39

WYROK Z DNIA 20 GRUDNIA 2002 R.
WK 44/02

1. Z zastrzeżeniem art. 317 § 2 k.k., kary i środki karne przewidziane
przepisami rozdziału XXXVIII Kodeksu karnego, mogą być stosowane
wyłącznie wobec żołnierzy, czyli osób, które pełnią czynną służbę wojskową
(art. 115 § 17 k.k.) w chwili orzekania. Jedynym wyjątkiem w tym zakresie jest
wypadek określony w art. 328 k.k.
2. Możliwość orzeczenia w stosunku do żołnierza kary aresztu wojskowego
na podstawie art. 329 k.k. zachodzi jedynie w wypadku, w którym kara ta nie
jest przewidziana w sankcji za dane przestępstwo.
3. W stosunku do sprawcy przestępstwa określonego w art. 338 § 1 k.k.,
który w chwili orzekania nie jest już żołnierzem, orzeczenie kary ograniczenia
wolności pozostaje możliwe, jednakże nie na podstawie art. 330 k.k., lecz na
zasadach ogólnych, a w szczególności na podstawie art. 58 § 3 k.k.

Przewodniczący: sędzia SN płk Zygmunt Stefaniak.
Sędziowie SN: płk W. Błuś (sprawozdawca), płk B.
Rychlicki.
Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: płk J.
Ciepłowski.

Sąd Najwyższy w sprawie Norberta B., skazanego za popełnienie przestępstwa
określonego w art. 338 § 1 k.k., po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 grudnia
2002 r. kasacji na niekorzyść, wniesionej przez Zastępcę Prokuratora Generalnego -
Naczelnego Prokuratora Wojskowego od wyroku Wojskowego Sądu
Garnizonowego w S. z dnia 11 lipca 2002 r.

u c h y l i ł zaskarżony wyrok w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze i
przekazał sprawę w tym zakresie do ponownego rozpoznania Wojskowemu Sądowi
Garnizonowemu w S. ( ... )

Z u z a s a d n i e n i a :

