Wyrok SN - WK 11/08
Izba:Izba Wojskowa
Sygnatura: WK 11/08
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2008/8/19/70
Data wydania:2008-05-14



WYROK Z DNIA 14 MAJA 2008 R.
WK 11/08

Przepadek
korzyści
majątkowej
osiągniętej
z
popełnienia
przestępstwa przeciwko mieniu lub jej równowartości nie może być
orzeczony, jeżeli zachodzi wypadek, w którym podlega ona zwrotowi w
całości pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi (art. 45 § 1 k.k.).

Przewodniczący: sędzia SN J. Steckiewicz.
Sędziowie SN: J. B. Rychlicki, A. Tomczyk(sprawozdawca).
Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: płk W. Marcinkowski.



Sąd Najwyższy w sprawie mar. rez. Tomasza K., skazanego za
popełnienie przestępstwa określonego w art. 279 § 1 k.k. w zw. z art. 12
k.k., po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na rozprawie w dniu 14 maja 2008
r. kasacji, wniesionej przez Naczelnego Prokuratora Wojskowego na
korzyść skazanego od wyroku Wojskowego Sądu Garnizonowego w G. z
dnia 27 lipca 2007 r.,

u c h y l i ł zaskarżony wyrok w części dotyczącej środka karnego
przepadku na rzecz Skarbu Państwa korzyści majątkowej w postaci kwoty
pieniężnej w wysokości 500 zł (...).




Z U Z A S A D N I E N I A :

Po rozpoznaniu sprawy mar. rez. Tomasza K. w trybie art. 387 k.p.k.
Wojskowy Sąd Garnizonowy w G. wydał w dniu 27 lipca 2007 r. wyrok,
mocą którego uznał oskarżonego za winnego dokonania wspólnie i w
porozumieniu z mar. Sławomirem L., w okresie od czerwca 2006 r. do dnia
13 lipca 2006 r. kradzieży z włamaniem paliwa w postaci oleju
napędowego w ilości nie mniejszej niż 734 l i etyliny ET-94 w ilości nie
mniejszej niż 20 l, a także dwóch stalowych kanistrów, tj. mienia o łącznej
wartości nie mniejszej niż 3 011,60 zł na szkodę Centralnej Składnicy (...)
w G. Przestępstwo to zakwalifikowano z art. 279 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.
i wymierzono karę roku pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania na okres 2 lat próby.
Ponadto sąd orzekł środki karne:
a) na podstawie art. 46 § 1 k.k. - naprawienia wyrządzonej szkody w
części, przez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego - Centralnej Składnicy (...)
w G. kwoty 1 505,80 zł;
b) na podstawie art. 45 § 1 k.k. - przepadek na rzecz Skarbu
Państwa korzyści majątkowej osiągniętej przez oskarżonego z popełnienia
przestępstwa w postaci kwoty pieniężnej w wysokości 500 zł.
Skazanie to było zgodne z wnioskiem złożonym na podstawie art.
387 § 1 k.p.k. na rozprawie przez oskarżonego, uzupełnionym przez
wniosek prokuratora, z czym zgodził się również przedstawiciel
pokrzywdzonej Składnicy.
Wyrok ten uprawomocnił się w pierwszej instancji.
Od opisanego wyroku kasację w trybie art. 521 k.p.k. wywiódł
Naczelny Prokurator Wojskowy, zaskarżając go w całości na korzyść mar.
rez. Tomasza K. i zarzucił ,,mające istotny wpływ na treść wyroku rażące
naruszenie prawa procesowego - art. 2 § 1 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 387 §

