25

Postanowienie

z dnia 28 listopada 1989 r.

(U. 9/89)

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Przewodniczący: sędzia TK Henryk Groszyk

Sędziowie TK: Maria Łabor-Soroka

Remigiusz Orzechowski (sprawozdawca)

po rozpatrzeniu w dniu 28 listopada 1989 r., na posiedzeniu niejawnym, sprawy z wniosku z dnia 11 września 1989 r. Rzecznika Praw Obywatelskich, toczącej się z udziałem - Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Prokuratora Generalnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, o stwierdzenie niezgodności:

ust. 3 Komunikatu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie niektórych zasad wypłacania dodatku wyrównawczego do wynagrodzeń dla kobiet w ciąży, zatrudnionych w zakładach społecznych służby zdrowia, zakładach pomocy społecznej i zakładach rehabilitacji inwalidów (Dz. Urz. MZiOS z 1987 r. Nr 7, poz. 47) - z art. 179 § 2 Kodeksu pracy oraz z art. 78 ust. 2 pkt 2 i ust. 3 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej,

postanawia:

umorzyć postępowanie w tej sprawie, na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 22, poz. 98, z 1987 r. Nr 21, poz. 96 i z 1989 r. Nr 34, poz. 178).

UZASADNIENIE

1. Rzecznik Praw Obywatelskich, na podstawie art. 14 ust. 2 pkt. 2 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o tym organie (Dz. U. Nr 21, poz. 123), we wniosku z dnia 11 września 1989 r. zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności ust. 3 Komunikatu wymienionego wyżej w sentencji niniejszego postanowienia - z art. 179 § 2 Kodeksu pracy oraz art. 78 ust. 2 pkt 2 i ust. 3 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Zarzut naruszenia przepisu art. 179 § 2 Kodeksu pracy Wnioskodawca oparł na analizie treści przepisów § 1 i 2 tego artykułu, stanowiących, co następuje:

"Art. 179, § 1. Zakład pracy jest obowiązany przenieść do innej pracy kobietę w ciąży:

1) zatrudnioną przy pracy wzbronionej kobietom w ciąży,

2) w razie stwierdzenia przez zakład społecznej służby zdrowia, że ze względu na stan ciąży nie powinna wykonywać pracy dotychczasowej.

§ 2. Jeżeli przeniesienie do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownicy przysługuje dodatek wyrównawczy".

Z treści tych przepisów, zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, wynika że sprawa "dodatku wyrównawczego” unormowana została w art. 179 § 2 Kodeksie pracy w sposób wyczerpujący. Kodeks ten nie zawiera bowiem ani w tym, ani w jakimkolwiek innym przepisie upoważnienia do normowania spraw dotyczących tego dodatku w akcie podustawowym, przez jakikolwiek organ państwowy.

Tymczasem ust. 3 wspomnianego Komunikatu odmawia prawa do tego dodatku kobietom w ciąży wykonującym, w ramach umowy o pracę, określone czynności, których nie mogą one wykonywać w okresie ciąży i którym nie zaoferowano w tym okresie innej pracy, jak żąda tego art. 179 § 1 Kodeksu pracy. Postanowienia ust. 3 Komunikatu, zawężając zakres uprawnień kobiet w ciąży do "dodatku wyrównawczego”, pozostają w ewidentnej sprzeczności z przepisem art. 179 § 2 Kodeksu pracy.

Pod względem materialno-prawnym ust. 3 Komunikatu charakteryzuje się przymiotami przypisywanymi normom prawnym. Wyznacza bowiem określony sposób postępowania w określonej przez siebie sytuacji i skierowany jest do adresatów w sposób ogólny.

Podlega w związku z tym kontroli konstytucyjności i legalności przez Trybunał Konstytucyjny.

Komunikat, chociaż w swojej treści ustanawia normy prawne, a w konsekwencji jest aktem normatywnym, narusza też, wedle oceny Rzecznika Praw Obywatelskich, przyjęte dla takich aktów niektóre zasady dotyczące formy i trybu ich wydawania. Nadanie mu formy Komunikatu stanowi wypadek nie spotykany w praktyce prawotwórczej i nie znajduje uzasadnienia w obowiązującym prawie oraz w nauce prawa. W tytule aktu nie wymienia się ani organu, od którego pochodzi, ani też daty jego ustanowienia, a ponadto nie zawiera podpisu organu ustanawiającego ten akt.

Ograniczający w kwestii "dodatku wyrównawczego” charakter postanowienia ust. 3 Komunikatu, zdaniem Wnioskodawcy, pozostaje również w sprzeczności z art. 78 ust. 2 pkt 2 i ust. 3, zaś wydanie Komunikatu bez podstawy prawnej - pozostaje w sprzeczności z art. 8 ust. 3 i art. 42 ust. 2 Konstytucji PRL.

2. W sprawie tej zajął stanowisko także Prokurator Generalny PRL. Podzielił on przede wszystkim stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich w kwestii niezgodności postanowień ust. 3 Komunikatu z art. 179 § 2 Kodeksu pracy oraz z art. 78 ust. 2 pkt 2 i ust. 3 Konstytucji PRL.

W wywodach szczegółowych wskazał także na normatywny charakter postanowień ust. 3 Komunikatu, powołując się w tej kwestii m. in. także na wnioski wynikające z dotychczasowego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Analizując treść przepisów Kodeksu pracy dotyczących umów o pracę w kontekście umów o pracę osób zatrudnionych w terenowych jednostkach resortu zdrowia i opieki społecznej - wskazał oczywistą niezgodność postanowień ust. 3 Komunikatu z art. 179 § 2 Kodeksu pracy.

3. W odpowiedzi na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich - Minister Zdrowia i Opieki Społecznej poinformował, iż podzielił jego stanowisko co do normatywnego charakteru postanowień ust. 3 Komunikatu, a ponadto, iż Komunikat ten uchylił w całości.

Minister wskazał zarazem na trudności natury organizacyjnej występujące w terenowych jednostkach organizacyjnych resortu zdrowia i opieki społecznej w realizacji przepisów Kodeksu pracy dotyczących zatrudnienia kobiet w ciąży w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej oraz przenoszenia takich kobiet, w myśl art. 179 § 1 Kodeksu Pracy, do innej pracy odpowiedniej do ich możliwości w okresie ciąży. Poinformował też o zainspirowaniu prac, wespół z Ministrem Pracy i Polityki Socjalnej, zmierzających do rozwiązania tych trudności.

4. W przedstawionym stanie rzeczy, w szczególności biorąc pod uwagę uchylenie wymienionego wcześniej Komunikatu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej przed wydaniem orzeczenia, Trybunał Konstytucyjny postanowił, jak w sentencji niniejszego orzeczenia - umorzyć postępowanie w tej sprawie.