Wyrok z dnia 14 lipca 2005 r.
II UK 32/05

Przy zamianie na miesiące wykazanych dniówek górniczych zaliczanych
w wymiarze półtorakrotnym przyjmuje się za miesiąc pracy górniczej - 22
dniówki, a w odniesieniu do okresu sprzed 1 stycznia 1981 r. - 25 dniówek (§ 31
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania
o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń, Dz.U. Nr 10,
poz. 49 ze zm.).

Przewodniczący SSN Maria Tyszel (sprawozdawca), Sędziowie SN: Beata
Gudowska, Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 lipca 2005 r. sprawy z
wniosku Bronisława C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi
w L. o emeryturę górniczą, na skutek kasacji organu rentowego od wyroku Sądu
Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 28 października 2004 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w L. decyzjami z dnia 18 grudnia
1998 r. i 23 kwietnia 2001 r. odmówił Bronisławowi C. prawa do emerytury górniczej,
uznając się, że nie wykazał wymaganego okresu 25 lat pracy górniczej. ,,Na upraw-
nienia" do tej emerytury Oddział uwzględnił (przed wydaniem decyzji w 1998 r.) 24
lata 11 miesięcy i 2 dni, a w 2001 r. - 24 lata, 11 miesięcy i 21 dni tej pracy.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy wyrokiem z
dnia 3 kwietnia 2003 r. [...] zmienił obydwie decyzje organu rentowego w ten sposób,
iż przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury górniczej od 4 września 1998 r., czyli
od dnia złożenia wniosku. W sprawie bezsporne było, iż okres pracy Bronisława C. w
górnictwie wynosił 21 lat, 1 miesiąc i 12 dni, a ilość dniówek półtorakrotnych wynosiła
2.320. Spór między stronami dotyczył jedynie sposobu przeliczenia dniówek. Według
organu rentowego, przeliczenie dniówek dawało ubezpieczonemu dodatkowo 3 lata i
10 miesięcy pracy górniczej, w związku z czym ogólny staż pracy ubezpieczonego
wynosił tylko 24 lata, 11 miesięcy i 21 dni pracy górniczej, zamiast wymaganych
przez ustawę co najmniej 25 lat pracy. Sąd pierwszej instancji, opierając rozstrzy-
gnięcie na dowodzie z opinii biegłego ustalił, że przeliczenie dniówek półtorakrotnych
daje ubezpieczonemu 3 lata 10 miesięcy i 10 dni pracy górniczej, przez co ogólny
jego wymiar tej pracy wynosi 25 lat i 3 dni, a to oznacza, że wnioskodawca spełnił
warunki do górniczej emerytury.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu, po roz-
poznaniu apelacji organu rentowego, wyrokiem z dnia 28 października 2004 r. [...]
zmienił zaskarżony wyrok o tyle, że przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury
górniczej od 1 marca 2001 r., a odwołanie ubezpieczonego od decyzji ZUS z dnia 18
grudnia 1998 r. oddalił. Sąd Apelacyjny uznał prawidłowość sposobu przeliczenia
dniówek półtorakrotnych dokonaną przez Sąd Okręgowy, przy czym zaznaczył, że
wnioskodawca udowodnił warunki do uzyskania świadczenia dopiero po wykazaniu
dodatkowych dniówek w trakcie trwania postępowania po wystąpieniu w marcu 2001
r. do pozwanego organu rentowego z kolejnym wnioskiem o przyznanie emerytury
górniczej.
Kasację od wyroku Sądu Apelacyjnego złożył organ rentowy, który skarżąc
wyrok w punkcie pierwszym, wniósł o jego uchylenie w zaskarżonej części i przeka-
zanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu, względnie o jego
zmianę i oddalenie odwołana. Skarżący wniósł ponadto o zasądzenie od wniosko-
dawcy kosztów postępowania kasacyjnego. W kasacji zarzucono naruszenie przepi-
sów prawa materialnego przez błędną wykładnię: 1) art. 34 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity
tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm., zwanej dalej ustawą o FUS), ,,przez
przyjęcie, że wnioskodawca nabył prawo do emerytury górniczej, w sytuacji gdy nie
udowodnił wymaganych 25 lat pracy górniczej" ; 2) § 31 rozporządzenia Rady Mini-
strów z dnia 7 lutego 1983 r w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-
rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. Nr 10, poz. 49 ze zm., zwanego dalej
rozporządzeniem), ,,poprzez przyjęcie sposobu przeliczania dniówek w wymiarze
półtorakrotnym, sprzecznego z treścią tego przepisu". Jako okoliczność uzasadniają-
cą rozpoznanie kasacji, wskazano ,,rażące naruszenie" przepisu art. 34 ustawy o
FUS oraz § 31 powołanego rozporządzenia oraz potrzebę rozstrzygnięcia na tle § 31
rozporządzenia następującego istotnego zagadnienia prawnego: ,,czy treść zdania
ostatniego przepisu § 31 rozporządzenia, odnosi się wyłącznie do zamiany sumy dni
na pełne miesiące, przyjmując za miesiąc 22 lub 25 dni roboczych, natomiast jeśli
chodzi o pozostałe dni obejmujące niepełne miesiące zatrudnienia, to zgodnie z tre-
ścią zdania drugiego i trzeciego tego przepisu sumę dni zamienia się na miesiące
przyjmując za miesiąc 30 dni kalendarzowych."

