16

Postanowienie

z dnia 18 stycznia 1989 r.

(U. 17/88)

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Przewodniczący: sędzia TK Czesław Bakalarski

Sędziowie TK: Adam Józefowicz (sprawozdawca)

Henryk Groszyk

po rozpoznaniu w dniu 18 stycznia 1989 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich z udziałem uczestników postępowania: Rady Ministrów i Prokuratora Generalnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej o stwierdzenie, że przepis § 6 uchwały Nr 17 Rady Ministrów z dnia 18 lutego 1983 r. w sprawie ogólnych warunków umów agencyjnych i umów na warunkach zlecenia między jednostkami gospodarki uspołecznionej a osobami fizycznymi (jedn. tekst: M. P. z 1988 r., Nr 13, poz. 118), przekracza zakres upoważnienia udzielonego Radzie Ministrów w art. 384 Kodeksu cywilnego i narusza zasady, wynikające z przepisów art. 6 w związku z art. 3 ustawy o organizacji i wykonywaniu rzemiosła (jedn. tekst: Dz. U. z 1983 r. Nr 7 poz. 40), art. 7 ustawy o wykonywaniu handlu i niektórych innych rodzajów działalności przez jednostki gospodarki nieuspołecznionej (jedn. tekst: Dz. U. z 1983 r., Nr 43, poz. 193) oraz Kodeksu pracy i wydanych na jego podstawie aktów wykonawczych określających skutki rozwiązania umowy o pracę w trybie art. 54 kp i porzucenia pracy (art. 64 kp).

postanowił:

umorzyć postępowanie w sprawie.

UZASADNIENIE

Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności przepisów wymienionych w sentencji postanowienia. W uzasadnieniu wniosku stwierdził, że kwestionowany przepis § 6 uchwały Nr 17 Rady Ministrów z dnia 18 lutego 1983 r. w sprawie ogólnych warunków umów agencyjnych i umów na warunkach zlecenia między jednostkami gospodarki uspołecznionej, a osobami fizycznymi (jedn. tekst: M. P. z 1988 r. Nr 13, poz. 118) enumeratywnie wylicza podmioty, z którymi jednostkami gospodarki uspołecznionej nie mogą zawierać umów. Zdaniem wnioskodawcy ograniczenia te należy uznać za nie odpowiadające współczesnym poglądom o wolności gospodarczej, a także za istotne naruszenie praw obywatelskich. Postanowienia § 6 uchwały Nr 17 RM mają charakter bezwzględnie wiążący, nie przewidujący żadnych wyjątków od zakazu zawierania umów np. z osobami skazanymi za przestępstwa przeciwko mieniu i przestępstwa gospodarcze lub z którymi została rozwiązana umowa agencyjna przez zleceniodawcę bez zachowania okresu wypowiedzenia albo z osobami, które porzuciły pracę. Wprowadzone tym przepisem ograniczenia w stosunku do podmiotów, wymienionych w nim-zdaniem wnioskodawcy - mają charakter represyjny, a niektóre z nich należy uznać za tożsame z karą dodatkową co jest niezgodne z zasadą, że ograniczenia działalności gospodarczej obywateli mogą być wprowadzone wyłącznie w drodze ustawowej albo na podstawie i w granicach upoważnienia ustawowego. Przepis art. 384 Kodeksu cywilnego umożliwia Radzie Ministrów normatywne kształtowanie jedynie treści cywilno - prawnych umów zobowiązaniowych przez ich uzupełnianie, rozwijanie i konkretyzowanie na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, mających charakter dyspozytywny. Upoważnienie zawarte w art. 384 kc nie uprawniało więc Rady Ministrów do regulacji zawartej w kwestionowanym przepisie, który wykracza poza zakres tego upoważnienia.

Ponadto wnioskodawca uważa, że przepis § 6 uchwały Nr 17 RM koliduje w sposób oczywisty z przytoczonymi w żądaniu wniosku aktami ustawodawczymi, regulującymi zagadnienia obrotu gospodarczego, co jest także niezgodne z zasadami reformy gospodarczej, ustanawiającymi swobodę prowadzenia działalności gospodarczej, przez każdego, chyba że przepisy ustawowe o prowadzeniu takiej działalności stanowią inaczej. W reasumpcji wnioskodawca stwierdził, że kwestionowany przepis, ograniczający prawa podmiotowe osób fizycznych i niektórych jednostek gospodarczych narusza zasady ustalone innymi ustawami i wydany został z przekroczeniem upoważnienia ustawowego.

Prokurator Generalny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wyraził na piśmie swoje stanowisko w sprawie, w którym w całości poparł wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich. Analizując szczegółowo kwestionowany we wniosku przepis § 6 uchwały Nr 17 RM, Prokurator Generalny PRL stwierdził, że jego treść niewątpliwie powinna brać pod uwagę jednostki gospodarki uspołecznionej przed zawarciem umowy, ale zawarte w nim zakazy nie mogą być uznane za bezwzględnie wiążące i mające upoważnienie ustawowe w art. 384 kc.

Pełnomocnik uczestniczącej w postępowaniu Rady Ministrów zawiadomił w swym piśmie, że na wniosek Ministra Rynku Wewnętrznego, Rada Ministrów uchwałą Nr 207 z dnia 21 grudnia 1988 r. uchyliła kwestionowany we wniosku przepis.

Trybunał Konstytucyjny ustalił, że uchwałą Nr 207 Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1988 r. zmieniającą uchwalę w sprawie ogólnych warunków umów agencyjnych i umów na warunkach zlecenia między jednostkami gospodarki uspołecznionej a osobami fizycznymi (M. P. Nr 35, poz. 317) został skreślony przepis § 6 uchwały Nr 17 Rady Ministrów z dnia 18 lutego 1983 r., będący przedmiotem wniosku w niniejszej sprawie. Uchwała Nr 207 RM weszła w życie z dniem ogłoszenia, to jest z dniem 28 grudnia 1988 r. Stosownie do przepisów art. 4 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, organ ten orzeka o zgodności prawa, obowiązującego w chwili wydania orzeczenia. Z uwagi na to, że w toku postępowanie utracił moc obowiązującą kwestionowaną we wniosku przepis § 6 uchwały Nr 17 Rady Ministrów, dalsze postępowanie w sprawie stało się bezprzedmiotowe. Dlatego Trybunał Konstytucyjny na zasadzie art. 4 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym postanowił, jak w sentencji.