Wyrok z dnia 22 października 2003 r.
II UK 110/03

Przewodniczący SSN Beata Gudowska, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka,
Maria Tyszel (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 października 2003 r.
sprawy z wniosku Przedsiębiorstwa Produkcyjnego ,,S." w S. przeciwko Zakładowi
Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w S. o zwrot nadpłaconych składek na ubez-
pieczenie społeczne, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego
w Lublinie z dnia 29 stycznia 2003 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Siedlcach wyrokiem
z dnia 29 listopada 2001 r. [...] oddalił odwołanie Przedsiębiorstwa Przemysłu Odzie-
żowego w S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w S. z dnia 2
marca 2001 r. ustalającej, że na koncie Przedsiębiorstwa nie figuruje nadpłata skła-
dek z tytułu ubezpieczenia społecznego osób wykonujących pracę na podstawie
skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności od ich wyna-
grodzeń w okresie od stycznia 1995 r. do 31 grudnia 1998 r. i zasądził od Przedsię-
biorstwa na rzecz organu rentowego 200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa pro-
cesowego.

Wyrokiem z dnia 29 stycznia 2003 r. [...] Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Lublinie oddalił apelację Przedsiębiorstwa a także jego zażale-
nie na postanowienie o kosztach.

Od tego wyroku, pełnomocnik Przedsiębiorstwa wniosła kasację opierając ją
na podstawie naruszenia prawa materialnego, ,,tj. przepisu § 51 rozporządzenia
Rady Ministrów z 29/01/1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania
składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (tekst jednolity: Dz.U. z 1993 r. Nr
68, poz. 330) przez błędną jego wykładnię (art. 3931 pkt 1 k.p.c.), co miało istotny
wpływ na wynik postępowania". Według tej kasacji, okolicznością uzasadniającą jej
rozpoznanie jest: ,,Występujące w sprawie istotne zagadnienie prawne dotyczące
wykładni pojęcia ,,całkowity dochód za pracę" użytego w powołanym wyżej § 51 rozp.
RM z dnia 29.01.1990 r. w brzmieniu przed nowelizacją dokonaną od dnia 1.07.1997
r., a po nowelizacji pojęcia ,,dochód za pracę, łącznie z kosztami uzyskania i podat-
kiem dochodowym od osób fizycznych" oraz rozbieżność orzecznictwa powoływa-
nego przez strony w postępowaniu, uzasadnia przyjęcie kasacji do rozpoznania wo-
bec spełnienia przesłanki określonej w art. 393 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c.". Wniosek kasacyj-
ny zmierzał do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Lublinie z pozostawieniem temu Sądowi orze-
czenia o kosztach postępowania poniesionych przez powoda; ewentualnie uchylenia
zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie i poprzedzającego go wyroku z
dnia 29.11.2001 r. Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Siedlcach i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej ins-
tancji z pozostawieniem temu Sądowi orzeczenia o kosztach postępowania kasacyj-
nego poniesionych przez powoda.


Rozpoznając sprawę w granicach kasacji Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co
następuje:


Przytoczona w kasacji podstawa jest nieusprawiedliwiona, a zarzut błędnej
wykładni § 51 rozporządzenia Rady Ministrów z 29 stycznia 1990 r. w sprawie wyso-
kości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne (jednolity tekst: Dz.U.
z 1993 r. Nr 68, poz. 330 ze zm.), zwanego dalej rozporządzeniem, jest bezzasadny.
Przepis ten, w spornym w sprawie okresie od 1 stycznia 1995 r. do 31 grudnia 1998
r. stanowił, że składka na ubezpieczenie społeczne skazanych, z tytułu wykonywania
przez nich pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, wynosi 32% cał-
kowitego dochodu za tę pracę. Zarzut błędnej wykładni tego przepisu sprowadza się
do poglądu wnoszącego kasację, że ponieważ do roku 1999 w przepisach dotyczą-
cych ubezpieczeń społecznych nie było definicji pojęcia ,,dochód", to - jak uznał Try-
bunał Konstytucyjny w wyroku z 5 listopada 2002 r., P 7/01 - należy posiłkowo sto-
sować ustawę o podatku dochodowym, która określała dochód jako różnicę pomię-
dzy przychodem a kosztami jego uzyskania, co oznacza, że przychodem skazanych
za pracę były ich należności pozostawione do ich dyspozycji, tj. po potrąceniu kwot
na cele postpenitencjarne i na rzecz budżetu, one też stanowiły ich dochód, stano-
wiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Powołanie się w ka-
sacji na ten wyrok Trybunału jest całkowicie chybione, ponieważ w żadnym aspekcie
nie odnosił się on do składek na ubezpieczenie społeczne, lecz do nowelizacji niektó-
rych przepisów zaopatrzenia emerytalnego tzw. ,,służb mundurowych", zwłaszcza
zasad zawieszania wypłaty przysługujących im świadczeń z uwagi na prowadzenie
działalności gospodarczej. Różnice między ubezpieczeniem społecznym a zaopa-
trzeniem z funduszy państwowych oraz pomiędzy prowadzeniem działalności gospo-
darczej a zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę, w tym także osób pozbawio-
nych wolności, są tak podstawowe i oczywiste, że nie wymagają wyjaśnienia zwłasz-
cza, że wykraczają poza ramy rozpoznawanej sprawy nie dotyczącej ani zaopatrze-
nia emerytalnego, ani osób prowadzących działalność gospodarczą.

Całkowicie błędne jest twierdzenie kasacji, że przepisy o ubezpieczeniu spo-
łecznym obowiązujące przed 1 stycznia 1999 r. nie definiowały pojęcia ,,dochód".
Zgodnie bowiem z § 7 powołanego wyżej rozporządzenia, dochód pracownika w go-
tówce i w naturze z tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy stanowił
podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Te elementy dochodu pra-
cownika, jakie były wyłączone z podstawy wymiaru składek wymieniał, w 25 punk-
tach, ust. 1 tego przepisu. Wyłączenia te nie obejmowały potrąceń dokonywanych z
wynagrodzenia za pracę skazanych ani na cele postpenitencjarnych, ani na rzecz
budżetu. Wobec tych uregulowań nie ma żadnej podstawy ani potrzeby stosowania
do ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pojęcia ,,docho-
du" i ,,przychodu", jakimi operuje prawo podatkowe.

Nie ma to wprawdzie istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia, jednakże Sąd
Najwyższy nie może nie zwrócić uwagi, że zaprezentowana w kasacji koncepcja
zmierzała ewidentnie do naruszenia wyrażonej w art. 32 Konstytucji RP zasady rów-
ności wszystkich wobec prawa i zakazu dyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny. Ob-
niżenie składki na ubezpieczenie społeczne skazanych poprzez wyłączenie z niej
części przysługującego im wynagrodzenia z tej przyczyny, że na podstawie odręb-
nych przepisów ta część podlega potrąceniu powodowałoby z jednej strony nieuza-
sadnione zaniżenie ewentualnie przysługujących im świadczeń z tego ubezpiecze-
nia, a z drugiej - bezpodstawną korzyść dla pracodawcy, zwłaszcza że składki z ty-
tułu zatrudnienia skazanych były niższe od składek należnych za innych pracowni-
ków.

Przedstawione w kasacji zagadnienie prawne jest bezprzedmiotowe w odnie-
sieniu do stanu prawnego przed 1 stycznia 1999 r., a obowiązujące od tego dnia roz-
porządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szcze-
gółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek... (Dz.U. Nr 161, poz. 1106 ze
zm.) nie ma zastosowania w sprawie.

Sąd Najwyższy zwraca też uwagę na urągającą powadze zawodu wykonywa-
nego przez pełnomocnika niedbałość w sporządzeniu kasacji wyrażającą się w tym,
że przytaczając jako jej podstawę zarzut z art. 3931 pkt 1 k.p.c. autor kasacji powołał
się na sformułowanie ustawowe odnoszące się do podstawy kasacyjnej z pkt 2 tego
przepisu: (,,co miało istotny wpływ na wynik sprawy"). Zastrzeżenie to, przy narusze-
niu prawa materialnego przez jego błędną wykładnię jest oczywiście - zbędne.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 39312 k.p.c. Sąd Najwyższy
orzekł, jak w sentencji wyroku.
========================================