Rozpoznając sprawę Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:

Przytoczona podstawa kasacyjna jest bezzasadna, a praktyka zastosowana
przez organ rentowy - błędna. Przepis § 31 rozporządzenia stanowi, że ,,przy obli-
czaniu okresów zatrudnienia dodaje się poszczególne okresy zatrudnienia obejmują-
ce lata, miesiące i dni. Okresy niepełnych miesięcy zatrudnienia oblicza się w dniach.
Sumę dni zamienia się na miesiące, przyjmując za miesiąc 30 dni kalendarzowych;
sumę miesięcy zamienia się na lata, przyjmując pełne 12 miesięcy za jeden rok. Je-
żeli w zaświadczeniu stwierdzającym okresy zatrudnienia podane są dniówki robo-
cze, a nie okresy zatrudnienia, sumę dni zamienia się na miesiące, przyjmując za
miesiąc 22 dni robocze, a za okresy przed dniem 1 stycznia 1998 r. - 25 dni robo-
czych". Przepis ten wskazuje więc dwa sposoby obliczania okresów zatrudnienia
(według aktualnego nazewnictwa - okresów składkowych i nieskładkowych) mają-
cych istotny wpływ na powstanie prawa do świadczeń oraz ich wysokość. Pierwszy z
nich nakazuje przeliczenie okresów zatrudnienia na lata, miesiące i dni (zdanie
pierwsze) oraz obliczenie dni z niepełnych miesięcy zatrudnienia (zdanie drugie).
Tego sposobu dotyczy reguła zamiany pełnych 12 miesięcy za rok, oraz dni na mie-
siące - ,,przyjmując 30 dni kalendarzowych za miesiąc". Przez okresy ,,niepełnych
miesięcy zatrudnienia" należy rozumieć te miesiące, w których zatrudnienie trwało
krócej niż miesiąc kalendarzowy, czyli wówczas, jeśli nie było wykonywane przez
wszystkie dni konkretnego miesiąca, w szczególności, gdy rozpoczęło się po pierw-
szym dniu miesiąca, względnie zakończyło się przed ostatnim jego dniem. Drugą
regułę obliczania okresów zatrudnienia przewiduje zdanie ostatnie tego przepisu od-
noszące się przede wszystkim do tak zwanych pracowników dniówkowych. Skoro
prawodawca wskazał określony sposób obliczania okresów zatrudnienia na podsta-
wie wykazów dniówek roboczych, mimo że w zaświadczeniu potwierdzającym za-
trudnienie nie są podane jego okresy, to tym bardziej ten sam sposób przeliczenia
dniówek roboczych ma zastosowanie również w rozpatrywanej sprawie, skoro w
zaświadczeniu stwierdzającym okresy zatrudnienia wnioskodawcy zostały w nim
wyodrębnione takie dniówki robocze, które - z mocy art. 37 ustawy o FUS - przy
ustalaniu prawa do górniczej emerytury są zaliczane w wymiarze półtorakrotnym. Nie
ma żadnego logicznego ani aksjologicznego argumentu przemawiającego za od-
miennym, mniej korzystnym w porównaniu z pracownikami dniówkowymi, traktowa-
niem górników przy obliczaniu dniówek, jakie przepracowali w warunkach uznanych
przez ustawodawcę za trudniejsze od zwykłej pracy górniczej na tyle, że pracę w
nich nakazał zaliczać w wymiarze półtorakrotnym.
Przypomnieć należy, że uprawnienie górników do zaliczania im w wymiarze
pótorakrotnym pracy wykonywanej na niektórych stanowiskach, istniało co najmniej
jeszcze w okresie obowiązywania ustawy z dnia 28 maja 1957 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym górników i ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 1958 r. Nr 23, poz. 99 ze
zm.) i już wówczas w wyroku z 26 maja 1965 r., III PU 4/65, Sąd Najwyższy wyjaśnił,
że przy przeliczaniu dniówek roboczych na miesiące zatrudnienia dzieli się sumę
dniówek przez 25, a nie przez 30. (Biuletyn Trybunału Ubezpieczeń Społecznych
1966 nr 1). Zmiany ustawodawstwa nie zdezaktualizowały tej tezy, powszechnie za-
akceptowanej w praktyce organów rentowych, o czym świadczy brak późniejszego
orzecznictwa w tym zakresie.
Skoro kasacyjny zarzut okazał się nieusprawiedliwiony, to tym samym przy-
znanie wnioskodawcy prawa do górniczej emerytury w żaden sposób nie narusza art.
34 ustawy o FUS, a więc i zarzut jego naruszenia zaskarżonym wyrokiem jest chy-
biony. Odpowiadając na przedstawione zagadnienie Sąd Najwyższy wyjaśnia, że
przy zamianie na miesiące wykazanych górniczych dniówek zaliczanych w wymiarze
półtorakrotnym przyjmuje się - stosownie do § 31 rozporządzenia - za miesiąc pracy
górniczej - 22 dniówki, a w odniesieniu do okresu sprzed 1 stycznia 1981 r. - 25
dniówek.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 39312 k.p.c. Sąd Najwyższy
orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================