1, 2 i 3 k.p.k. - co polegało na niesłusznym uwzględnieniu przez sąd
złożonego na rozprawie wadliwego wniosku mar. rez. Tomasza K. o
wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania
dowodowego i wymierzenie za popełnione przestępstwo uzgodnionej z nim
kary oraz środków karnych, w tym orzeczenia przepadku równowartości
korzyści osiągniętej z przestępstwa w wysokości 500 zł, przez co nie został
osiągnięty jeden z zasadniczych celów postępowania, mający polegać na
trafnym zastosowaniu środków przewidzianych w prawie karnym, jako że
względem tego oskarżonego brak było podstawy prawnej do orzeczenia
przepadku równowartości korzyści osiągniętej z przestępstwa, albowiem
równowartość tej korzyści podlegała zwrotowi pokrzywdzonemu, co w
konsekwencji skutkowało rażącym naruszeniem prawa materialnego - art.
45 § 1 k.p.k.".
Formułując opisany zarzut, skarżący wniósł - co do meritum - o
uchylenie zaskarżonego wyroku w części dotyczącej orzeczenia przepadku
równowartości korzyści osiągniętej z przestępstwa w kwocie 500 zł. Złożył
też wniosek dowodowy, wnosząc ,,na podstawie art. 452 § 2 k.p.k. w zw. z
art. 518 k.p.k. - o uzupełnienie przewodu sądowego poprzez ujawnienie na
rozprawie kasacyjnej i zaliczenie w poczet materiału dowodowego
kserokopii (...) kart (...) z akt sprawy karnej Wojskowego Sądu
Garnizonowego w G., sygn. (...) dotyczącej mar. Sławomira L.".
Na rozprawie kasacyjnej wniosek ten podtrzymał prokurator
Naczelnej Prokuratury Wojskowej wyjaśniając, iż został on złożony z
ostrożności procesowej - na wypadek, gdyby Sąd Najwyższy uznał, że
podlegająca zwrotowi równowartość korzyści osiągniętej z przestępstwa
przez mar. rez. Tomasza K., a będąca połową wysokości wyrządzonej
pokrzywdzonemu szkody jest okolicznością niewystarczającą dla uznania
słuszności zarzutu kasacji i jej wniosku merytorycznego.
W zaistniałej sytuacji Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Kasacja Naczelnego Prokuratora Wojskowego została sporządzona
nieprecyzyjnie, w sposób wywołujący jej wewnętrzną sprzeczność.
Sformułowany bowiem w jej petitum zarzut zawiera w istocie dwa zarzuty:
naruszenia prawa procesowego - art. 387 § 1, 2 i 3 k.p.k. oraz obrazy
prawa materialnego - art. 45 § 1 k.k. Uwzględnienie pierwszego musiałoby
prowadzić do uchylenia zaskarżonego wyroku w całości (zgodnie zresztą z
zakresem zaskarżenia wskazanym w kasacji) i przekazanie sprawy sądowi
pierwszej instancji do ponownego rozpoznania w celu naprawienia błędu
proceduralnego, polegającego na uwzględnieniu wadliwego wniosku i
wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania
dowodowego. Tego rodzaju rozstrzygnięcie pozostawałoby w kolizji z
wnioskiem złożonym przez skarżącego, ale - co ważniejsze - stawiałoby
pod znakiem zapytania możliwość uwzględnienia kasacji wobec groźby
faktycznego odwrócenia jej kierunku, a to z uwagi na niebezpieczeństwo
orzeczenia, po ponownym postępowaniu, kary pozbawienia wolności z
warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby, którego koniec
upływałby znacznie później niż określony w zaskarżonym wyroku.
Analiza treści całości tego nadzwyczajnego środka zaskarżenia,
dokonana przez pryzmat art. 118 § 1 k.p.k. (co w sytuacji zaskarżenia
wprawdzie przez podmiot fachowy, ale na korzyść skazanego, jest -
zdaniem Sądu Najwyższego - możliwe, a w rozpoznawanej sprawie wręcz
konieczne), prowadzi do wniosku, że jedynym celem skarżącego jest
doprowadzenie do takiej korekty zaskarżonego wyroku, by stał się on
zgodny z obowiązującymi przepisami, odpowiadający poczynionym w
sprawie prawidłowym ustaleniom faktycznym, a przy tym został naprawiony
bez konieczności powtarzania wadliwego niewątpliwie postępowania w
trybie art. 387 § 1 k.p.k. W istocie więc, zarzut kasacji sprowadza się do
wykazania rażącego naruszenia prawa materialnego - art. 45 § 1 k.k.
przez niesłuszne orzeczenie wobec mar. rez. Tomasza K. środka karnego

