138/10/A/2007

POSTANOWIENIE

z dnia 14 listopada 2007 r.

Sygn. akt K 20/06

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Kotlinowski - przewodniczący

Jerzy Ciemniewski - sprawozdawca

Zbigniew Cieślak

Marian Grzybowski

Ewa Łętowska,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 14 listopada 2007 r. połączonych wniosków:

1) grupy posłów o zbadanie zgodności ustawy z dnia 5 kwietnia 2006 r. o finansowaniu Papieskiego Wydziału Teologicznego w Warszawie z budżetu państwa (Dz. U. Nr 94, poz. 648) z art. 25 ust. 1-3, art. 32 Konstytucji, a także z art. 22 ust. 2 oraz art. 27 w związku z art. 15 ust. 3 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318),

2) grupy posłów o zbadanie zgodności ustawy z dnia 5 kwietnia 2006 r. o finansowaniu Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu z budżetu państwa (Dz. U. Nr 94, poz. 649) z art. 25 ust. 1-3, art. 32 Konstytucji, a także z art. 22 ust. 2 oraz art. 27 w związku z art. 15 ust. 3 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r.,

3) grupy posłów o zbadanie zgodności ustawy z dnia 5 kwietnia 2006 r. o finansowaniu Wyższej Szkoły Filozoficzno-Pedagogicznej „Ignatianum” w Krakowie z budżetu państwa (Dz. U. Nr 94, poz. 650) z art. 25 ust. 1-3, art. 32 Konstytucji, a także z art. 22 ust. 2 oraz art. 27 w związku z art. 15 ust. 3 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r.,

p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070 oraz z 2005 r. Nr 169, poz. 1417) umorzyć postępowanie ze względu na niedopuszczalność orzekania.

UZASADNIENIE

I

1. Do Trybunału Konstytucyjnego wpłynęły 30 czerwca 2006 r. trzy wnioski grup posłów na Sejm V kadencji, dotyczące trzech ustaw: ustawy z dnia 5 kwietnia 2006 r. o finansowaniu Papieskiego Wydziału Teologicznego w Warszawie z budżetu państwa (Dz. U. Nr 94, poz. 648), ustawy z dnia 5 kwietnia 2006 r. o finansowaniu Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu z budżetu państwa (Dz. U. Nr 94, poz. 649) oraz ustawy z dnia 5 kwietnia 2006 r. o finansowaniu Wyższej Szkoły Filozoficzno-Pedagogicznej „Ignatianum” w Krakowie z budżetu państwa (Dz. U. Nr 94, poz. 650).

Wymienionym ustawom zarzucono naruszenie art. 25 ust. 1-3 oraz art. 32 Konstytucji.

Ponadto wnioskodawcy wnieśli o stwierdzenie niezgodności powołanych ustaw z art. 22 ust. 2 i art. 27 w związku z art. 15 ust. 3 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318; dalej: Konkordat), jako ustanowionych w sposób sprzeczny z trybem określonym w tych przepisach.

Z uwagi na tożsamość przedmiotu trzech wniosków grup posłów na Sejm RP, zarządzono ich wspólne rozpoznanie pod sygnaturą K 20/06 (zarządzenie Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z 5 lipca 2006 r.).

Uzasadnienie zarzutów postawionych w poszczególnych wnioskach jest podobne.

Wnioskodawcy podnoszą, że zakwestionowane ustawy mają charakter partykularny i noszą znamiona przywileju wobec Kościoła katolickiego. Powołując się na zasadę równouprawnienia związków wyznaniowych (art. 25 ust. 1 Konstytucji), a także na dyrektywę bezstronności władz publicznych w Rzeczypospolitej Polskiej w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych (art. 25 ust. 2 Konstytucji) oraz na wzajemną niezależność państwa i związków wyznaniowych w swoim zakresie (art. 25 ust. 3 Konstytucji), grupy posłów wyrażają pogląd, że nie powinno się zapewniać wsparcia w postaci dotacji z budżetu państwa związkom wyznaniowym.

