Wyrok z dnia 5 lutego 2002 r.
I PKN 832/00

Organem uprawnionym do wypowiedzenia umowy o pracę kierownikowi
wojewódzkiej samorządowej jednostki organizacyjnej jest marszałek woje-
wództwa (art. 4 pkt 4 i art. 43 ust. 3 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracowni-
kach samorządowych, jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1593 ze zm. w
związku z art. 31 § 1 k.p.), a nie zarząd województwa (art. 41 ust. 2 pkt 6 ustawy
z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa, jednolity tekst: Dz.U. z
2001 r. Nr 142, poz. 1590).


Przewodniczący SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera, Jadwiga Skibińska-Adamowicz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 5 lutego 2002 r. sprawy z powództwa
Bogumiła G. przeciwko Samorządowi Województwa P. w R. o odszkodowanie, na
skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Rzeszowie-Ośrodek Zamiejscowy w Przemyślu z dnia 26 maja 2000
r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie-Ośrodkowi Zamiejscowemu w
Przemyślu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasa-
cyjnego.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Przemyślu wyrokiem z dnia 10 lutego 2000 r. [...]
oddalił powództwo Bogumiła G. przeciwko Samorządowi Województwa P. w R. i Wo-
jewódzkiej Dyrekcji Inwestycji w likwidacji w P. o odszkodowanie za wadliwe prawnie
wypowiedzenie umowy o pracę.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód od 14 kwietnia 1997 r. został zatrudniony jako
dyrektor Wojewódzkiej Dyrekcji Inwestycji w P., na podstawie umowy o pracę na czas
nie określony. Umowę tę podpisał z nim Wojewoda P. Z dniem 1 stycznia 1999 r., na
skutek reformy administracji publicznej, powód stał się pracownikiem wojewódzkiej
samorządowej jednostki organizacyjnej. W związku z przewidywaną likwidacją tej
jednostki w dniu 28 czerwca 1999 r. Zarząd Województwa P. w R. podjął uchwałę o
rozwiązaniu stosunku pracy z powodem z zachowaniem jednomiesięcznego okresu
wypowiedzenia, liczonego od dnia 1 lipca 1999 r. W uchwale tej zawarto stosowne
pouczenie, co do sposobu i terminu odwołania się do Sądu Pracy. Uchwałę "zawie-
rającą de facto" wypowiedzenie umowy o pracę doręczono powodowi dopiero w dniu
20 lipca 1999 r. i dlatego rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło 31 sierpnia 1999 r. W
dniu 31 grudnia 1999 r. zakończono proces likwidacji Wojewódzkiej Dyrekcji Inwesty-
cji w P.
Sąd Rejonowy uznał za bezzasadne żądanie zasądzenia odszkodowania w
aspekcie zarzutu rozwiązania umowy o pracę przez nieuprawniony organ. Według
art. 3 k.p. pracodawcą powoda w okresie od 16 kwietnia 1997 r. do 31 sierpnia 1999
r. była Wojewódzka Dyrekcja Inwestycji w P. Poprzednio uprawnienia do powoływa-
nia i odwoływania kierownika tej Dyrekcji oraz dokonywania wszelkich czynności w
imieniu pracodawcy z zakresu prawa pracy, należały do Wojewody P. Z dniem 1
stycznia 1999 r. na mocy art. 41 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samo-
rządzie województwa (Dz.U. Nr 91, poz. 576 ze zm.; obecnie jednolity tekst: Dz.U. z
2001 r. Nr 142, poz. 1590) kompetencje te przejął Zarząd Województwa P. Od po-
czątku 1999 r. Samorząd Województwa P. przejął bowiem prawa i obowiązki dotych-
czasowego organu założycielskiego wobec Wojewódzkiej Dyrekcji Inwestycji w P. na
podstawie art. 174 ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw okre-
ślających kompetencje organów administracji publicznej - w związku z reformą
ustrojową państwa (Dz.U. Nr 106, poz. 668 ze zm.) w związku z rozporządzeniem
Prezesa Rady Ministrów z dnia 25 listopada 1998 r. w sprawie określenia wykazu
instytucji i jednostek organizacyjnych podległych lub podporządkowanych właściwym
ministrom i centralnym organom administracji rządowej, wojewodom i innym tereno-
wym organom administracji rządowej albo przez nich nadzorowanych, przekazywa-
nych określonym jednostkom samorządu terytorialnego (Dz.U. Nr 147, poz. 965 ze
zm.). Sąd Rejonowy przyjął, że na podstawie powołanych aktów prawnych, bezza-
sadne jest twierdzenie powoda, iż organem wyłącznie właściwym do rozwiązania z
nim umowy o pracę jest Marszałek Województwa P. Do podjęcia czynności prawnych
