88

POSTANOWIENIE

z dnia 18 kwietnia 2001 r.

Sygn. U. 4/00

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Jadwiga Skórzewska-Łosiak - przewodnicząca

Wiesław Johann

Andrzej Mączyński - sprawozdawca

po rozpoznaniu 18 kwietnia 2001 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich o stwierdzenie, że:

paragraf 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 grudnia 1975 r. w sprawie kosztów przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych w postępowaniu sądowym (Dz.U. Nr 46, poz. 254 ze zm.) w brzmieniu zmienionym rozporządzeniem z dnia 6 września 1990 r. (Dz.U. Nr 62, poz. 364) w zakresie, w jakim obniża stawki wynagrodzenia dla biegłych będących nauczycielami akademickimi lub pracownikami naukowo-badawczymi po przejściu tych osób na emeryturę lub rentę narusza art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

p o s t a n a w i a:

umorzyć postępowanie z powodu wycofania wniosku.

Uzasadnienie:

I

1.A. Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie, że § 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 grudnia 1975 r. w sprawie kosztów przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych w postępowaniu sądowym (Dz.U. Nr 46, poz. 254 ze zm.) w brzmieniu zmienionym rozporządzeniem z dnia 6 września 1990 r. (Dz.U. Nr 62, poz. 364) w zakresie, w jakim obniża stawki wynagrodzenia dla biegłych będących nauczycielami akademickimi lub pracownikami naukowo-badawczymi po przejściu tych osób na emeryturę lub rentę narusza art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Uzasadnienie zarzutów wniosku opiera się na następujących argumentach.

Paragraf 3 kwestionowanego rozporządzenia ustala podwyższone stawki wynagrodzenia dla biegłych będących nauczycielami akademickimi lub pracownikami naukowo-badawczymi, różnicując je w zależności od zajmowanego stanowiska i posiadanego stopnia lub tytułu naukowego. Sposób redakcji tego paragrafu wyklucza jednak przyznanie podwyższonych stawek wynagrodzenia biegłym, posiadającym równie wysokie kwalifikacje, jeżeli na skutek uzyskania uprawnień emerytalnych lub rentowych zaprzestali pracy.

Wskazane zróżnicowanie wynagrodzenia nie znajduje uzasadnienia, tym bardziej, że biegły nie może uchylić się od przedstawienia opinii bez istotnej przyczyny (art. 280 kpc oraz art. 176-181 kpk). W obecnym stanie prawnym sąd powołując na biegłego emerytowanego profesora korzysta z jego wiedzy i doświadczenia, które wynagradzane są niżej niż początkującego pracownika naukowego.

Kwestionowany przepis narusza konstytucyjną zasadę równości przez to, że odmiennie traktuje te same osoby, posiadające wspólną cechę istotną w postaci wysokich kwalifikacji naukowych, ze względu na fakt przejścia na emeryturę lub rentę. Znaczenie wysokich kwalifikacji nie jest przy tym bezpośrednio związane z faktem dalszego zatrudnienia w placówkach akademickich lub naukowo-badawczych. W szczególności fakt przejścia na emeryturę lub rentę nie przekreśla uznania dla dorobku naukowego i poziomu wiedzy, wyrażonych tytułem lub stopniem naukowym. Takie zróżnicowanie nie znajduje ponadto uzasadnienia w innych wartościach, zasadach lub normach konstytucyjnych.

B. W piśmie z 10 października 2000 r. Rzecznik Praw Obywatelskich stwierdził, że podtrzymuje wniosek także po nowelizacji zaskarżonego przepisu, dokonanej w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 lipca 2000 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie kosztów przeprowadzania dowodu z opinii biegłych w postępowaniu sądowym (Dz.U. Nr 65, poz. 776). Zmiana ta zawiera jedynie podwyższenie procentowych stawek wynagrodzenia za godzinę pracy biegłego, nie usuwa natomiast kwestionowanych wad regulacji.

