121

POSTANOWIENIE

z dnia 14 września 1999 r.

Sygn. U. 3/99

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Zdyb - przewodniczący

Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska

Ferdynand Rymarz - sprawozdawca

po rozpoznaniu 14 września 1999 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich o stwierdzenie, że:

paragraf 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 lutego 1999 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad, zakresu i trybu udzielania dopłat do oprocentowania kredytów na cele rolnicze (Dz.U. Nr 12, poz. 97), nadający nowe brzmienie § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 lutego 1995 r. w sprawie szczegółowych zasad, zakresu i trybu udzielania dopłat do oprocentowania kredytów na cele rolnicze (Dz.U. Nr 19, poz. 92; zm.: z 1996 r. Nr 3, poz. 18, Nr 52, poz. 229 oraz z 1997 r. Nr 36, poz. 219, Nr 82, poz. 519, Nr 97, poz. 597, Nr 105, poz. 665 i Nr 144, poz. 964), narusza art. 92 ust. 1 Konstytucji RP, albowiem pozostaje w sprzeczności z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 5 stycznia 1995 r. o dopłatach do oprocentowania niektórych kredytów bankowych (Dz.U. Nr 13, poz. 60; zm.: z 1995 r. Dz.U. Nr 83, poz. 418; z 1996 r. Nr 152, poz. 719; z 1997 r. Nr 80, poz. 504, Nr 107, poz. 690, Nr 121, poz. 770, Nr 158, poz. 1044; z 1999 r. Dz.U. Nr 27, poz. 243), a w konsekwencji przekracza upoważnienie ustawowe zawarte w art. 6 ust. 4 i art. 8 tej ustawy.

p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643) umorzyć postępowanie na skutek utraty mocy obowiązującej zaskarżonego aktu normatywnego.

Uzasadnienie:

I

Pismem z 24 marca 1999 r. Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności paragrafu 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 9 lutego 1999 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad, zakresu i trybu udzielania dopłat do oprocentowania kredytów na cele rolnicze, z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP, a także z art. 3 ust. 2, art. 6 ust. 4, art. 8 ustawy z 5 stycznia 1995 r. o dopłatach do oprocentowania niektórych kredytów bankowych.

Powołując się na upoważnienie z art. 8 ustawy z 5 stycznia 1995 r. Rada Ministrów wydała rozporządzenie z dnia 21 stycznia 1995 r. w sprawie szczegółowych zasad zakresu i trybu udzielania dopłat do oprocentowania kredytów na cele rolnicze. (Dz.U. Nr 19, poz. 92), które następnie kilkakrotnie było zmieniane. Jedna z tych zmian pochodzi z 9 lutego 1999 r., kiedy to Rada Ministrów na podstawie art. 6 ust. 4 i art. 8 ustawy z 5 stycznia 1995 r. wydała rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad, zakresu i trybu udzielania dopłat do oprocentowania kredytów na cele rolnicze (Dz.U. Nr 12, poz. 97). Paragraf 1 kwestionowanego rozporządzenia stanowi, iż wysokość kredytów objętych dopłatami nie może przekroczyć łącznie równowartości:

1) 10 q żyta na 1 ha użytków rolnych dla krajowych przedsiębiorców prowadzących produkcję rolniczą, posiadających gospodarstwa do 100 ha oraz

2) 6 q żyta na 1 ha użytków rolnych dla tego rodzaju przedsiębiorców prowadzących produkcję rolniczą, posiadających gospodarstwa powierzchni powyżej 100 ha.

Tak sformułowany przepis jest, zdaniem wnioskodawcy, sprzeczny z art. 3 ust. 2 ustawy, który stanowi, iż “dopłaty do oprocentowanych kredytów bankowych na cele rolnicze, dla krajowych przedsiębiorców prowadzących produkcję rolniczą udzielane są na jednakowych zasadach, bez względu na obszar użytków rolnych i formę ich własności”. Zróżnicowanie wysokości kredytów w zależności od wielkości gospodarstwa rolnego, w sytuacji gdy art. 3 ust. 2 odwołuje się bezpośrednio do art. 8 ustawy powoduje, iż mamy tu do czynienia z przekroczeniem upoważnienia ustawowego.

W dalszej części uzasadnienia Rzecznik Praw Obywatelskich, powołując się na orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, przytacza warunki legalności rozporządzenia, takie jak: wydanie przez organ upoważniony w wyraźny sposób do unormowania spraw wskazanych w upoważnieniu; wydanie w granicach udzielonego upoważnienia przez ustawę i w celu jej wykonania; zgodność z aktem ustawodawczym będącym podstawą jego wydania, a także z treścią innych aktów ustawodawczych. W konkluzji, wnioskodawca uznaje zróżnicowanie wysokości dopłat do kredytu w zależności od powierzchni użytków rolnych dokonane kwestionowanym rozporządzeniem za sprzeczne z zasadą wyrażoną w art. 3 ust. 2 ustawy z 5 stycznia 1995 r. o dopłatach do oprocentowania niektórych kredytów bankowych, co powoduje, że rozporządzenie wydane zostało z przekroczeniem ustawowego upoważnienia wynikającego z art. 8 tejże ustawy i narusza art. 92 ust. 1 konstytucji.