z zakresu prawa pracy przez Marszałka Województwa wobec kierowników jednostek
organizacyjnych, potrzebna jest uprzednia uchwała zarządu województwa w sprawie
powołania lub odwołania kierownika jednostki. W tej sytuacji podjęcie uchwały przez
Zarząd Województwa P. o rozwiązaniu z powodem umowy o pracę nie stanowi naru-
szenia powołanych przepisów. Sąd nie uwzględnił też zarzutu powoda w zakresie
ustalenia, że z uwagi na staż pracy przysługuje mu trzymiesięczny okres wypowie-
dzenia. Sąd uznał, że okresu pracy u poprzedniego pracodawcy, tj. Wojewody P. -
Urzędu Wojewódzkiego w P., nie można utożsamiać z zatrudnieniem w Wojewódz-
kiej Dyrekcji Inwestycji w P. Okres zatrudnienia u ostatniego pracodawcy wynosił
mniej niż 3 lata, stąd zgodnie z art. 36 § 1 pkt 2 i 3 k.p. okres wypowiedzenia wynosił
1 miesiąc.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Przemyślu wyrokiem
z dnia 26 maja 2000 r. [...] oddalił apelację powoda. Przedmiotem apelacji była jedy-
nie kwestia, który podmiot był właściwy do rozwiązania stosunku pracy z powodem.
Powód nie kwestionował już zastosowania jednomiesięcznego okresu wypowiedze-
nia umowy o pracę, jak też oddalenia powództwa w stosunku do Wojewódzkiej Dy-
rekcji Inwestycji w P. Sąd Okręgowy podzielił argumentację Sądu Rejonowego, że w
dacie rozwiązania stosunku pracy z powodem, a wcześniej wypowiedzenia mu
umowy o pracę, jego pracodawcą była zgodnie z art. 3 k.p. Wojewódzka Dyrekcja
Inwestycji w P. w likwidacji. Była ona jednostką organizacyjną zdolną do samodziel-
nego zatrudniania pracowników. W art. 31 k.p. rozstrzygnięto kwestię reprezentacji
pracodawcy w sprawach z zakresu prawa pracy. O tym, kto dokonuje takich czynno-
ści decydują przepisy prawa powszechnie obowiązującego albo wewnętrzne akty
ustrojowe (statut, umowa). Podmiot reprezentujący pracodawcę w sprawach z zakre-
su prawa pracy dokonuje czynności dotyczących indywidualnych stosunków pracy. Z
dniem 1 stycznia 1999 r. w związku z reformą administracji publicznej doszło do
zmiany kompetencji wielu organów. Samorząd Województwa P. przejął prawa i obo-
wiązki Wojewody P. w stosunku do Wojewódzkiej Dyrekcji Inwestycji w P. Organami
samorządu województwa są sejmik województwa i zarząd województwa (art. 15
ustawy o samorządzie województwa). Zdaniem Sądu Okręgowego, do zarządu wo-
jewództwa należy wykonywanie zadań samorządu, nie zastrzeżonych na rzecz sej-
miku województwa i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. W
szczególności do zadań zarządu należy kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie
działalności wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym powo-
ływanie i odwoływanie ich kierowników (art. 41 ust. 2 pkt 6 ustawy o samorządzie
województwa). Zatem do kompetencji zarządu województwa zastrzeżono nawiązy-
wanie i rozwiązywanie stosunków pracy z kierownikami określonych jednostek orga-
nizacyjnych. W art. 4 pkt 4 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorzą-
dowych (Dz.U. Nr 21, poz. 124 ze zm.) stwierdzono, że czynności w sprawach z za-
kresu prawa pracy za podmioty zwane pracodawcami samorządowymi dokonają
wskazane organy. W urzędzie jednostki samorządu terytorialnego czynności tych
dokonuje przewodniczący zarządu tej jednostki wobec pozostałych pracowników
urzędu oraz wobec kierowników samorządowych jednostek organizacyjnych będą-
cych samodzielnymi pracodawcami samorządowymi. Opierając się tylko na tym
przepisie należałoby przyjąć, iż marszałek województwa, jako przewodniczący za-
rządu województwa, jest kompetentny do wykonywania czynności pracodawcy wo-
bec kierowników jednostek organizacyjnych. Sąd Okręgowy przyjął jednak, że wobec
rozbieżności w dwóch aktach prawnych równej rangi, pierwszeństwo należy dać
ustawie ustrojowej, którą jest ustawa o samorządzie województwa. Skoro więc w
przepisie tej ustawy postanowiono, iż to zarząd województwa powołuje i odwołuje
kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, to uchwała
tego organu jest wystarczająca do rozwiązania stosunku pracy. Dodatkowym pro-
blemem było, że powód pracował na podstawie umowy o pracę, a nie powołania.
