WYROK Z DNIA 6 LUTEGO 2004 R.
( WK 27/03 )


Sprawca, który znajdując się w stanie nietrzeźwości prowadzi pojazd i
nie zachowując przy tym należytej ostrożności powoduje zagrożenie
bezpieczeństwa w ruchu drogowym, dopuszcza się dwóch czynów zabronionych
- przestępstwa określonego w art. 178 a § 1 k.k. oraz wykroczenia określonego
w art. 86 § 2 k.w., z tym że za wykroczenie to nie orzeka się środka karnego w
postaci zakazu prowadzenia pojazdów, a zatem art. 87 § 3 k.w. nie ma w takiej
sytuacji zastosowania.

Przewodniczący : Sędzia SN J. Steckiewicz ( sprawozdawca )

Sędziowie SN : B. Rychlicki, W. Maciak

Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej : ppłk J. Żak
Sąd Najwyższy w sprawie Damiana F., ukaranego za popełnienie wykroczenia
określonego w art. 86 § 2 k.w., po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej w dniu
6 lutego 2004 r. kasacji, wniesionej na korzyść przez Naczelnego Prokuratora
Wojskowego od wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w P. z dnia
30 czerwca 2003 r., utrzymującego w mocy wyrok Wojskowego Sądu
Garnizonowego w S. z dnia 15 kwietnia 2003 r.,

uchylił wyrok Wojskowego Sądu Okręgowego w P. i przekazał sprawę
temu sądowi do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e


Wyrokiem Wojskowego Sądu Garnizonowego w S. z dnia 24 stycznia
2003 r., który uprawomocnił się w pierwszej instancji, Damian F. skazany został
za popełnienie przestępstwa określonego w art. 178 a § 1 k.k. na karę trzech
miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
trzy lata oraz z orzeczeniem środka karnego - zakazu prowadzenia pojazdów
mechanicznych na okres dwóch lat.

Przypisany czyn polegał na tym, że oskarżony ,, w dniu 27 października
2002 r. około godz. 130 w m. K. woj. mazowieckie prowadził samochód marki
Fiat 126 p znajdując się w stanie nietrzeźwości - 1,45 ? alkoholu w
wydychanym powietrzu. "

Po wyłączeniu z akt sprawy części materiałów i przeprowadzonym
dochodzeniu Żandarmeria Wojskowa w R. złożyła do Wojskowego Sądu
Garnizonowego w S. wniosek o ukaranie Damiana F. za to, że ,, w dniu 27
października 2002 r. około godz. 130 w m. K. w woj. mazowieckiem prowadził
pojazd mechaniczny marki Fiat 126 znajdując się w stanie nietrzeźwości - 1,45
? alkoholu w wydychanym powietrzu i pomimo ( z powodu ? - dop. SN )
niesprawnego układu hamulcowego spowodował zagrożenie bezpieczeństwa w
ruchu drogowym w ten sposób, że najechał na prawidłowo zaparkowany inny
pojazd marki Fiat 126, uszkadzając go na kwotę 600 złotych na szkodę Pawła
W. ", tj. popełnienia wykroczenia określonego w art. 86 § 2 k.w. w zw. z art. 9 §
1 k.w.

Wyrokiem z dnia 15 kwietnia 2003 r. Wojskowy Sąd Garnizonowy w S.
uznał Damiana F. za winnego opisanego wyżej wykroczenia, za które skazał go
na karę 200 złotych grzywny oraz na podstawie art. 87 § 3 k.w. orzekł zakaz
prowadzenia pojazdów silnikowych na okres 2 lat.

Apelację od tego orzeczenia, na korzyść obwinionego, wniósł prokurator.

Zarzucając ,, obrazę przepisu prawa materialnego, a mianowicie art. 87 §
3 k.w. poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, że obwiniony dopuścił się
wykroczenia z art. 87 § 1 k.w., co spowodowało niezasadne orzeczenie zakazu
prowadzenia pojazdów silnikowych " postulował zmianę zaskarżonego wyroku
,, poprzez wyeliminowanie z jego sentencji orzeczenia zakazu prowadzenia
pojazdów silnikowych. "

Wojskowy Sąd Okręgowy w P. wyrokiem z dnia 30 czerwca 2003 r.,
zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.

