prawne a rozstrzygnięciem sprawy przez sąd, która oparta jest „na odpowiedniej relacji między treścią kwestionowanego przepisu i stanem faktycznym sprawy, w związku z którą zadane zostało pytanie prawne. Przedmiotem pytania prawnego może być tylko taki przepis, którego wyeliminowanie z porządku prawnego, w wyniku wyroku Trybunału Konstytucyjnego, wywrze wpływ na treść rozstrzygnięcia sprawy, w związku z którą przedstawiono pytanie prawne” (postanowienie TK z 15 października 2009 r., sygn. P 120/08, OTK ZU nr 9/A/2009, poz. 143).

2.2.9. Trybunał stwierdza, że dla ustalenia, czy do składek na ubezpieczenie zdrowotne, wymagalnych przed dniem zmiany terminu przedawnienia (1 lipca 2004 r.), ma zastosowanie art. 24 ust. 4 ustawy systemowej w związku z art. 93 ust. 2 u.ś.o.z. i w związku z art. 33 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu zdrowotnym z 2003 r. (w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą z 20 kwietnia 2004 r.), wskazany w pytaniu prawnym dzień 1 stycznia 2003 r. (jako dzień wejścia w życie art. 24 ust. 4 ustawy systemowej dla składek na ubezpieczenie społeczne) nie ma znaczenia prawnego. Dlatego brak jest związku między rozstrzygnięciem sądu pytającego a rozstrzygnięciem Trybunału o zgodności z Konstytucją art. 24 ust. 4 ustawy systemowej, rozumianego w ten sposób, że ma on zastosowanie do należności powstałych przed 1 stycznia 2003 r. a nieprzedawnionych do 31 grudnia 2002 r. Brak spełnienia przesłanki funkcjonalnej, warunkującej dopuszczalność orzekania w sprawach zainicjowanych pytaniem prawnym sądu, oznacza konieczność umorzenia - na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK - postępowania w części dotyczącej art. 24 ust. 4 ustawy systemowej w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2003 r., rozumianego w ten sposób, że ma zastosowanie do należności powstałych przed tym dniem, a nieprzedawnionych do 31 grudnia 2002 r.

2.2.10. Ubocznie Trybunał zaznacza, że sąd nie wykazał związku między zarzutem niekonstytucyjności pominięcia prawodawczego o charakterze intertemporalnym a treścią normatywną art. 24 ust. 4 ustawy systemowej. Jeżeli, zdaniem sądu, ustawodawca miał obowiązek ustanowić reguły intertemporalne, to nie można ich łączyć z treścią art. 24 ust. 4. Przepis ten nie ma bowiem charakteru intertemporalnego i nawet w zmienionej formie - biorąc pod uwagę zasady techniki prawodawczej - trudno byłoby uzasadnić zawarcie w nim wyraźnej reguły intertemporalnej, wykluczającej stosowanie nowej normy prawnej wobec określonej kategorii stosunków prawnych. Sąd nie neguje przy tym ani możliwości wydłużenia okresu przedawnienia, ani też możliwości dokonania tego wydłużenia na podstawie reguły bezpośredniego działania ustawy nowej. Twierdzi jednak, że w takim wypadku reguła ta powinna być explicite wyrażona w przepisie, a nie być wynikiem implicite przyjmowanego założenia, zgodnie z którym wobec braku wyraźnej odmiennej decyzji ustawodawcy należy stosować zmienioną normę. Zdaniem sądu, brak bezpośredniego wyrażenia w przepisach przejściowych tej reguły narusza zasadę zaufania. Swą argumentację sąd opiera jednak tylko na tezie, że konstytucyjny standard wymaga, by norma intertemporalna była wyraźnie wyrażona w przepisie. Ten argument sądu jest nietrafny, ponieważ nie chodzi o to, by reguła intertemporalna koniecznie była ustanowiona wprost w przepisie przejściowym (nie ma takiego standardu konstytucyjnego), tylko o to, by: po pierwsze, obowiązywanie określonej reguły nie budziło wątpliwości (w razie wątpliwości mógłby powstać stan niepewności prawnej, godzący w zaufanie); po drugie zaś, aby zastosowana reguła nie godziła w zasady konstytucyjne. Brak szerszej argumentacji na poparcie tego zarzutu uzasadnia wniosek o umorzenie postępowania również ze względu na niespełnienie wymogu wynikającego z art. 32 ust. 1 pkt 4 ustawy TK - przedstawienia uzasadnienia pytania prawnego.

2.2.11. Wątpliwości konstytucyjne sądu pytającego wywołał ponadto sam termin przedawnienia. Uzasadnienie tego zarzutu ograniczył on jednakże do stwierdzenia, że dziesięcioletni termin przedawnienia jest zbyt długi dla świadczeń o charakterze okresowym, banki archiwizują odpowiednie dokumenty płatnicze przez okres pięciu lat, a płatnik składek zaprzestał prowadzenia działalności rodzącej obowiązek ich odprowadzania. Brak szerszej argumentacji sądu pytającego na poparcie tych dwóch zarzutów świadczy o dwóch kumulatywnych przesłankach umorzenia postępowania w tej sprawie, wobec niedopuszczalności orzekania: braku spełnienia przesłanki funkcjonalnej oraz nieprzedstawienia uzasadnienia pytania prawnego.

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.

12