w postaci przepadku na rzecz Skarbu Państwa równowartości korzyści
majątkowej osiągniętej z przestępstwa w sytuacji, gdy owa korzyść
podlegała zwrotowi pokrzywdzonemu, natomiast naruszenie art. 387 § 1, 2
i 3 k.p.k. w zw. z art. 2 § 1 pkt 2 k.p.k. traktuje jako wskazanie przyczyny, w
wyniku której doszło do naruszenia prawa materialnego. Konstatacja taka
wynika jednoznacznie z porównania wniosku merytorycznego i jego
uzasadnienia.
Tak wyinterpretowany i ograniczony do rażącego naruszenia prawa
materialnego - art. 45 § 1 k.k. - zarzut zasługuje na uwzględnienie.
Analiza przepisu art. 45 § 1 k.k. wskazuje, że zasadą jest, iż w
sytuacji, w której sprawca osiągnął z popełnienia przestępstwa korzyść
majątkową (nawet pośrednio), sąd obowiązany jest orzec przepadek tej
korzyści lub jej równowartości. Od zasady tej przewidziano dwa wyjątki:
pierwszy, w którym korzyścią majątkową jest przedmiot pochodzący
bezpośrednio z przestępstwa lub przedmiot uzyskany w wyniku naruszenia
zakazu wytwarzania, posiadania, obrotu, przesyłania, przenoszenia lub
przewozu;
drugi, w którym korzyść majątkowa lub jej równowartość podlega zwrotowi
pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi.
W obu tych sytuacjach zasada ta nie znajduje zastosowania, co nie
oznacza, że przepadku nie orzeka się w ogóle, ponieważ w wypadku
wskazanym jako wyjątek pierwszy przepadek musi lub może być
orzeczony na podstawie innych przepisów - art. 44 § 1 i 6 k.k. W tym
miejscu należy zaznaczyć, że od zasady wyrażonej w art. 44 § 1 k.k.,
nakładającej obowiązek orzeczenia przepadku przedmiotów pochodzących
bezpośrednio z przestępstwa ustawodawca przewidział wyjątek w postaci
zakazu orzekania przepadku tych przedmiotów, jeżeli podlegają one
zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi (art. 44
§ 5 k.k.). Zakaz ten obejmuje również przewidzianą w art. 44 § 4 k.k.

możliwość
orzeczenia
przepadku
równowartości
przedmiotów
pochodzących z przestępstwa. Ta, pokrótce omówiona, konsekwentna i
jednoznaczna
regulacja
wskazuje,
że
przepadek
przedmiotów
pochodzących bezpośrednio z przestępstwa ani przepadek równowartości
tych przedmiotów, ani też przepadek korzyści majątkowej osiągniętej z
popełnienia przestępstwa albo jej równowartości nie może być orzeczony,
jeżeli przedmioty (bądź korzyść) pochodzą (bądź została osiągnięta) z
przestępstwa (z popełnienia przestępstwa) przeciwko mieniu (tak też K.
Postulski, M. Siwek: Przepadek w polskim prawie karnym, Kraków 2004, s.
118 i n.), z tym niezbędnym zastrzeżeniem, że korzyść majątkowa
osiągnięta przez sprawcę z popełnienia przestępstwa podlega zwrotowi
pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi w całości. Bowiem w sytuacji, w
której wysokość korzyści majątkowej osiągniętej z popełnienia
przestępstwa
przewyższa
wysokość
szkody
wyrządzonej
tym
przestępstwem (co nie tylko teoretycznie jest możliwe i na co zwraca
również uwagę skarżący w uzasadnieniu kasacji), przepadku korzyści -
zgodnie z brzmieniem przepisu art. 45 § 1 zd. 2 k.k. - nie orzeka się w
części podlegającej zwrotowi. Obligatoryjne natomiast pozostaje
orzeczenie przepadku pozostałej części tej korzyści lub jej równowartości.
Podkreślić przy tym należy, że omawiany zakaz orzekania przepadku
obowiązuje niezależnie od tego, czy przedmiot pochodzący bezpośrednio z
przestępstwa, czy też osiągnięta z popełnienia przestępstwa korzyść
majątkowa zostały zwrócone pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi.
Stylizacja omawianych przepisów, a w szczególności tryb, w jakim użyto
wyrazu ,,podlega" nie budzi wątpliwości, że dla zastosowania wyjątku od
zasady orzekania przepadku przedmiotu bądź korzyści nie jest wymagane
ustalenie, iż przedmiot ten bądź korzyść uległy już zwrotowi.
Przenosząc te rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy,
podkreślić należy, że przedmiotem czynności wykonawczej kradzieży z