Wyrokiem Wojskowego Sądu Garnizonowego w S. z dnia 11 lipca 2002 r.,
wydanym w trybie art. 343 § 4 k.p.k., Norbert B. został uznany za winnego tego, że
w dniu 29 kwietnia 2002 r. nie powrócił z przepustki jednorazowej i samowolnie
pozostawał poza macierzystą Jednostką Wojskową w S. do dnia 20 maja 2002 r.,
kiedy to został przyjęty na hospitalizację w 5 Wojskowym Szpitalu Klinicznym w
K., tj. popełnienia przestępstwa określonego w art. 338 § 1 k.k., i za to na podstawie
art. 338 § 1 k.k. w zw. z art. 329 k.k. w zw. z art. 330 k.k. skazany na karę 3
miesięcy ograniczenia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres próby wynoszący rok.
Orzeczenie to uprawomocniło się w sądzie pierwszej instancji.
Kasację na niekorzyść od wyroku Wojskowego Sądu Garnizonowego w S.
złożył, w trybie art. 521 k.p.k., Zastępca Prokuratora Generalnego - Naczelny
Prok rator Wojsko
i ar cając
roko i sąd
pier s ej instancji rażące
naruszenie prawa materialnego, a to art. 34 § 2 pkt 2 k.k. oraz art. 35 § 1 i 2 k.k.,
mające istotny wpływ na treść orzeczenia, a polegające na zaniechaniu nałożenia -
na oskarżonego, który był osobą cywilną w chwili orzekania i któremu wymierzono
karę ograniczenia wolności - obligatoryjnego obowiązku wykonywania pracy
wskazanej przez sąd albo, zamiast nałożenia tego obowiązku, orzeczenia o
potrąceniu od 10 do 25% wynagrodzenia za pracę, wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze i przekazanie sprawy w tym
zakresie sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
Po wysłuchaniu Prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej, wnoszącego o
uwzględnienie kasacji, Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja Zastępcy Prokuratora Generalnego - Naczelnego Prokuratora
Wojskowego jest zasadna.
Jak wynika ze znajdującego się w aktach sprawy wyciągu z rozkazu dziennego
Dowódcy Jednostki Wojskowej w S. Norbert B. w dniu 27 czerwca 2002 r. został
zwolniony z zasadniczej służby wojskowej i przeniesiony do rezerwy. Okoliczność
ta znana była Wojskowemu Sądowi Garnizonowemu w S., ponieważ wskazany
dokument został ujawniony w toku posiedzenia w przedmiocie rozpoznania
wniosku prokuratora złożonego w trybie art. 335 k.p.k. W tej sytuacji oczywiste
jest, że oskarżony w chwili wyrokowania nie był już żołnierzem, a skoro tak, to
orzeczenie wobec niego kary ograniczenia wolności na podstawie art. 338 § 1 k.k. w
zw. z art. 329 k.k. w zw. z art. 330 k.k. było niedopuszczalne. Kodeks karny (część
wojskowa w rozdziale XXXVIII zatytułowanym ,,Przepisy ogólne dotyczące
żołnierzy") w sposób niebudzący najmniejszych wątpliwości określa krąg
podmiotów, wobec których sąd może stosować przewidziane przepisami tego
rozdziału kary i środki karne. Z zastrzeżeniem § 2 art. 317 k.k., podmiotami tymi są
żołnierze, a więc osoby pełniące czynną służbę wojskową ( art. 115 § 17 k.k. ).
Zasada ta zostaje przełamana tylko i wyłącznie w sytuacji określonej w art. 328 k.k.
Przepis ten przewiduje bowiem możliwość orzeczenia obniżenia stopnia
wojskowego albo degradacji wobec osoby, która wprawdzie w chwili popełnienia
czynu zabronionego była żołnierzem, ale przestała nim być w chwili orzekania.
Wyjątek ten nie ma z oczywistych względów zastosowania w sprawie będącej
przedmiotem kasacji.
Norbert B. w chwili orzekania nie był już żołnierzem. Zaskarżonym wyrokiem
uznano go za winnego popełnienia przestępstwa określonego w art. 338 § 1 k.k., za
które to przestępstwo sąd może orzec karę aresztu wojskowego albo pozbawienia
wolności do lat 3. W pewnych sytuacjach ustawodawca przewidział jednak
możliwość orzeczenia zamiast sankcji przewidzianych za konkretne przestępstwo
łagodniejszego rodzaju kary lub poprzestaniu na orzeczeniu środka karnego. Jeżeli
chodzi o rozpoznawaną sprawę, to należy stwierdzić, że gdyby Norbert B. w chwili
orzekania był nadal żołnierzem, to sąd mógłby mu wymierzyć karę ograniczenia
wolności na zasadach ,,wojskowych", czyli na podstawie art. 330 k.k. w zw. z art.
338 § 1 k.k. (por. wyrok SN z dnia 26 października 2001 r., WA 25/01, OSNKW
2002, z. 1-2, poz. 6). Naturalnie bez powoływania w podstawie prawnej
wymierzenia kary ograniczenia wolności art. 329 k.k., gdyż przepis ten ma
zastosowanie wtedy, gdy w sankcji brak jest kary aresztu wojskowego. Natomiast w
tym wypadku kara aresztu wojskowego jest wprost przewidziana w sankcji art. 338
§ 1 k.k.
Ponieważ jednak, jak już była o tym mowa, oskarżony przestał być żołnierzem
anim dos ło do or ekania
jego spra ie nie można b ło or ec obec niego kar
ograniczenia wolności na podstawie art. 330 k.k. Nie oznacza to jednak, że sąd
wojskowy nie mógł orzec wobec oskarżonego kary ograniczenia wolności za
wymienione przestępstwo wojskowe. W stosunku do sprawcy przestępstwa
określonego w art. 338 § 1 k.k., który w chwili orzekania nie jest już żołnierzem,
możliwe jest orzeczenie kary ograniczenia wolności, tyle tylko, że nie na podstawie
przepisów części wojskowej kodeksu karnego, a to art. 330 k.k. w zw. z art. 338 § 1
k.k., lecz na zasadach ogólnych, czyli na podstawie przepisów części ogólnej
kodeksu karnego, a w szczególności na podstawie art. 58 § 3 k.k.
Tak więc Wojskowy Sąd Garnizonowy w S., orzekając wobec oskarżonego karę
ograniczenia wolności na podstawie art. 330 k.k. w zw. z art. 329 k.k. w zw. z art.
338 § 1 k.k., dopuścił się rażącej obrazy powołanych przepisów prawa
materialnego, a konsekwencją tego była obraza art. 58 § 3 k.k., który to przepis
prawa materialnego powinien stanowić podstawę prawną orzeczenia kary
ograniczenia wolności wobec Norberta B.
Rezultatem tych błędów było zaniechanie przez ten sąd, wbrew obowiązkowi
wynikającemu z treści art. 34 § 2 pkt 2 k.k. oraz z art. 35 § 1 i 2 k.k., orzeczenia
wobec sprawcy, któremu wymierzono karę ograniczenia wolności, obowiązku
wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, wskazanej przez
sąd, w odpowiednim zakładzie pracy, placówce służby zdrowia, opieki społecznej,
organizacji lub instytucji niosącej pomoc charytatywną lub na rzecz społeczności
lokalnej, w wymiarze od 20 do 40 godzin w stosunku miesięcznym albo, zamiast
nałożenia tego obowiązku, potrącenia od 10 do 25% wynagrodzenia za pracę na
rzecz Skarbu Państwa lub na cel wskazany przez sąd, w wypadku ustalenia, że
wymieniony był zatrudniony.
Konieczność nałożenia na oskarżonego wskazanych obowiązków istnieje także
w sytuacji warunkowego zawieszenia wykonania kary ograniczenia wolności, w
wypadku bowiem zaistnienia warunków do zarządzenia wykonania kary
warunkowo zawieszonej, sąd orzekający w postępowaniu wykonawczym nie
mógłby konwalidować zaskarżonego orzeczenia w tym zakresie, w związku z czym
stałoby się ono w praktyce niewykonalne (por. wyrok SN z dnia 5 lutego 2002 r.,
WKN 36/01, OSNKW 2002, z. 9-10, poz. 74).
Tak rażące naruszenie przepisów prawa miało niewątpliwy wpływ na treść
orzeczenia, co powoduje konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania Wojskowemu Sądowi Garnizonowemu w S. ( ...
)