Strona pozwana jednak prawidłowo rozwiązała umowę o pracę przez wypowiedze-
nie. Zarząd województwa jako organ wykonawczy, "z marszałkiem województwa na
czele", władny był według Sądu drugiej instancji, do takiego działania na podstawie
art. 41 ust. 2 pkt 6 ustawy o samorządzie województwa. Inne rozumowanie prowa-
dziłoby do sytuacji, w której trudno byłoby ustalić organ właściwy do dokonania tej
czynności. Kolejnym argumentem za przyjęciem właściwości zarządu województwa
jest Statut Województwa P., z którego wynika, że kierownicy wojewódzkich samorzą-
dowych jednostek organizacyjnych są zatrudniani przez zarząd województwa.
Kasację od tego wyroku wniósł powód, który zarzucił naruszenie art. 41 ust. 1
pkt 6 i art. 43 ust. 3 ustawy o samorządzie województwa oraz art. 4 pkt 4 ustawy o
pracownikach samorządowych. Zdaniem powoda, do złożenia oświadczenia woli o
wypowiedzeniu umowy o pracę w imieniu samorządu Województwa P. uprawniony
był Marszałek Województwa. Gdyby ustawodawca zamierzał przyznać zarządowi
województwa prawo do składania oświadczenia woli o rozwiązaniu stosunków pracy,
niezależnie od formy, w jakiej zatrudnienie nastąpiło, użyłby sformułowania "zatrud-
nianie i zwalnianie". Wypowiedzenie zostało więc dokonane przez niewłaściwy or-
gan, gdyż marszałek województwa nie uczestniczył w podjęciu uchwały o odwołaniu
powoda. Uchwała zarządu nie może zastąpić oświadczenia woli pracodawcy, a w
tym przypadku stanowiła jedynie umocowanie dla marszałka, z którego nie skorzy-
stał.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Istota występującego w sprawie problemu sprowadza się do określenia sto-
sunku, jaki zachodzi między art. 41 ust. 2 pkt 6 ustawy o samorządzie województwa
a art. 4 pkt 4 ustawy o pracownikach samorządowych. Sąd drugiej instancji przypisał
pierwszeństwo regulacji art. 41 ust. 2 pkt 6 ustawy o samorządzie województwa,
gdyż uznał, że jest to przepis ustawy ustrojowej oraz że dotyczy on określenia pod-
miotu uprawnionego do czynności z zakresu stosunków pracy w rozumieniu art. 31 §
1 k.p. Oba te poglądy są niesłuszne. Pojęcie ustaw ustrojowych, jakkolwiek używane
w języku prawniczym, nie ma oparcia konstytucyjnego. System źródeł prawa nie wy-
różnia bowiem tego rodzaju ustaw (por. art. 87 Konstytucji). Przepisy wszystkich
ustaw mają więc równą moc, a ewentualne sprzeczności między nimi należy usuwać
w drodze ogólnych zasad wykładni. Gdyby już koniecznie chcieć przypisać jednej z
tych ustaw charakter ustrojowy, to raczej należałoby go odnieść do ustawy o pracow-
nikach samorządowych, gdyż ta ustawa dotyczy stosunków pracy w jednostkach sa-
morządowych, można więc ją nazwać ustawą ustrojową w tym zakresie. Uznanie, że
art. 41 ust. 2 pkt 6 ustawy o samorządzie województwa dotyczy dokonywania czyn-
ności z zakresu prawa pracy, prowadziłoby także do uznania pierwszeństwa art. 4 pkt
4 ustawy o pracownikach samorządowych jako przepisu szczególnego, regulującego
wprost uprawnienie do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy względem
pracowników samorządowych. Istotniejsze znaczenie ma jednak błąd Sądu drugiej
instancji w ocenie, że art. 41 ust. 2 pkt 6 ustawy o samorządzie województwa w
ogóle dotyczy czynności z zakresu prawa pracy. Przepis ten stanowi, że do zadań
zarządu województwa należy kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie działalności
wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym powoływanie i od-
woływanie ich kierowników. Rodzi to skojarzenie z nawiązywaniem stosunków pracy
na podstawie powołania. Analiza przepisów prowadzi jednak do wniosku, że jest to
tylko przypadkowa zbieżność (por. uzasadnienie wyroku z dnia 19 stycznia 2000 r., I
PKN 480/99, OSNAPiUS 2001 r. nr 10, poz. 349). Stosunek pracy z kierownikami
wojewódzkich jednostek samorządowych nie może bowiem powstać na podstawie
powołania, gdyż krąg osób zatrudnianych na tej podstawie jest określony w art. 2 pkt
3 ustawy o pracownikach samorządowych. Nie można też uznać, aby w rozumieniu
art. 68 § 1 k.p. przepisem odrębnym (pozwalającym na nawiązanie stosunku pracy
na podstawie powołania) był art. 41 ust. 2 pkt 6 ustawy o samorządzie województwa.
Dotyczy on bowiem wykonywania przez zarząd województwa zadań należących do
samorządu województwa, w tym w szczególności zadań w zakresie kierowania, ko-
ordynowania i kontrolowania działalności wojewódzkich samorządowych jednostek
organizacyjnych. Przedmiotem jego regulacji w ogóle więc nie jest dokonywanie
czynności z zakresu prawa pracy, choć oczywiście wykonywanie zadań samorządo-
wych może prowadzić do ich podejmowania. O tym, że art. 41 ust. 2 pkt 6 ustawy o
samorządzie województwa nie jest przepisem odrębnym w rozumieniu art. 68 § 1
k.p., pozwalającym na nawiązanie stosunku pracy na podstawie powołania, była też
przekonana strona pozwana, skoro zawarła z powodem umowę o pracę. Stąd też
powstał problem, który Sąd drugiej instancji dostrzegł, a mianowicie, jak rozumieć
kompetencję zarządu do odwołania powoda, w sytuacji gdy był on zatrudniony na
podstawie umowy o pracę. Sąd w istocie tego problemu nie rozwiązał, a jedynie
podtrzymał pogląd o pierwszeństwie art. 41 ust. 2 pkt 6 ustawy o samorządzie woje-
wództwa, gdyż inaczej "trudno byłoby ustalić organ właściwy do dokonania tej czyn-
ności" (wypowiedzenia umowy o pracę). Tymczasem wątpliwość ta może być bardzo
łatwo usunięta, jeżeli odrzucimy wykładnię, że art. 41 ust. 2 pkt 6 ustawy o samorzą-
dzie województwa dotyczy czynności z zakresu prawa pracy. Wówczas kompetencja
do rozwiązania umowy o pracę z powodem jest jednoznacznie określona w art. 4 pkt
4 ustawy o pracownikach samorządowych. Organem uprawnionym do jej dokonania
jest według tego przepisu w związku z art. 31 § 1 k.p. marszałek województwa, co
jest potwierdzone w art. 43 ust. 3 ustawy o samorządzie województwa, według które-
go marszałek jest kierownikiem urzędu marszałkowskiego, zwierzchnikiem służbo-
wym pracowników tego urzędu i kierowników wojewódzkich samorządowych jedno-
stek organizacyjnych.
