Wyrok z dnia 16 grudnia 2004 r.
II UK 102/04

Do okresu pracy warunkującego nabycie przez nauczyciela akademic-
kiego uprawnienia do wcześniejszej emerytury może być wliczone zatrudnienie
w jednostkach badawczo-rozwojowych jedynie na stanowisku pracownika nau-
kowego.

Przewodniczący SSN Beata Gudowska, Sędziowie SN: Zbigniew Hajn,
Andrzej Kijowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 grudnia 2004 r.
sprawy z wniosku Józefa P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Od-
działowi w W. o wcześniejszą emeryturę, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku
Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 marca 2004 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyro-
kiem z dnia 10 marca 2004 r., po rozpoznaniu sprawy z wniosku Józefa P. przeciwko
Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w W., na skutek apelacji organu
rentowego od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Warszawie z dnia 3 marca 2003 r. [...], zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie
wnioskodawcy od decyzji organu rentowego, odmawiającego ubezpieczonemu
prawa do wcześniejszej emerytury. Sąd pierwszej instancji, ustalając prawo do tego
świadczenia zaliczył wnioskodawcy do okresu pracy w szkolnictwie wyższym okres
zatrudnienia w Instytucie Badań Edukacyjnych od dnia 1 lutego 1994 r. do dnia 31
stycznia 1995 r. W motywach swego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy podniósł, że
wnioskodawca został skierowany do Instytutu Badań Edukacyjnych jako wieloletni
mianowany nauczyciel akademicki ze stopniem naukowym doktora nauk humani-
stycznych. Jego praca polegała na opracowywaniu zreformowanych programów na-
uczania. W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle art. 75 ust. 3 ustawy z dnia 12 wrze-
śnia 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz. 385 ze zm.) uzasadnione
było przyjęcie, że wnioskodawca pracował jako mianowany nauczyciel akademicki i z
tego tytułu nie może ponosić ujemnych konsekwencji w sferze uprawnień do uprzy-
wilejowanej (wcześniejszej) emerytury.

Apelację od tego wyroku złożył organ rentowy, zarzucając naruszenie art. 112
ust. 2 ustawy o szkolnictwie wyższym, polegające na uznaniu pracy wnioskodawcy w
Instytucie Badań Edukacyjnych jako okresu pracy w charakterze nauczyciela akade-
mickiego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego apelacja zasługiwała na uwzględnienie, albo-
wiem w sprawie należało zastosować uregulowania zawarte w ustawie z dnia 25
lipca 1985 r. o jednostkach badawczo - rozwojowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r.,
Nr 33, poz. 388 ze zm.). Stosownie do jej art. 33 ust. 1 i art. 34 ust. 1 pracownikami
naukowymi są osoby zatrudnione na stanowisku profesora, docenta, adiunkta, asy-
stenta, bibliotekarza dyplomowanego oraz dyplomowanego pracownika dokumentacji
naukowej i tylko do nich stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące pracowników
naukowych w szkołach wyższych (art. 42 ustawy). Tymczasem wnioskodawca był
zatrudniony na stanowisku głównego specjalisty, a zatem był pracownikiem badaw-
czo - technicznym (art. 44 ust. 1 pkt. 1 ustawy o jednostkach badawczo - rozwojo-
wych). Prowadzi to do wniosku, że nie spełnił on przesłanki dwudziestoletniego za-
trudnienia w szkolnictwie lub instytucjach naukowych.