Zdaniem wnioskodawców, ustawodawca stworzył szczególne preferencje - w zakresie dofinansowania szkolnictwa na poziomie szkoły wyższej - tylko Kościołowi katolickiemu. Ustawy przewidują przy tym możliwość przeznaczania środków publicznych na katolickie wyższe seminaria duchowne (w wypadku szkoły warszawskiej i wrocławskiej) oraz na edukację części duchowieństwa katolickiego (szkoła krakowska).

W świetle kwestionowanych ustaw, organy władzy udzielają Kościołowi katolickiemu poparcia w ewentualnym konkurowaniu na forum społecznym z innymi związkami wyznaniowymi i nurtami światopoglądowymi o względy aktualnych i potencjalnych wyznawców, co jest sprzeczne z ustrojową dyrektywą bezstronności władz publicznych w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, a tym bardziej z zasadą ich neutralności we wskazanym zakresie.

Omawiane ustawy przeczą również, w opinii wnioskodawców, idei rozdziału państwa i Kościoła w wymiarze finansowym. W istocie ustanawiają po stronie katolickiej instytucji kościelnej roszczenie o konkretne wsparcie ze strony budżetu państwa, a jednocześnie stwarzają możliwość presji państwa na Kościół za pomocą instrumentów ekonomicznych.

W ocenie wnioskodawców, zakwestionowane ustawy są niezgodne także z zasadą równości wobec prawa oraz z zakazem dyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32 Konstytucji). Ustawodawca stworzył szczególne preferencje, uzasadnione nie merytorycznie lecz wyznaniowo. Zapewnił wybranym kościelnym szkołom wyższym wsparcie finansowe, dające korzystniejsze możliwości funkcjonowania i rozwoju aniżeli innym placówkom niepublicznym, które co do zasady finansują się z opłat studentów.

W przedłożonych wnioskach grup posłów podniesiono ponadto, że zaskarżone ustawy nie zostały przyjęte w trybie przewidzianym w art. 22 ust. 2 i art. 27 w związku z art. 15 ust. 3 Konkordatu, tj. na forum wyspecjalizowanej komisji złożonej z przedstawicieli Stolicy Apostolskiej i Rzeczypospolitej Polskiej. Zdaniem wnioskodawców, nie można z taką komisją utożsamiać tzw. komisji konkordatowych - rządowej i kościelnej.

Wnioskodawcy podkreślili, że problematyka finansowania przez państwo uczelni kościelnych została uznana przez Strony za materię traktatową i uregulowana w art. 15 ust. 3 Konkordatu. Wspomniana regulacja nie ma charakteru wyczerpującego. Zgodnie z art. 27 traktatu, sprawy wymagające nowych lub dodatkowych rozwiązań mają być uregulowane w drodze nowych umów między Układającymi się Stronami albo uzgodnień między rządem RP i Konferencją Episkopatu Polski, upoważnioną do tego przez Stolicę Apostolską. Z tego wynika, zdaniem posłów, że rozszerzenie zakresu dotacji państwowych dla uczelni kościelnych (w drodze ustawy) musi nastąpić na podstawie szczególnej umowy ze Stolicą Apostolską albo na podstawie uzgodnień Rady Ministrów z upoważnioną do tego Konferencją Episkopatu Polski. W konsekwencji tryb wydania zakwestionowanych ustaw jest niezgodny z art. 27 w związku z art. 15 ust. 3 Konkordatu.

W końcowej części uzasadnień poszczególnych wniosków wskazano na zasadność rozważenia kwestii zgodności ustaw także z art. 25 ust. 4 i 5 w związku z art. 25 ust. 1 Konstytucji.

2. Prokurator Generalny w piśmie z 28 lipca 2006 r. zajął stanowisko, że:

- ustawa z dnia 5 kwietnia 2006 r. o finansowaniu Papieskiego Wydziału Teologicznego w Warszawie z budżetu państwa (Dz. U. Nr 94, poz. 648),

- ustawa z dnia 5 kwietnia 2006 r. o finansowaniu Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu z budżetu państwa (Dz. U. Nr 94, poz. 649),

- ustawa z dnia 5 kwietnia 2006 r. o finansowaniu Wyższej Szkoły Filozoficzno-Pedagogicznej „Ignatianum” w Krakowie z budżetu państwa (Dz. U. Nr 94, poz. 650),

1) są zgodne z art. 25 ust. 1 i 3 Konstytucji,

2) nie są niezgodne z art. 22 ust. 2 i art. 27 w związku z art. 15 ust. 3 Konkordatu oraz z art. 25 ust. 2 i art. 32 Konstytucji.