Analiza przepisów prowadzi więc do wniosku, że powoływanie i odwoływanie
kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, o którym
stanowi art. 41 ust. 2 pkt 6 ustawy o samorządzie województwa, to czynności w za-
kresie zadań samorządu, polegające na kierowaniu, koordynowaniu i kontrolowaniu
ich działalności, a nie czynności z zakresu prawa pracy. Należy bowiem zważyć, że
kierownik wojewódzkiej samorządowej jednostki organizacyjnej pozostaje w podwój-
nym (co najmniej) układzie stosunków prawnych. Z jednej strony wykonuje zadania
samorządu (układ ustrojowy, w pewnym zakresie administracyjny), a z drugiej strony
jest pracownikiem odpowiedniego pracodawcy samorządowego. Oczywiście, te sto-
sunki prawne wzajemnie na siebie oddziałują, ale nie oznacza to, że czynność
prawna w zakresie stosunków samorządowych wywołuje automatycznie skutki
prawne w sferze stosunku pracy. Odwołanie kierownika wojewódzkiej samorządowej
jednostki organizacyjnej przez zarząd województwa (czynność w zakresie zadań sa-
morządowych) jest podstawą dokonania czynności w ramach stosunku pracy (np.
uzasadnia wypowiedzenie umowy o pracę), ale nie jest z nią równoznaczna. Inaczej
mówiąc, po odwołaniu kierownika przez zarząd województwa powinna być dokonana
czynność w sferze stosunku pracy polegająca na jego rozwiązaniu. Tę czynność po-
winien wykonać pracodawca, ściślej mówiąc podmiot uprawniony do działania w jego
imieniu. Podmiotem tym w analizowanym przypadku jest marszałek województwa.
Jest to sytuacja podobna do stosunków pracy w zarządach spółek kapitałowych i
utrwalone orzecznictwo w tym zakresie można odnieść do stanu faktycznego sprawy
(por. np. wyrok SA w Gdańsku z dnia 29 lipca 1991 r., III APr 79/91, OSP 1993 r. z. 1,
poz. 15 z glosą J. Brola i glosą W. Muszalskiego; uchwała z dnia 4 października 1994
r., I PZP 42/94, OSNAPiUS 1994 r. nr 11, poz. 174; OSP 1995 r. z. 10, poz. 213 z
glosą A. Nowaka; wyrok z dnia 28 lipca 1999 r., I PKN 171/99, OSNAPiUS 2000 r. nr
21, poz. 785; wyrok z dnia 14 lipca 1994 r., I PRN 26/94, OSNAPiUS 1994 r. nr 9,
poz. 147; wyrok z dnia 1 lipca 1998 r., I PKN 63/98, OSNAPiUS 1999 r. nr 14, poz.
462).
Pewien problem mógłby powstać w sprawie, gdyby rozważać, czy marszałek
województwa nie dokonał jednak względem powoda czynności, którą można by po-
traktować jako wypowiedzenie umowy o pracę, a w szczególności, czy jego udział w
podjęciu uchwały zarządu nie jest taką czynnością (por. wyrok z dnia 13 października
1999 r., I PKN 305/99, OSNAPiUS 2001 r. nr 4, poz. 119). W tym zakresie należy
jednak zważyć, że sam udział marszałka w podjęciu takiej uchwały zarządu (mar-
szałek jest jego przewodniczącym na podstawie art. 31 ust. 1 ustawy o samorządzie
województwa) nie oznacza złożenia przez niego oświadczenia woli o wypowiedzeniu
umowy o pracę. Nadto marszałek musiałby takie oświadczenie złożyć pracownikowi,
choćby w sposób konkludentny. W stanie faktycznym sprawy marszałek wojewódz-
twa nie uczestniczył jednak w podjęciu uchwały zarządu o odwołaniu powoda i nie
dokonał względem niego żadnej czynności z tym związanej (nie podpisał pisma do-
ręczającego uchwałę, nie wydał powodowi świadectwa pracy itp.). Problem ten nie
wymaga więc szczegółowego rozważenia. Wreszcie niezasadny jest argument Sądu
drugiej instancji dotyczący statutu województwa, w którym określono, że kierownicy
wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych są zatrudniani przez za-
rząd województwa. Statut nie może bowiem regulować sprzecznie z przepisami
ustawowymi zasad dotyczących podstawy nawiązania stosunku pracy czy określenia
podmiotu uprawnionego do czynności z zakresu prawa pracy w imieniu pracodawcy
(por. wyrok z dnia 9 kwietnia 1997 r., I PKN 68/97, OSNAPiUS 1998 r. nr 3, poz. 77).
Z tych względów na podstawie art. 39313 § 1 k.p.c. orzeczono jak w sentencji.
========================================