Uzasadniając swoje orzeczenie sąd odwoławczy stwierdził, że skoro
w pojęciu stanu nietrzeźwości mieści się również stan po użyciu alkoholu,
o którym mowa w art. 87 § 1 k.w., to konsekwencją tego musiało być uznanie
Damiana F. za winnego popełnienia wymienionego wykroczenia oraz
orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów silnikowych.

Naczelny Prokurator Wojskowy wniósł, na korzyść Damiana F., kasację
od powołanych wcześniej wyroków Wojskowego Sądu Garnizonowego w S. i
Wojskowego Sądu Okręgowego w P.

Zarzucił : ,, - rażące naruszenie prawa materialnego - przepisów art. 87 §
1 i 3 k.w. oraz art. 9 § 1 k.w. i art. 10 § 1 zdanie pierwsze k.w., jak również art.
178 a § 1 k.k., a polegające na niesłusznym uznaniu, że w niniejszej sprawie - w
świetle art. 10 § 1 zdanie pierwsze k.w. a contrario - nie nastąpiła konsumpcja
znamion wykroczenia z art. 87 § 1 k.w. przez znamiona przestępstwa z art. 178
a § 1 k.k. i przez to
- bezzasadne przypisanie obwinionemu dokonania wykroczenia
zakwalifikowanego z art.. 86 § 2 k.w. w zw. z art. 9 § 1 k.w., z powodu
rzekomego zrealizowania przez sprawcę także znamion wykroczenia z art. 87
§ 1 k.w., a nie - jak należało - wyłącznie z art. 86 § 2 k.w., a w
konsekwencji,
- bezpodstawne wymierzenie środka karnego na podstawie art. 87 § 3 k.w., co
miało istotny wpływ na treść zapadłych orzeczeń. "
Podnosząc te zarzuty autor kasacji postulował uchylenie w całości obu
wskazanych w niej wyroków i przekazanie sprawy Wojskowemu Sądowi
Garnizonowemu w S. do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje :

Kasacja - co do zasady - jest uzasadniona.

Punktem odniesienia do rozważań w rozpoznawanej sprawie było
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2002 r., sygn. I KZP 4/02
( OSNKW 2002, z. 5-6, poz. 37 ), w którym wszechstronnie i wnikliwie
ustosunkowano się do budzących wątpliwości, zwłaszcza w doktrynie, kwestii,
a mianowicie oceny prawnej zachowania będącego w stanie nietrzeźwości
prowadzącego pojazd mechaniczny, który w następstwie naruszenia zasad
bezpieczeństwa w ruchu, powoduje wypadek.

Podobnego rodzaju wątpliwości prawne, z tym że na styku przestępstw i
wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji, ujawniły
się w orzecznictwie sądów wojskowych, czego przykładem jest rozpoznawana
sprawa, ale również i inne, na co wskazał autor kasacji. Jak się zdaje,
wątpliwości nasiliły się z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 14 kwietnia
2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny ( Dz. U. Nr 48, poz. 548 ), która m.in.
przekształciła w przestępstwo uprzednie wykroczenie polegające na
prowadzeniu pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem
środka odurzającego ( dodanie art. 178 a § 1 k.k. ).

Powstały zatem dwojakiego rodzaju niejasności, a mianowicie : jak
należy kwalifikować zachowanie sprawcy, który prowadząc pojazd w stanie
nietrzeźwości i niezachowując należytej ostrożności powoduje zagrożenie
bezpieczeństwa w ruchu drogowym oraz czy w takiej sytuacji faktycznej można
( należy ) i na jakiej podstawie orzec środek karny w postaci zakazu
prowadzenia pojazdów.

Wypowiadając się w tych kwestiach, sądy obu instancji w zaskarżonych
wyrokach dopuściły się rażącego naruszenia wskazanych w kasacji przepisów
prawa materialnego ( ustalenia faktyczne nie są podważane ), które miały
( negatywny dla obwinionego ) wpływ na treść zapadłych orzeczeń.

Przede wszystkim błędnie uznano, że Damian F. swoim zachowaniem
wyczerpał również dyspozycję art. 87 § 1 k.w., a w konsekwencji
nieprawidłowo orzeczono za to wykroczenie obligatoryjny środek karny w
postaci zakazu prowadzenia pojazdów silnikowych. Występek określony w art.
178 a § 1 k.k., za który prawomocnie skazano Damiana F. ma podobne
znamiona jak wykroczenie określone w art. 87 § 1 k.w., poza jednym, a
mianowicie stopniem zawartości alkoholu w organiźmie sprawcy.