Prokurator Generalny nie podzielił zarzutów sformułowanych we wnioskach grup posłów. Podkreślił, że w art. 15 ust. 3 Konkordatu, Rzeczpospolita Polska zobowiązała się do rozważenia udzielania pomocy finansowej odrębnym uczelnianym wydziałom teologicznym prowadzonym przez Kościół katolicki. Zawartą w tym przepisie obietnicę realizują zaskarżone ustawy.

Zdaniem Prokuratora Generalnego, wbrew twierdzeniom wnioskodawców, zakwestionowane ustawy nie podlegają trybowi legislacyjnemu przewidzianemu w art. 22 ust. 2 i art. 27 Konkordatu. Dlatego też powołane przepisy, wskazane jako wzorce kontroli badanych ustaw, nie pozostają z nimi w adekwatnym związku.

W ocenie Prokuratora Generalnego, samodzielną podstawę do wydania zaskarżonych ustaw stanowi art. 15 ust. 3 Konkordatu. Art. 22 ust. 2 Konkordatu uznaje status quo ustaw obowiązujących w chwili podpisywania Konkordatu i zapowiada ich zmiany, gdy będą konieczne. Nieporozumieniem więc byłoby przyjęcie, że uznanie status quo odnosi się do materii, która bezpośrednio uregulowana została w art. 15 ust. 3 Konkordatu. Sformułowanie zdania drugiego tego przepisu wyraźnie wskazuje, że to „Państwo rozważy udzielanie pomocy finansowej (…)”.

Z kolei, art. 27 Konkordatu należy do tzw. klauzul końcowych i dotyczy trybu regulowania, przede wszystkim nowych, a także dodatkowych rozwiązań prawnych, które nie zostały uregulowane w Konkordacie. Przewidziany w tym przepisie tryb „nowych umów między Układającymi się Stronami albo uzgodnień między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej i Konferencją Episkopatu Polski”, nie dotyczy zdaniem Prokuratora Generalnego, finansowania uczelni, gdyż to zagadnienie normuje sam Konkordat.

W konsekwencji, Prokurator Generalny uznał, że zaskarżone ustawy nie są niezgodne z art. 22 ust. 2 i art. 27 w związku z art. 15 ust. 3 Konkordatu.

Prokurator Generalny, kierując się zasadą, że granice wniosku wyznacza jego petitum, pominął ocenę zgodności uchwalenia zaskarżonych ustaw z trybem przewidzianym w art. 25 ust. 4 i 5 Konstytucji.

Przechodząc do oceny merytorycznej zaskarżonych ustaw, Prokurator Generalny zwrócił uwagę na zagadnienie relacji pomiędzy państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi na gruncie Konstytucji. Do relacji tych najpełniej odwołuje się art. 25 ust. 3 Konstytucji, w którym wyrażone zostały dwie zasady: zasada poszanowania autonomii i niezależności oraz zasada współdziałania pomiędzy państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi. Prokurator Generalny podkreślił, że w ocenie doktryny prawa wyznaniowego przyjmuje się, iż w zasadach tych wyrażona została idea przyjaznego, a nie wrogiego, oddzielenia kościoła od państwa.

W przekonaniu Prokuratora Generalnego, w świetle tzw. separacji skoordynowanej, wydedukowanej z art. 25 ust. 3 Konstytucji, nie można podzielić zarzutu, że zaskarżone ustawy przeczą idei rozdziału państwa od kościoła. Dotowanie uczelni kościelnych, na podobnych zasadach jak dotowane są uczelnie państwowe, postrzegać należy w kategoriach zbliżenia kościoła i państwa, polegającego na partycypowaniu w finansowaniu uczelni kościelnych. Zwłaszcza, że dostęp do tych uczelni mają także osoby świeckie. Wobec tego oceniane ustawy nie naruszają art. 25 ust. 3 Konstytucji.