Kasację od powyższego wyroku złożył wnioskodawca, zarzucając naruszenie
prawa materialnego, to jest art. 112 ust. 2 ustawy o szkolnictwie wyższym wyrażają-
ce się w jego błędnej wykładni polegającej na uznaniu, że praca w Instytucie Badań
Edukacyjnych nie miała charakteru pracy w szkolnictwie lub w instytucjach nauko-
wych.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja podlega oddaleniu ponieważ nie ma usprawiedliwionych podstaw.
Istota sporu sprowadza się do odpowiedzi na pytanie, czy okres pracy w Instytucie
Badań Edukacyjnych może być kwalifikowany jako okres pracy w instytucji naukowej
w rozumieniu przepisu art. 112 ust. 2 ustawy o szkolnictwie wyższym, uprawniający
do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury. Bezsporne było, że wnioskodawca
udowodnił 18 lat, 11 miesięcy i 8 dni pracy w szkolnictwie wyższym. Nie uwzględnio-
no zaś okresu zatrudnienia od dnia 1 lutego 1994 r. do dnia 31 stycznia 1995 r. w
Instytucie Badań Edukacyjnych. Prawny status tej instytucji reguluje ustawa o jed-
nostkach badawczo - rozwojowych. Wskazany Instytut był zatem objęty zakresem
regulacji powołanej ustawy, co nie zmienia jednak faktu, że rozważenia wymaga, czy
uprawniony do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 112 ust. 2 ustawy o szkol-
nictwie wyższym nabywa to prawo bez względu na rodzaj pracy, jaki wykonywał w
instytucji naukowej, czy też powinno być to zatrudnienie, które pokrywa się - przy-
najmniej w części - z charakterem pracy nauczyciela akademickiego. Uprawnienie do
przejścia na emeryturę w obniżonym wieku nie przysługuje wyłącznie tej grupie za-
wodowej. Przewidziane jest ono również dla nauczycieli, zatrudnionych na podstawie
ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r.
Nr 118, poz. 1112 ze zm.), a także dla innych grup zawodowych, wskazanych w art.
32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpie-
czeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.). Wspólną
cechą tych regulacji jest uzależnienie nabycia prawa do wcześniejszego świadczenia
emerytalnego od wykonywania określonego rodzaju pracy przez czas wskazany w
ustawie. Ustawodawca nie nawiązuje zatem do miejsca zatrudnienia, ale do jego
charakteru. Oznacza to, że w przypadku nauczyciela akademickiego, powinien on
wykazać dwudziestoletni okres pracy, który przynajmniej w części powinien się po-
krywać z zakresem czynności określonych w rozdziale 3 ustawy o szkolnictwie wyż-
szym, a w szczególności z jej art. 99 ust. 1, zgodnie z którym pracownicy naukowo -
dydaktyczni obowiązani są prowadzić badania naukowe, rozwijać twórczość nauko-
wą albo artystyczną oraz podnosić swoje kwalifikacje, kształcić studentów oraz in-
nych uczestników studiów i kursów. Aby zatem uznać pracę wnioskodawcy w Insty-
tucie za pracę uprawniającą do nabycia wcześniejszego uprawnienia emerytalnego,
musiałby on wykonywać przynajmniej jedną z wyżej wymienionych czynności. Tym-
czasem wnioskodawca był zatrudniony w Instytucie Badań Edukacyjnych na stano-
wisku głównego specjalisty inżynieryjno - technicznego i zajmował się opracowywa-
niem zreformowanych programów nauczania, czego nie można zaliczyć do pracy
naukowej, mimo że bez wątpienia był on osobą posiadającą wysokie kwalifikacje
zawodowe. Zgodnie z art. 33 ust. 1 i art. 34 ust. 1 ustawy o jednostkach badawczo -
rozwojowych pracownikami naukowymi są osoby zatrudnione na stanowisku: profe-
sora, docenta, adiunkta, asystenta, bibliotekarza dyplomowanego oraz dyplomowa-
nego pracownika dokumentacji naukowej i tylko do nich na podstawie art. 42 ustawy
stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące pracowników naukowych w szkołach
wyższych. Rodzaj pracy wykonywanej przez wnioskodawcę nie pozwala również na
przyjęcie, że w zakresie jego obowiązków mieściły się pozostałe czynności wskaza-
ne w art. 99 ust. 1 pkt. 2 i 3 ustawy o szkolnictwie wyższym, co sprawia, że jego ka-
sacja - jako nieuzasadniona - podlegała oddaleniu.
Mając na względzie powyższe, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 k.p.c.
orzekł jak w sentencji.
========================================