Wyrok z dnia 14 lipca 2005 r.
II UK 280/04

Wypłata emerytury wojskowej w roku 2000 powinna być dokonana na
podstawie art. 40 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz.U. z 1994 r. Nr 10, poz. 36 ze zm.) w
brzmieniu, jakie przepis ten miał w dniu 31 grudnia 1998 r., także po ogłoszeniu
wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 listopada 2002 r., P 7/01 (Dz.U. Nr
191, poz. 1604).

Przewodniczący SSN Maria Tyszel, Sędziowie SN: Beata Gudowska (spra-
wozdawca), Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 lipca 2005 r. sprawy z
wniosku Tadeusza N. przeciwko Wojskowemu Biuru Emerytalnemu w W. o wysokość
emerytury wojskowej za 2000 r., na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 lipca 2004 r. [...]

1. o d d a l i ł kasację,
2. zasądził od Tadeusza N. na rzecz Wojskowego Biura Emerytalnego w W.
kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyj-
nego.

U z a s a d n i e n i e

Tadeusz N., pobierający jednocześnie emeryturę wojskową i uzyskujący wy-
nagrodzenie z tytułu zatrudnienia, złożył w dniu 6 listopada 2002 r. wniosek o doko-
nanie rocznego rozliczenia uzyskanego przychodu w 2000 r. Decyzją z dnia 12 listo-
pada 2002 r. Wojskowe Biuro Emerytalne w W., stosując art. 40 wojskowej ustawy
emerytalnej w brzmieniu sprzed 31 grudnia 1998 r., uwzględniło dochód, tj. przychód
pomniejszony o składkę ubezpieczeniową i koszty uzyskania (osiągnięty przychód -
kwota 220.973,45 zł; dochód - 204.526,93 zł) i dokonało potrącenia 25% świadczenia
w kwocie 11,816,36 zł.
W odwołaniu ubezpieczony żądał zmiany decyzji i zwrotu tej kwoty. Twierdził,
że zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 8 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu
emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu eme-
rytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Pań-
stwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej (Dz.U. Nr 122, poz. 1313), analogicznie
do art. 119 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Fundu-
szu Ubezpieczeń Społecznych, przy rozliczeniu świadczeń stosuje się zasady obo-
wiązujące w okresie, za który następuje rozliczenie. Skoro art. 3 ustawy zmieniającej
został uznany wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 5 listopada 2002 r. (Dz.U. z
dnia 18 listopada 2002 r.) za niezgodny z Konstytucją, Wojskowe Biuro Emerytalne,
wydając decyzję w dniu 12 listopada 2002 r., powinno było stosować zasady wyni-
kające z art. 40 wojskowej ustawy emerytalnej według stanu prawnego obowiązują-
cego od dnia 1 stycznia 2001 r.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie oddalił
odwołanie wyrokiem z dnia 23 września 2003 r. przy zastosowaniu art. 40 wojskowej
ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1998 r.
W apelacji ubezpieczony zarzucił, że w dniu 18 listopada 2002 r. nastąpiła
istotna zmiana zasad rozliczania dochodów i świadczeń, którą Sąd Okręgowy powi-
nien był uwzględnić. Przywołał pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia
12 czerwca 2002 r. (II UKN 419/01), że po ogłoszeniu wyroku Trybunału Konstytu-
cyjnego uznającego przepis prawa za niezgodny z Konstytucją, przepis ten nie może
być stosowany przez sądy i inne organy. Dodatkowo podniósł, że w zaskarżonej de-
cyzji sprzecznie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego uwzględniono dochód, a nie
przychód.
Wyrokiem z dnia 14 lipca 2004 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił apela-
cję. Rozważył, że w latach 1999 i 2000 rozliczanie świadczeń dokonywane było na
podstawie art. 40 wspomnianej ustawy w brzmieniu obowiązującym w 1998 r. Prawi-
dłowość takiej praktyki potwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 20 grud-
nia 2000 r., K 4/99 (OTK 1999 nr 7, poz. 185) i w wyjaśniającym wątpliwości co do
wykładni tego wyroku postanowieniu z dnia 21 marca 2000 r., K 4/99 (OTK 2000 nr
2, poz. 85). Artykuł 40 ustawy w tym brzmieniu ustanawiał zasadę ograniczania kwot
pobranych świadczeń nie więcej niż o 25% kwoty dochodu przekraczającego pod-
stawę wymiaru emerytury i taką zasadę zastosował wojskowy organ rentowy. Rozli-
czenie z uwzględnieniem możliwości osiągania przychodu bez wpływu na wysokość
pobieranej emerytury dla osób, których emerytura stanowi 75% wymiaru, wprowa-
dzone dopiero od dnia 1 stycznia 2001 r., nie ma zastosowania do stanu faktycznego
sprawy.
Kasacja ubezpieczonego oparta została na podstawie naruszenia art. 40
przez jego niezastosowanie w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 8 grudnia 2000 r. o
zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych w związku z
orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 listopada 2002 r. i niewłaściwe za-
stosowanie art. 3 tej ustawy, niezgodnego z art. 2 Konstytucji. Skutkiem tego błędu
było - zdaniem skarżącego - przyjęcie jako podstawy prawnej rozliczenia emerytury
za 2000 r. przepisu art. 40 w brzmieniu, które miał do dnia 31 grudnia 1998 r., i
ustalenie wskutek tego, że nie przysługuje mu świadczenie bez ograniczenia. Skar-
żący wskazał także na naruszenie przepisów postępowania - art. 328 § 2 k.p.c. w
związku z art. 391 k.p.c., polegające na braku w uzasadnieniu wyroku oceny istot-