włamaniem przypisanej Tomaszowi K. w zaskarżonym kasacją wyroku była
etylina i olej napędowy oraz dwa stalowe kanistry - mienie o wartości nie
mniejszej niż 3 011,60 zł, należące do Centralnej Składnicy (...) w G. We
wniosku o wydanie wyroku skazującego (art. 387 § 1 k.p.k.) mar. rez.
Tomasz K. zaproponował m.in. - w uwzględnieniu złożonego przez
pokrzywdzoną składnicę wniosku w trybie art. 46 § 1 k.k. - orzeczenie
wobec niego środka karnego naprawienia wyrządzonej szkody w kwocie
1505,80 zł, na co wyraził zgodę prokurator i co zaaprobował sąd, orzekając
wobec oskarżonego w punkcie III wyroku środek karny naprawienia
wyrządzonej szkody w części przez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego -
Centralnej Składnicy (...) w G. kwoty 1 505,80 zł.
W zaistniałej sytuacji, określona orzeczeniem kwota nie tylko
obejmowała zwrot całej korzyści majątkowej jaką mar. rez. Tomasz K.
osiągnął z popełnienia przestępstwa, ale jednocześnie prowadziła do
restytucji części szkody wyrządzonej pokrzywdzonemu przez sprawców
przestępstwa. Doszło więc do ziszczenia się warunku określającego
wyjątek unormowany w art. 45 § 1 zd. 2 k.k., nakazujący odstąpienie od
orzekania przepadku korzyści uzyskanej przez sprawcę z popełnienia
przestępstwa. Tym samym orzeczenie zaskarżonym wyrokiem w oparciu o
przepis art. 45 § 1 k.k. przepadku na rzecz Skarbu Państwa korzyści
majątkowej osiągniętej przez oskarżonego z popełnienia przestępstwa
nastąpiło z rażącą obrazą tego przepisu. Konstatacja ta potwierdza
zasadność tej części zarzutu sformułowanego w petitum kasacji i powoduje
zarazem konieczność uwzględnienia wniosku skarżącego - uchylenie
zaskarżonego wyroku w części dotyczącej środka karnego przepadku na
rzecz Skarbu Państwa korzyści majątkowej w postaci kwoty pieniężnej w
wysokości 500 zł.
Jako że tego rodzaju orzeczenie eliminuje z obrotu prawnego
obarczoną błędem część wyroku Wojskowego Sądu Garnizonowego w G.

z dnia 27 lipca 2007 r., nie zachodzi konieczność wydawania orzeczenia
następczego(...).

Izba Wojskowa - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IW] WK 22/08   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2009/1/34-41/5
2008-09-30 
[IW] WK 28/06   Wyrok SN
2007-01-05 
[IW] WK 8/06   Wyrok SN
2006-06-29 
[IW] WK 6/06   Postanowienie SN
2006-07-13 
[IW] WK 26/05   Wyrok SN
2006-01-05 
  • Adres publikacyjny: