87

Postanowienie

z dnia 18 listopada 2002 r.

Sygn. akt K 1/01

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Mazurkiewicz - przewodniczący

Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska

Ewa Łętowska

Andrzej Mączyński

Mirosław Wyrzykowski - sprawozdawca,

po rozpoznaniu w dniu 18 listopada 2002 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich o zbadanie zgodności:

1) art. 33g ust. 1 ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414 ze zm.) - w zakresie dotyczącym udzielania pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie potrzeb dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej, o której mowa w art. 33e ust. 1 pkt 1, w sposób odmienny niż pozostałym rodzinom zastępczym, tzn. z uwzględnieniem dochodu tej rodziny - oraz innych przepisów ustawy zawierających to rozróżnienie, tj. art. 33g ust. 6 pkt 1 i art. 33p ust. 10 pkt 1 a także wydanych na tej podstawie rozporządzeń wykonawczych, w tym samym zakresie z art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 Konstytucji,

2) art. 33g ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy o pomocy społecznej w brzmieniu ustalonym ustawą z 8 czerwca 2001 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw, w zakresie w jakim dopuszcza różnicowanie pomocy pieniężnej udzielonej dzieciom w rodzinach zastępczych z uwagi na stan zdrowia i stopień rozwoju oraz § 15 ust. 1 pkt 2 i 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 września 2001 r. w sprawie rodzin zastępczych (Dz. U. Nr 120, poz. 1284) z art. 72 ust. 2 Konstytucji oraz art. 23 ust. 2 w zw. z art. 3 Konwencji o Prawach Dziecka,

3) art. 33p ust. 1, art. 33c ust. 5 ustawy o pomocy społecznej w brzmieniu ustalonym ustawą z 8 czerwca 2001 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych ustaw, w zakresie w jakim różnicują sytuację wychowanków rodzin zastępczych w stosunku do wychowanków korzystających z innych form opieki zastępczej z art. 32 ust. 1 i art. 2 Konstytucji,

4) art. 33p ust. 10 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej w brzmieniu ustalonym ustawą z 8 czerwca 2001 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych ustaw, oraz przepisów wykonawczych wydanych na jego podstawie z art. 32 ust. 1 i art. 2 Konstytucji,

5) art. 55 ust. 2 ustawy powołanej w punkcie 1) z art. 2, art. 72 ust. 2 Konstytucji oraz z art. 20 ust. 1 w zw. z art. 3 ust. 1 Konwencji o Prawach Dziecka,

p o s t a n a w i a :

1) umorzyć postępowanie w zakresie badania zgodności art. 33g ust. 1 ustawy o pomocy społecznej (Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414 ze zm.) - w zakresie dotyczącym udzielania pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie potrzeb dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej, o której mowa w art. 33e ust. 1 pkt 1, w sposób odmienny niż pozostałym rodzinom zastępczym, tzn. z uwzględnieniem dochodu tej rodziny - oraz innych przepisów zawierających to rozróżnienie, tj. art. 33g ust. 6 pkt 1 z art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 Konstytucji - wobec cofnięcia wniosku,

2) umorzyć postępowanie w zakresie badania zgodności art. 33p ust. 1 oraz art. 33p ust. 10 pkt 1 ustawy powołanej w punkcie 1) z art. 32 ust. 1 i art. 2 Konstytucji wobec braku zróżnicowania pomocy dla dzieci pełnoletnich w rodzinach zastępczych i placówkach opiekuńczo-wychowawczych - wobec zbędności wydania orzeczenia w tym zakresie,

3) w pozostałym zakresie - rozpoznać wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich na rozprawie.

UZASADNIENIE:

1. Pismem z 2 stycznia 2001 r. Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o stwierdzenie niezgodności: art. 33g ust. 1 ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414 ze zm.) - w zakresie dotyczącym udzielania pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie potrzeb dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej, o której mowa w art. 33e ust. 1 pkt 1, w sposób odmienny niż pozostałym rodzinom zastępczym, tzn. z uwzględnieniem dochodu tej rodziny - oraz innych przepisów ustawy zawierających to rozróżnienie, tj. art. 33g ust. 6 pkt 1 i art. 33p ust. 10 pkt 1 a także wydanych na tej podstawie rozporządzeń wykonawczych, w tym samym zakresie z art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 Konstytucji oraz o stwierdzenie niezgodności: art. 55 ust. 2 ustawy z 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej z art. 2 Konstytucji.

2. W związku z pismem Trybunału Konstytucyjnego z 14 września 2001 r. Rzecznik Praw Obywatelskich z uwagi na mającą miejsce nowelizację ustawy cofnął wniosek w części o stwierdzenie niezgodności art. 33g ust. 1 ustawy z 9 listopada 1990 r. o pomocy społecznej, w zakresie dotyczącym udzielania pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie potrzeb dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej zobowiązanej do alimentacji w sposób odmienny niż pozostałym rodzinom zastępczym, tzn. z uwzględnieniem dochodu tej rodziny oraz innych przepisów ustawy zawierających to rozróżnienie (art. 33g ust. 6 pkt 1, art. 33p ust. 10 pkt 1) a także w tym samym zakresie wydanych na ich podstawie rozporządzeń wykonawczych z art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 Konstytucji.

Rzecznik podtrzymał wniosek w części o stwierdzenie niezgodności art. 55 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, przez to, że narusza ochronę praw nabytych. Dodatkowo Rzecznik wniósł o stwierdzenie niezgodności tego artykułu z art. 72 ust. 2 Konstytucji oraz z art. 20 ust. 1 w zw. z art. 3 ust. 1 Konwencji o Prawach Dziecka.

Ponadto wnioskodawca zakwestionował zgodność art. 33g ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy o pomocy społecznej w brzmieniu ustalonym ustawą z 8 czerwca 2001 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw, w zakresie w jakim dopuszcza różnicowanie pomocy pieniężnej udzielanej dzieciom w rodzinach zastępczych z uwagi na stan zdrowia i stopień rozwoju oraz § 15 ust. 1 pkt 2 i 3 rozporządzenia RM z 29 września 2001 r. w sprawie rodzin zastępczych z art. 72 ust. 2 Konstytucji, a także z art. 23 ust. 2 w zw. z art. 3 Konwencji o Prawach Dziecka.

Rzecznik wystąpił również o stwierdzenie niezgodności art. 33p ust. 1 oraz art. 33c ust. 5 ustawy o pomocy społecznej w brzmieniu ustalonym ustawą z 8 czerwca 2001 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych ustaw, w zakresie w jakim różnicują sytuację wychowanków rodzin zastępczych w stosunku do wychowanków innych form opieki zastępczej. Rzecznik zakwestionował także zgodność z Konstytucją art. 33p ust. 10 pkt 1 wskazanej ustawy oraz przepisów wykonawczych wydanych na jego podstawie z art. 32 ust. 1 i art. 2 Konstytucji.

3. Pismem z 7 marca 2001 r. stanowisko w sprawie zajął Prokurator Generalny.

Prokurator Generalny uznał art. 33g ust. 1 ustawy z 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej, w zaskarżonym zakresie za zgodny z art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 Konstytucji, a art. 55 ust. 2 wskazanej powyżej ustawy za zgodny z art. 2 Konstytucji.

4. W związku z modyfikacją wniosku przez Rzecznika, która była spowodowana zmianą stanu prawnego Prokurator Generalny pismem z 12 marca 2002 r. zajął dodatkowe stanowisko w sprawie, uznając że:

5. Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej przedstawił w piśmie z 14 marca 2002 r. wyjaśnienia dotyczące wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich.

W swoim piśmie Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej stwierdza, że art. 33g ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy o pomocy społecznej jest zgodny z art. 72 ust. 2 Konstytucji, a także z art. 23 ust. 2 w zw. z art. 3 Konwencji o Prawach Dziecka, art. 33c ust. 5, art. 33p ust. 1 i ust. 10 pkt 1 jest zgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji oraz art. 55 ust. 2 jest zgodny z art. 2 i art. 72 ust. 2 Konstytucji oraz z art. 20 ust. 1 w zw. z art. 3 ust. 1 Konwencji o Prawach Dziecka.

II

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Rzecznik Praw Obywatelskich cofnął wniosek w części dotyczącej niezgodności art. 33g ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, w zakresie dotyczącym udzielania pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie potrzeb dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej, o której mowa w art. 33 e ust. 1 pkt 1, w sposób odmienny niż pozostałym rodzinom zastępczym, tzn. z uwzględnieniem dochodu tej rodziny oraz innych przepisów ustawy zawierających to rozróżnienie, tj. art. 33g ust. 6 pkt 1 z art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 Konstytucji, w związku z nowelizacją ustawy o pomocy społecznej. Ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej weszła w życie 28 lipca 2001 r. (Dz. U. Nr 72, poz. 748).

Wobec cofnięcia wniosku w powyżej opisanej części zarzutów przez Rzecznika Trybunał Konstytucyjny podstawie art. 39 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym umarza postępowanie w tym zakresie.

2. Przystępując do oceny zgodności art. 33p ust. 1, art. 33c ust. 5, i art. 33p ust. 10 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej z art. 32 ust. 1 (zasadą równości) oraz art. 2 Konstytucji (zasadą sprawiedliwości społecznej) w zakresie w jakim przepisy te różnicują sytuację wychowanków rodzin zastępczych w stosunku do wychowanków innych form opieki społecznej Trybunał Konstytucyjny w pierwszej kolejności rozważył czy wszystkie zaskarżone przepisy różnicują sytuacje danych podmiotów i czy wobec tego mogą stanowić przedmiot zaskarżenia.

Art. 33p ust. 1 oraz art. 33p ust. 10 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej regulują kwestię przyznania dodatkowej pomocy finansowej osobom, które osiągnęły pełnoletność w rodzinie zastępczej oraz osobom z określonych placówek opiekuńczo-wychowawczych, domów pomocy społecznej, schronisk dla nieletnich, zakładów poprawczych i specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych. Pierwszy ze wskazanych przepisów stanowi, iż wyżej wymienionym osobom państwo zapewnia pomoc mającą na celu usamodzielnienie się i integrację ze środowiskiem poprzez pracę socjalną, a także pomoc: 1) pieniężną na usamodzielnienie, 2) pieniężną na kontynuowanie nauki, 3) w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym mieszkaniu chronionym 4) w uzyskaniu zatrudnienia, 5) na zagospodarowanie - w formie rzeczowej. Natomiast art. 33p ust. 10 pkt 1 zawiera upoważnienie ustawowe do wydania przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego rozporządzenia w sprawie warunków i kryteriów dochodowych, jakie powinna spełniać osoba, która osiągnęła pełnoletność w rodzinie zastępczej lub osoba opuszczająca jedną z placówek wymienionych powyżej, uprawniających do pomocy pieniężnej na usamodzielnienie i na kontynuowanie nauki, o której mowa w art. 33p ust. 1 pkt 1 i 2.

Z treści powyższych przepisów wynika, że pomoc określona w tych przepisach jest jednakowa zarówno dla dzieci pełnoletnich z rodzin zastępczych, jak i pełnoletnich wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych. Art. 33p ust. 1 oraz art. 33p ust. 10 pkt 1 nie wskazują na żadne zróżnicowanie praw tych podmiotów i w związku z tym wydanie orzeczenia jest zbędne.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.

3