2. Prokurator Generalny ustosunkował się do wniosku pismem z 2 kwietnia 1999 r., stwierdzając, iż przepis § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 21 lutego 1995 r. w sprawie szczegółowych zasad, zakresu i trybu udzielania dopłat do oprocentowania kredytów na cele rolnicze, w brzmieniu nadanym przez § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 9 lutego 1999 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad, zakresu i trybu udzielania dopłat do oprocentowania kredytów na cele rolnicze, jest niezgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz z art. 3 ust. 2 ustawy z 5 stycznia 1995 r. o dopłatach do oprocentowania niektórych kredytów bankowych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska Prokurator Generalny podnosi, iż zawarte w art. 6 ust. 4 upoważnienie do podwyższenia kredytów bankowych na cele rolnicze, wyłącznie w zakresie rozwoju oraz postępu produkcji rolnej, określa tylko granicę górną, do której wielkość kredytu może być podwyższona, bez jakichkolwiek warunków jej zmiany oraz przesłanek do jej zróżnicowania. W art. 8 ustawy zawarte zostało natomiast upoważnienie do określenia przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia szczegółowych zasad, zakresu i trybu udzielania dopłat do oprocentowania kredytów nie tylko na cele rolnicze, ale i w pozostałych wypadkach wymienionych w art. 3 ustawy. Rozporządzenie z 9 lutego 1995 r. jest oparte na obu upoważnieniach, chociaż art. 6 ust. 4 stał się podstawą jego wydania dopiero od nowelizacji rozporządzenia z 3 stycznia 1996 r., kiedy to zdecydowano się podwyższyć wysokość przewidywanych kredytów na cele rolnicze

Kontynuując swoje uzasadnienie Prokurator Generalny podkreśla, że ani art. 6 ust. 4, ani art. 8 nie upoważniały Rady Ministrów do określenia warunków pozaustawowych, od których może zależeć uzyskanie preferencyjnego kredytu. Tak więc wprowadzenie ich rozporządzeniem z 9 lutego 1999 r. wydaje się być oczywistym wyjściem poza granicę upoważnienia ustawowego i wkroczeniem w materię ustawową. Jest tym samym niezgodne z art. 92 ust. 1 konstytucji.

Poza tym kwestionowany przepis jest sprzeczny z art. 3 ust. 2 ustawy, który stwierdza, że kredyty na cele rolnicze udzielane są na jednakowych zasadach, bez względu na obszar użytków rolnych i formę ich własności. Mamy tu do czynienia z przypadkiem, w którym treść aktu wykonawczego jest niezgodna z konkretnym przepisem ustawy, której wykonaniu on służył. Sytuacji tej nie zmienia fakt, iż przyjęte w rozporządzeniu rozwiązanie mogłoby zostać uznane za słuszne z punktu widzenia zasady sprawiedliwości społecznej. Prokurator Generalny powołując się na orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego podkreśla, że organ wykonawczy nie ma prawa dokonywać wykładni celowościowej upoważnienia do wydania aktu wykonawczego, wychodząc przy tym poza zakres tego upoważnienia.

3. Prezes Rady Ministrów w nadesłanym do sprawy stanowisku z 1 czerwca 1999 r. stwierdził, że: “zgodnie z przepisami art. 3 ust. 2 ustawy o dopłatach do oprocentowania niektórych kredytów bankowych, dopłaty do oprocentowanych kredytów bankowych na cele rolnicze, dla krajowych przedsiębiorców prowadzących produkcję rolniczą udzielane są na jednakowych zasadach bez względu na obszar użytków rolnych i formę ich własności. Mając powyższe na uwadze, po dokonaniu dodatkowych ocen i analiz Rada Ministrów stwierdza, że dokonane w rozporządzeniu zróżnicowanie wysokości dopłat do oprocentowania kredytów bankowych w zależności od wielkości powierzchni użytków rolnych może być uznane za niezgodne z tym przepisem ustawy, w związku z czym Rada Ministrów podziela zarzuty Rzecznika Praw Obywatelskich przedstawione we wniosku do Trybunału Konstytucyjnego”.

Jednocześnie poinformował, że wkrótce zostaną zakończone prace legislacyjne mające na celu doprowadzenie do zgodności kwestionowanych przepisów rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie szczegółowych zasad, zakresu i trybu udzielania dopłat do oprocentowania kredytów na cele rolnicze z przepisami ustawy o dopłatach do oprocentowania niektórych kredytów bankowych, co umożliwi umorzenie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Kolejnym pismem z 7 lipca 1999 r. Prezes Rady Ministrów poinformował Trybunał Konstytucyjny o ukazaniu się w Dzienniku Ustaw z 1999 r. Nr 53, poz. 550 rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego zaskarżony przepis, w którym nie przewiduje się już zróżnicowania wysokości dopłat do oprocentowania kredytów bankowych w zależności od wielkości powierzchni użytków rolnych.

II

Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:

W Dzienniku Ustaw z 1999 r. Nr 53, poz. 550, wydanym 19 czerwca 1999 r., ukazało się rozporządzenie Rady Ministrów z 8 czerwca 1999 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad, zakresu i trybu udzielania dopłat do oprocentowania kredytów na cele rolnicze. Rozporządzenie to zmieniło treść paragrafu 4, który otrzymał nowe brzmienie:

“§ 4 wysokość kredytów objętych dopłatami na cele, o których mowa w § 1 pkt 1-6, nie może przekraczać łącznie równowartości 8 q żyta na 1 ha użytków rolnych, według cen przyjętych do naliczenia podatku rolnego w roku, w którym zawarto umowy kredytowe”.

Rozporządzenie powyższe weszło w życie z dniem ogłoszenia, czyli 19 czerwca 1999 r.

Utrata mocy obowiązującej kwestionowanego aktu normatywnego przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny - stosownie do art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym - skutkuje umorzenie postępowania.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak na wstępie.