2. W piśmie z 27 lipca 2000 r. Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny stwierdził, że § 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 grudnia 1975 r. w sprawie kosztów przeprowadzania dowodu z opinii biegłych w postępowaniu sądowym (Dz.U. Nr 46, poz. 254 ze zm.), w zakresie wskazanym we wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny oparł uzasadnienie swego stanowiska na następujących argumentach.

Paragraf 3 kwestionowanego rozporządzenia niezasadnie różnicuje wynagrodzenie biegłych sądowych pozostających w zatrudnieniu w instytucjach naukowych z biegłymi, których stosunek pracy ustał z powodu przejścia na emeryturę lub rentę. Cechą istotną charakteryzującą adresatów kwestionowanego przepisu są ich kwalifikacje naukowe, a nie fakt zatrudnienia. Cecha ta pozostaje w bezpośrednim związku z celem i treścią dekretu z dnia 26 października 1950 r. o należnościach świadków, biegłych i stron w postępowaniu sądowym (Dz.U. Nr 49, poz. 445). W myśl art. 10 ust. 1 tego dekretu wysokość wynagrodzenia biegłego zależy m.in. od jego kwalifikacji. W tej sytuacji fakt zatrudnienia jako bezwględna przesłanka istnienia prawa do podwyższonych stawek wynagrodzenia biegłych nie znajduje merytorycznego uzasadniania.

Dodatkowo należy wziąć pod uwagę, że nabycie uprawnień, zwłaszcza rentowych, nie zawsze jest związane z długoletnim stażem pracy na stanowiskach naukowych, co mogłoby w sposób szczególny wyróżnić ten tryb ustania stosunku pracy. Rozwiązanie stosunku pracy może także nastąpić z powodu zniesienia uczelni lub przekształcenia jej struktur (art. 93 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym, Dz.U. Nr 65, poz. 385 ze zm.) lub w przypadku likwidacji placówki lub jej reorganizacji (art. 83 pkt 5 ustawy z dnia 25 kwietnia 1997 r. o Polskiej Akademii Nauk, Dz.U. Nr 75, poz. 469).

Kryterium zatrudnienia w instytucjach naukowych niezasadnie różnicuje także sytuację prawną pozostałych biegłych, którzy legitymują się np. stopniem naukowym doktora i nie pracują na uczelniach lub w jednostkach badawczo-naukowych

II

W toku postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym weszło w życie rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 lutego 2001 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie kosztów przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych w postępowaniu sądowym (Dz.U. Nr 16, poz. 181). Paragraf 1 tego rozporządzenia nadał nowe brzmienie kwestionowanemu przez Rzecznika Praw Obywatelskich § 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 18 grudnia 1975 r. Obecnie przepis ten ma następującą treść: “Dla biegłych posiadających tytuł naukowy lub stopień naukowy wynagrodzenie za godzinę pracy wynosi: 1) profesor 3,7%; 2) doktor habilitowany 2,9%; 3) doktor 2,4% - podstawy określonej w § 2 ust. 1”.

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny zwrócił się do wnioskodawcy o zajęcie stanowiska w kwestii wpływu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 19 lutego 2001 r. na wniosek w niniejszej sprawie.

W piśmie z 5 kwietnia 2001 r. Rzecznik Praw Obywatelskich wycofał swój wniosek. Stwierdził, że wskazana zmiana kwestionowanego przepisu usuwa wady regulacji, które były powodem zaskarżenia § 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 18 grudnia 1975 roku.

III

Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:

Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym oparte jest na zasadzie dyspozycyjności. Jednym z przejawów tej zasady jest możliwość wycofania wniosku do rozpoczęcia rozprawy (art. 31 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym; Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). W razie wycofania wniosku niedopuszczalne jest merytoryczne rozpoznanie sprawy, a wszczęte postępowanie podlega umorzeniu.

Zważywszy, że w rozpatrywanej sprawie miało miejsce wycofanie wniosku przez wnioskodawcę, Trybunał Konstytucyjny na podstawie i w trybie art. 39 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) postanowił jak w sentencji.