Prokurator Generalny podzielił pogląd wnioskodawców, że zaskarżone ustawy preferują Kościół katolicki przez dofinansowanie ich uczelni. Jednocześnie stwierdził, że na gruncie zasady równouprawnienia kościołów, wyrażonej w art. 25 ust. 1 Konstytucji, uprzywilejowanie to jest usprawiedliwione.

Kościół katolicki, reprezentowany przez Stolicę Apostolską, ma podmiotowość publicznoprawną w stosunkach międzynarodowych, a przez to zdolność do zawarcia umowy międzynarodowej. Nie można więc pominąć treści ust. 4 art. 25 Konstytucji, który odwołuje się do umowy międzynarodowej, zawartej między Rzecząpospolitą Polską a Stolicą Apostolską, regulującej stosunki pomiędzy Polską a Kościołem katolickim.

Zdaniem Prokuratora Generalnego, jest to cecha w istotny sposób wyróżniająca Kościół katolicki spośród innych Kościołów, których stosunki z państwem regulowane są tylko na poziomie ustawowym (w trybie przewidzianym w art. 25 ust. 5 Konstytucji).

Prokurator Generalny podniósł, że w obowiązującym ustawodawstwie nie ma stosownej podstawy prawnej do udzielania dotacji z budżetu państwa innym kościołom bądź związkom wyznaniowym. Nie oznacza to jednak, że istnieją konstytucyjne przeszkody aby, w trybie przewidzianym w art. 25 ust. 5 Konstytucji, kościołom innych wyznań przyznać takiego rodzaju dofinansowanie.

Podsumowując, Prokurator Generalny stwierdził, że zaskarżone ustawy nie naruszają zasady równouprawnienia kościołów, wyrażonej w art. 25 ust. 1 Konstytucji, gdyż zróżnicowanie znajduje swoje racjonalne uzasadnienie.

Ponadto Prokurator Generalny nie dopatrzył się adekwatnego związku pomiędzy zaskarżonymi ustawami a art. 25 ust. 2 Konstytucji. Wyrażona w tym przepisie gwarancja ustrojowa o bezstronności światopoglądowej państwa znalazła swoje rozwinięcie w przyznaniu jednostce prawa podmiotowego do tzw. prawa do milczenia (art. 53 ust. 7 Konstytucji). Kwestia dotycząca sfery finansowej kościoła oraz bezstronność państwa, polegająca na zapewnieniu swobody wyrażania w życiu publicznym swoich przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych - to dwa różne zagadnienia. Dlatego też uprawniony jest pogląd, że zaskarżone ustawy nie są niezgodne z art. 25 ust. 2 Konstytucji.

Podobny pogląd wyraził Prokurator Generalny w aspekcie zasady równości, wysłowionej w art. 32 Konstytucji. Zwrócił uwagę, że zarzut naruszenia tej zasady oparty został na argumencie, że zaskarżone ustawy różnicują sytuację prawną uczelni niepublicznych. Zarzutu tego nie można uznać za trafny, stwierdza Prokurator, gdyż na gruncie ocenianych ustaw istotną cechą wspólną nie jest cecha „niepubliczności” uczelni a cecha ich przynależności do kościoła. Uczelnie niepubliczne i uczelnie należące do kościoła (w tym przypadku katolickiego) nie poddają się kontroli w aspekcie dochowania zasady równości, z uwagi na brak istotnej relewantnej cechy, w oparciu o którą można oceniać zasadność różnicowania sytuacji prawnej tych podmiotów.

3. Marszałek Sejmu w piśmie z 24 listopada 2006 r. przedstawił stanowisko Sejmu, wnosząc o stwierdzenie, że zakwestionowane ustawy są zgodne z art. 25 ust. 1 i 3 Konstytucji oraz że nie są niezgodne z art. 22 ust. 2 i art. 27 w związku z art. 15 ust. 3 Konkordatu oraz z art. 25 ust. 2 i art. 32 Konstytucji.