nych zarzutów podniesionych w apelacji, dotyczących obowiązku orzekania na pod-
stawie prawa obowiązującego w czasie wydawania decyzji w dniu 12 listopada 2002
r. Wniosek kasacji obejmował zmianę zaskarżonego wyroku lub jego uchylenie i
przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania w celu doko-
nania dalszych ustaleń co do wysokości emerytury wynikającej z rozliczenia rocz-
nego w 2000 r.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zasady rozliczania zarobków osiąganych przez emerytów wojskowych w 2000
r. były kilkakrotnie przedmiotem orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Naj-
wyższego. Nie wracając do argumentów odnoszących się do stanu prawnego wpro-
wadzonego przepisem art. 159 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118), należy
przypomnieć wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2003 r., II UK 154/03
(OSNP 2004 nr 16, poz. 290), stwierdzający, że od dnia 24 grudnia 1999 r. (ogłosze-
nia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 grudnia 1999 r., K 4/99, Dz.U. Nr
106, poz. 1215) do dnia 1 stycznia 2001 r. (uchwalenia nowej regulacji zasad wypłaty
emerytur wojskowych - art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 8 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy
o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży
Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, Dz.U.
Nr 122, poz. 1313) przepis art. 40 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz.U. z 1994 r. Nr 10, poz. 36
ze zm.) powinien być stosowany w brzmieniu, które miał w dniu 31 grudnia 1998 r.
Jeżeli więc pobierający emeryturę lub rentę inwalidzką osiągał w tym roku wynagro-
dzenie lub dochód z pracy w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pra-
cowników i ich rodzin, który łącznie z emeryturą lub rentą z uwzględnieniem dodat-
ków przekraczał w tym roku (w stosunku miesięcznym) kwotę podstawy wymiaru
emerytury lub renty, świadczenie podlegało ograniczeniu o kwotę przekroczenia,
jednakże nie więcej niż o 25% kwoty tego świadczenia bez dodatków. Nowe zasady
rozliczeń zostały wprowadzone od dnia 1 stycznia 2001 r. i zgodnie z art. 1 ustawy z
dnia 8 grudnia 2000 r. art. 40 wojskowej ustawy emerytalnej uzyskał treść, zgodnie z
którą osiąganie przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpie-
czenia społecznego powoduje zmniejszenie emerytury lub renty inwalidzkiej na za-
sadach obowiązujących w okresie, za które dokonywane jest rozliczenie, określo-
nych w przepisach art. 104 ust. 1a-6, 8 pkt 1 i 2 oraz ust. 9 i 10 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.), z tym że w razie osiągania przychodu w kwocie
przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalen-
darzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego,
kwota emerytury lub renty inwalidzkiej ulega zmniejszeniu o 25% jej wysokości, jed-
nakże nie mniej niż o kwotę maksymalnego zmniejszenia, o którym mowa w art. 104
ust. 8 pkt 1 i 2 tej ustawy, o której mowa w art. 104 ust. 1. W zmienionym stanie
prawnym emerytury wojskowe - stosownie do art. 104 ust. 8 pkt 1 ustawy o emerytu-
rach i rentach - nie mogą być ograniczone o więcej niż 24 % kwoty bazowej obowią-
zującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 r.
W ustawie z dnia 8 grudnia 2000 r. zamieszczony został przepis przejściowy -
art. 3, dotyczący emerytur i rent podlegających ograniczeniu w związku z osiąganiem
przychodów w 2000 r., który stanowił w ust. 1 o stosowaniu do nich przepisu art. 40
ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych
oraz ich rodzin (Dz.U. z 1994 r. Nr 10 poz. 36 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym
przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej (1 stycznia 2001 r.). Jednocześnie
w ust. 2 tego przepisu wprowadzone zostało pojęcie ,,przychodu" będącego pod-
stawą rozliczenia, jako przychodu w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, pomniejszonego o płacone przez ubezpieczo-
nego składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Ta zmiana rozliczenia za 2000
r. została uznana przez Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 5 listopada 2002 r.,
P 7/01 (Dz.U. Nr 191 nr 1204 z dnia 18 listopada 2002 r.) za niezgodną z art. 2 Kon-
stytucji jako wprowadzona z mocą wsteczną na niekorzyść emerytów i rencistów
osiągających dochody w 2000 r.
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego ukształtowało taki stan prawa, według
którego przy rozliczeniach emerytur wojskowych za 2000 r. nie uwzględnia się przy-
chodu w pojęciu ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 3 ust. 1 i 2 ustawy zmie-
niającej) oraz - oczywiście - nie stosuje się zasad wynikających z art. 1 ustawy zmie-
niającej brzmienie art. 40 wojskowej ustawy emerytalnej, obowiązujących od dnia 1
stycznia 2001 r. W związku z tym, bez zmian, rozliczeń za 2000 r. dokonuje się sto-
sownie do art. 40 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żoł-
nierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz.U. z 1994 r. Nr 10, poz. 36 ze zm.) w brzmie-
niu, jakie miał w dniu 31 grudnia 1998 r.
W tym stanie rzeczy, kasacja jako pozbawiona usprawiedliwionych podstaw,
została oddalona (art. 39312 k.p.c.).
========================================