Nie może budzić wątpliwości, że w pojęciu stanu nietrzeźwości, którym
posługuje się ustawodawca m.in. w art. 178 a § 1 i 2 k.k. mieści się również
,, stan po użyciu alkoholu ", o którym mowa w art. 87 § 1 k.w. ( patrz
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2002 r., sygn. akt I KZP
14/02 ( OSP 2003/1-2 ). Skoro tak, to ustawowy typ przestępstwa określonego w
art. 178 a § 1 k.k. w całości ( bez reszty ) pochłania znamiona wykroczenia
określonego w art. 87 § 1 k.w. i dlatego sprawca czynu realizujący jednym
zachowaniem znamiona wymienionego przestępstwa i wykroczenia, może
odpowiadać wyłącznie za popełnienie przestępstwa.

Krytycznego dnia zachowanie sprawcy nie ograniczało się jednak tylko
do złamania wymogu trzeźwości w czasie prowadzenia pojazdu, co stwarzało
potencjalne niebezpieczeństwo dla ruchu drogowego, ale również w wyniku
niezachowania należytej ostrożności, spowodował on konkretne zagrożenie,
którego efektem było uszkodzenie innego pojazdu. To zachowanie
wyczerpywało znamiona wykroczenia określonego w art. 86 § 2 k.w. - przy
czym niepotrzebnie w zaskarżonych kasacją wyrokach powołano dodatkowo art.
9 § 1 k.w., bowiem - z przyczyn, o których mowa wcześniej - nie było zbiegu
wykroczeń ( art. 87 § 1 k.w. ).

Środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów na podstawie
Kodeksu wykroczeń można orzec wyłącznie wówczas, gdy przepis szczególny
to przewiduje lub zobowiązuje do takiego rozstrzygnięcia. Na marginesie należy
zauważyć, że inaczej kwestię tę uregulowano w części ogólnej Kodeksu karnego
( art. 42 k.k. ), ustanawiając możliwość lub obowiązek orzeczenia tego środka
karnego w razie spełnienia wymienionych w tym przepisie przesłanek.

Kodeks wykroczeń przewiduje fakultatywne ( art. 86 § 1 i art. 92 § 2 ) i
obligatoryjne ( art. 87 § 1 i 2 oraz art. 93 § 1 ) orzekanie zakazu prowadzenia
pojazdów, a zatem nie można tego środka orzec wobec sprawcy popełniającego
wykroczenie określone w art. 86 § 2 k.w. ( z powołaniem jako podstawy art. 87
§ 3 k.w. ), co jednak sąd pierwszej instancji uczynił, a zaakceptował sąd
odwoławczy.

Prima facie uregulowanie dotyczące art. 86 k.w. wydaje się paradoksalne,
bowiem zaostrzona odpowiedzialność za niezachowanie należytej ostrożności
może dotyczyć wyłącznie tych sprawców wykroczenia, którzy kierując
pojazdem byli trzeźwi ( art. 86 § 3 k.w. w zw. z art. 86 § 1 k.w. ). Jeżeli jednak
uwzględni się fakt, że prowadzący pojazd w stanie nietrzeźwości odpowiada
również ( przede wszystkim ) za popełnienie przestępstwa ( art. 178 a § 1 k.k. ),
za co zgodnie z art. 42 § 2 k.k. orzeka się zakaz prowadzenia wszelkich
pojazdów mechanicznych albo pojazdów mechanicznych określonego rodzaju
oraz świadczenie pieniężne, na podstawie art. 49 a § 1 k.k.,( ... )to uregulowanie
takie jest całkowicie logiczne.

Reasumując : sprawca, który znajdując się w stanie nietrzeźwości
prowadzi pojazd i nie zachowując przy tym należytej ostrożności powoduje
zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym, dopuszcza się dwóch czynów
zabronionych - przestępstwa określonego w art. 178 a § 1 k.k. oraz wykroczenia
określonego w art. 86 § 2 k.w., z tym że za wykroczenie to nie orzeka się środka
karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów, a zatem art. 87 § 3 k.w. nie
ma w takiej sytuacji zastosowania.

Sąd Najwyższy nie widział potrzeby uchylania obu zaskarżonych kasacją
orzeczeń, uważa bowiem, że chociaż błędny jest również wyrok sądu pierwszej
instancji, to jednak sąd odwoławczy będzie władny go poprawić, w związku z
rozpoznaniem apelacji.