Na wstępie Sejm odniósł się w sposób ogólny do obowiązujących regulacji prawnych dotyczących relacji państwo - związki wyznaniowe. W ocenie Sejmu, aktualna regulacja w ustawie zasadniczej nie przesądza w sposób jednoznaczny charakteru tych stosunków. Sejm podzielił prezentowany w piśmiennictwie pogląd, że z pewnością nie jest to model państwa konfesyjnego, ale nie jest to też model „czystego” rozdziału państwa od kościoła. W art. 25 i art. 53 Konstytucji znajdują się normy przemawiające za przyjęciem zasady rozdziału obu podmiotów (np. formuła o wzajemnej niezależności i autonomii) jak i o akceptacji pewnych form powiązania (normy mówiące o współdziałaniu państwa i związków wyznaniowych dla dobra człowieka i dobra wspólnego, dopuszczenie możliwości zawarcia konkordatu, zezwolenie na nauczanie religii w szkołach, teistyczne motywy znajdujące się w preambule).

Zdaniem Sejmu, w świetle przepisów Konstytucji, a także ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965) możliwe jest, na mocy przepisów ustawowych, odstąpienie od zasady nie dotowania kościołów i związków wyznaniowych. Nie ma też formalnych przeszkód, aby właściwi przedstawiciele kościołów lub związków wyznaniowych innych niż Kościół katolicki, wystąpili do Rady Ministrów z inicjatywą przyznania dotacji i innych środków z budżetu państwa na dofinansowanie działalności szkolnictwa wyższego tychże kościołów lub związków.

Sejm nie podzielił zarzutu naruszenia art. 25 ust. 1 Konstytucji. Stwierdził, że za zgodnością ustaw z zasadą równości przemawiają nie tylko argumenty natury ogólnej, dotyczące stosunków państwo - związki wyznaniowe, ale także to, że uchwalone przepisy nie wykluczają dofinansowywania w przyszłości innych uczelni, w tym uczelni innych kościołów lub związków wyznaniowych.

Podobnie, w ocenie Sejmu, należy potraktować zarzut niezgodności kwestionowanych ustaw z art. 25 ust. 3 Konstytucji, gdyż nie naruszają one w żaden sposób autonomii kościołów i związków wyznaniowych, a właśnie ta zasada jest główną treścią powołanego wzorca. Zasada współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego także nie została naruszona. Korzystniejsza sytuacja finansowa wymienionych szkół wyższych nie narusza autonomii kościołów i związków wyznaniowych i nie stanowi przeszkody do współdziałania dla dobra człowieka.

Nawiązując do zarzutu naruszenia art. 25 ust. 2 Konstytucji, Marszałek Sejmu zwrócił uwagę, że przepis ten, mający charakter deklaracji i normy programowej, znalazł swoje rozwinięcie w wolności określonej w art. 53 Konstytucji. Ponadto przekazanie przez organy władzy publicznej środków budżetowych na rzecz trzech uczelni teologicznych nie może być utożsamiane z ograniczaniem przez państwo swobody przekonań. Nie można traktować finansowania szkolnictwa wyższego jako formy ograniczania pluralizmu światopoglądowego ani deklaracji państwa co do popierania jednej z religii. Przywołany wzorzec konstytucyjny nie jest zatem wzorcem adekwatnym, w związku z czym Sejm wniósł o uznanie, że kwestionowane ustawy nie są niezgodne z art. 25 ust. 2 Konstytucji.

W opinii Sejmu, niezasadny jest również zarzut niezgodności zaskarżonych ustaw z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji, polegający na naruszeniu zasady równości wobec prawa w stosunku do uczelni niepublicznych. Z zasady równości wynika nakaz jednakowego traktowania podmiotów prawa w obrębie określonej klasy (kategorii). Wszystkie podmioty charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną (relewantną) powinny być traktowane równo. Zdaniem Sejmu, w wypadku trzech kwestionowanych ustaw, warunek posiadania „wspólnej cechy istotnej” nie został spełniony. Cechą wspólną, w tym wypadku, nie jest cecha „niepubliczności” uczelni, ale ich przynależności do kościoła. Uczelnie niepubliczne i uczelnie należące do kościoła, to dwie różne kategorie, a zatem nie poddają się ocenie pod kątem zasady równości. Tym samym, Sejm wniósł o uznanie, że kwestionowane ustawy nie są niezgodne z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji.

Sejm nie podzielił także argumentacji wnioskodawców dotyczącej niezgodności trzech kwestionowanych ustaw ze wskazanymi artykułami Konkordatu. Ocenę, czy w trakcie procesu legislacyjnego spełniono wymagania zawarte w art. 22 ust. 2 i art. 27 w związku z art. 15 ust. 3 Konkordatu, Sejm poprzedził analizą tych przepisów oraz ustaleniem przebiegu prac nad przedmiotowymi ustawami.

W konkluzji Sejm wskazał, że niewątpliwie problematykę finansowania przez państwo wyższych szkół kościelnych Układające się Strony uznały za materię regulowaną przepisami Konkordatu. Jednocześnie Strony, w art. 22 ust. 2, określiły, że „Przyjmując za punkt wyjścia w sprawach finansowych instytucji i dóbr kościelnych oraz duchowieństwa obowiązujące ustawodawstwo polskie i przepisy kościelne Układające się Strony stworzą specjalną komisję, która zajmie się koniecznymi zmianami”. Sejm przyznał, że istotnie, z formalnego punktu widzenia, dwie komisje powołane niezależnie od siebie i bez wzajemnych uzgodnień dotyczących składów osobowych czy zakresu trybu działania, trudno uznać za stworzoną przez Układające się Strony „specjalną komisję”. Wydaje się jednak, że dla właściwego rozpatrzenia powstałego problemu należy także zwrócić uwagę na brzmienie art. 22 ust. 3, który stanowi, że „Władzom państwowym wskazana zostanie instytucja kościelna lub instytucje kościelne kompetentne w sprawach wymienionych w ustępie 2”. Wnioskodawcy do tego zapisu Konkordatu się nie odnoszą.

Zdaniem Sejmu, także z brzmienia art. 27 Konkordatu trudno wywieść w sposób niebudzący wątpliwości, że w procesie legislacyjnym obejmującym kwestionowane ustawy nie dopełniono określonych procedur. Sprawa udzielania pomocy finansowej odrębnym wydziałom wymienionym w art. 15 ust. 1 Konkordatu nie jest „nowym zadaniem” czy „dodatkowym rozwiązaniem”, o którym nie było mowy przy prowadzeniu uzgodnień zmierzających do podpisania Konkordatu, stąd Układające się Strony nie miały przesłanek do zawierania w tej sprawie dodatkowej umowy.

Sejm zwrócił uwagę, że materia omawianych ustaw o finansowaniu z budżetu państwa kościelnych szkół wyższych dotyczy szkół, które w samym Konkordacie nie zostały bezpośrednio wymienione jako dotowane przez państwo, ale w stosunku do których przyjęte zostało wówczas zobowiązanie, że „Państwo rozważy udzielanie pomocy finansowej odrębnym wydziałom wymienionym w ustępie 1”. Można zatem wskazać, że po 13 latach od podpisania Konkordatu i ponad 8 latach od wejścia w życie ustawy z 8 stycznia 1998 r. o ratyfikacji Konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, państwo w sposób pozytywny wypełniło przyjęte wówczas zobowiązanie.

4. W związku z toczącym się postępowaniem Trybunał Konstytucyjny zwrócił się do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego o podanie informacji w następujących sprawach:

1) czy, poza Katolickim Uniwersytetem Lubelskim, Papieską Akademią Teologiczną w Krakowie, Papieskim Wydziałem Teologicznym w Warszawie, Papieskim Wydziałem Teologicznym we Wrocławiu oraz Wyższą Szkołą Filozoficzno-Pedagogiczną „Ignatianum” w Krakowie, inne szkoły wyższe lub wyższe seminaria duchowne, prowadzone przez Kościoły i związki wyznaniowe, korzystają z dotacji i innych środków z budżetu państwa na zasadach określonych dla szkół publicznych,

2) czy z wnioskiem o dotacje lub inne środki z budżetu państwa na zasadach określonych dla szkół publicznych, zwracały się inne szkoły wyższe lub wyższe seminaria duchowne, prowadzone przez Kościoły i związki wyznaniowe,

3) czy istnieją wyższe szkoły niepubliczne (prowadzone nie przez Kościoły i związki wyznaniowe), które otrzymują środki publiczne na inne cele aniżeli pomoc stypendialna dla studentów.

W piśmie z 23 lipca 2007 r. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego poinformował, że dotacje i inne środki z budżetu państwa, na zasadach określonych dla szkół publicznych, otrzymują jedynie szkoły wymienione w punkcie 1.

Z wnioskiem o udzielenie dotacji wystąpił w 2007 r. Instytut Teologiczny im. Błogosławionego Wincentego Kadłubka w Sandomierzu. Dotacji nie przyznano, gdyż udzielanie dotacji szkołom wyższym i wyższym seminariom duchownym, prowadzonym przez Kościoły i związki wyznaniowe, wymaga odrębnych regulacji ustawowych. Ponadto w 2006 r. w Sejmie złożone zostały dwa projekty ustaw dotyczące finansowania z budżetu państwa: Instytutu Teologicznego im. Św. Jana Kantego w Bielsku-Białej oraz Prawosławnego Seminarium Duchownego w Warszawie. Pierwszy projekt został przez posłów wycofany, drugi znajduje się w toku prac legislacyjnych, przy czym Rząd w pisemnym stanowisku nie poparł tego projektu.

Poza tym Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego przedstawił regulacje prawne, na podstawie których szkoły niepubliczne otrzymują dotacje i środki z budżetu państwa: art. 166a ust. 9 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416, ze zm.), art. 86 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135, ze zm.), a także przepisy, na podstawie których szkoły niepubliczne mogą otrzymać dotacje: ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365, ze zm.) - w 2006 r. żadna uczelnia niepubliczna nie otrzymała dotacji podmiotowej w tym zakresie, ustawa z dnia 8 października 2004 r. o zasadach finansowania nauki (Dz. U. Nr 238, poz. 2390, ze zm.) - w 2006 r. środki na działalność statutową otrzymały 3 uczelnie niepubliczne, a na badania własne 6 uczelni niepublicznych.

Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego zaznaczył, że szkoły wyższe, w tym uczelnie niepubliczne, mogą ubiegać się także o wsparcie finansowe w ramach programów realizowanych z udziałem funduszy strukturalnych, na zasadach określony w stosowanych dokumentach programowych.

II

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Postępowanie w niniejszej sprawie zostało wszczęte na podstawie wniosków trzech grup posłów na Sejm V kadencji. Zgodnie z art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji, z wnioskiem o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją może wystąpić - między innymi - grupa 50 posłów. Legitymacja prawna, jaką posiadali wnioskodawcy w chwili wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego, przestała istnieć w związku z wyborami do Sejmu i Senatu, które odbyły się 21 października 2007 r.

Zgodnie z art. 98 ust. 1 Konstytucji kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie Sejmu i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji. W sytuacji, gdy kadencja Sejmu uległa zakończeniu, zaś na podstawie postanowienia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 24 października 2007 r. w sprawie zwołania pierwszego posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M. P. Nr 79, poz. 841), pierwsze posiedzenie Sejmu (wybranego 21 października 2007 r.) odbyło się 5 listopada 2007 r., wnioskodawcy utracili status posłów na Sejm V kadencji. Przestał więc istnieć podmiot uprawniony do dalszego występowania w sprawie.

Stanowisko, zgodnie z którym wygaśnięcie mandatu posłów skutkuje utratą uprawnienia do występowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w charakterze wnioskodawcy znajduje pełne oparcie w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (zob. np. orzeczenie TK z 25 lutego 1992 r., sygn. K. 3/91, OTK w 1992 r., cz. I, poz. 1; postanowienia z: 4 listopada 1997 r., sygn. K. 19/97, OTK ZU nr 3-4/1997, poz. 52; 14 października 2001 r., sygn. K 10/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 262; 15 listopada 2005 r., sygn. K 29/05, OTK ZU nr 10/A/2005, poz. 123).

Utrata legitymacji czynnej przez wnioskodawcę nie pozwala na merytoryczne rozpoznanie sprawy i dlatego zachodzi konieczność umorzenia postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.).

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.

8