Wyrok z dnia 7 maja 1998 r.
I PKN 72/98

Wyrażenie "choroba zawodowa powstała w zatrudnieniu" z art. 49 ust. 3
ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze
zm.) należy rozumieć jako wystąpienie w organizmie takich objawów charakte-
rystycznych dla danej jednostki chorobowej, że ze względu na występujące jej
symptomy, zmiany w organizmie i ich skutki możliwa jest w świetle wiedzy me-
dycznej identyfikacja i nazwanie choroby.


Przewodniczący SSN: Józef Iwulski , Sędziowie SN: Andrzej Kijowski,
Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 maja 1998 r. sprawy z powództwa
Mariana F. przeciwko Zespołowi Opieki Zdrowotnej w P. i Zespołowi Opieki Zdro-
wotnej w W. o odszkodowanie, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Woje-
wódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 10 października
1997 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Rejonowy w Białej Podlaskiej wyrokiem z dnia 10 czerwca 1997 r. oddalił
powództwo Mariana F. przeciwko Zespołowi Opieki Zdrowotnej w P. i Zespołowi
Opieki Zdrowotnej w W. o zasądzenie jednorazowego odszkodowania z tytułu
uszczerbku na zdrowiu wywołanego chorobą zawodową w postaci wirusowego za-
palenia wątroby.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia:

Powód był zatrudniony na podstawie umów o pracę na czas określony jako
starszy felczer medycyny w Ośrodku Zdrowia w S. od 3 lipca do 1 sierpnia 1967 r. i w
Ośrodku Zdrowia w J. od 4 sierpnia do 2 września 1967 r. Po ukończeniu studiów
medycznych pracował jako lekarz w innych placówkach służby zdrowia.

Decyzją z dnia 9 sierpnia 1994 r. Państwowy Terenowy Inspektor Sanitarny w
S.K. stwierdził u powoda chorobę zawodową w postaci ostrego wirusowego zapale-
nia wątroby, a decyzję tę utrzymał w mocy Państwowy Wojewódzki Inspektor Sani-
tarny swoją decyzją z dnia 17 lutego 1995 r. Organy te uznały, że choroba zawodo-
wa powoda powstała w okresie zatrudnienia w pozwanych Ośrodkach Zdrowia. Po-
wyższy pogląd zaaprobował też Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejsco-
wy w Krakowie, który wyrokiem z dnia 28 grudnia 1995 r. oddalił skargę pozwanego
Zespołu Opieki Zdrowotnej w P. na decyzję organu administracyjnego drugiej instan-
cji. Orzeczeniem z dnia 27 stycznia 1997 r. Wojewódzka Komisja do Spraw Inwa-
lidztwa i Zatrudnienia w R. ustaliła 20% uszczerbku na zdrowiu powoda z tytułu cho-
roby zawodowej.

Sąd Rejonowy podniósł, że powyższe okoliczności faktyczne są niesporne,
lecz mimo to uznał, że roszczenie powoda nie może być uwzględnione, gdyż prze-
szkodę po temu stanowi regulacja zawarta w art. 49 ust. 3 ustawy z dnia 12 czerwca
1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jedno-
lity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.). Wynika z niej, że do spraw o
świadczenia z tytułu uszczerbku na zdrowiu stwierdzonego po wejściu w życie
ustawy, a spowodowanego chorobą zawodową powstałą w zatrudnieniu narażającym
na tę chorobę, które ustało przez wejściem w życie ustawy, stosuje się przepisy
obowiązujące w dniu ustania tego zatrudnienia. Wobec tego że zatrudnienie powoda
narażające na wirusowe zapalanie wątroby ustało w 1967 r., jego prawo do jednora-
zowego odszkodowania z tytułu tej choroby należy oceniać na podstawie obowiązu-
jącego w 1967 r. dekretu z dnia 25 czerwca 1954 r. o powszechnym zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 30, poz. 116). Przepisy tego dekretu
postanawiały zaś, że świadczenia w nim przewidziane przysługują z tytułu choroby
zawodowej wtedy, gdy następstwem choroby jest inwalidztwo lub śmierć pracownika;
poza tym świadczenia przysługiwały z tytułu chorób ustalonych przez Radę Ministrów
w wykazie chorób zawodowych. Wśród tych świadczeń nie było dla pracownika
świadczenia w postaci jednorazowego odszkodowania z tytułu uszczerbku na
zdrowiu, natomiast inne świadczenia przysługiwały pracownikowi pod warunkiem
zaliczenia go do jednej z grup inwalidów. Ponieważ powód nigdy nie był zaliczony do
którejkolwiek grupy inwalidów z tytułu choroby zawodowej - wirusowego zapalenia
wątroby, nie ma podstaw materialnoprawnych do uwzględnienia jego roszczenia.

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem z
dnia 10 października 1997 r. oddalił apelację powoda opartą na zarzucie pominięcia
przez Sąd pierwszej instancji okoliczności, że każdy lekarz medycyny, wykonujący
swój zawód, jest narażony na powstanie choroby zawodowej w postaci wirusowego
zapalenia wątroby. Skoro więc powód wykonywał pracę w jednostkach podstawowej
opieki zdrowotnej w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r., to
należało przyjąć zgodnie z jej art. 49 ust. 1, że jego roszczenia wymagają oceny na
podstawie tej ustawy.

Sąd Wojewódzki uznał za trafny pogląd Sądu Rejonowego, że w sprawie ma
zastosowanie art. 49 ust. 3 powołanej wyżej ustawy, gdyż zatrudnienie powoda na-
rażające na chorobę zawodową ustało przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 12
czerwca 1975 r. Przepis art. 49 ust. 1 tej ustawy miałby natomiast zastosowanie
wtedy, gdyby uszczerbek na zdrowiu spowodowany chorobą zawodową stwierdzony
był począwszy od dnia wejścia w życie ustawy, ale w chwili wejścia jej w życie trwało
nadal zatrudnienie narażające pracownika na chorobę zawodową, czego w sprawie
nie ma. Sąd drugiej instancji podzielił również stanowisko Sądu Rejonowego, iż
obowiązujący w 1967 r. dekret o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowni-
ków i ich rodzin nie przewidywał jednorazowego odszkodowania z tytułu choroby
zawodowej, a ponadto stwierdził, że dla zastosowania art. 49 ust. 3 ustawy nie ma
znaczenia to, że powód, podejmując kolejne zatrudnienia był narażony na tę samą
chorobę zawodową, gdyż jej powstanie łączy się z zatrudnieniem w Ośrodkach
Zdrowia w S. i J. w 1967 r., a nie w innych miejscach.

Od powyższego wyroku powód złożył kasację opartą na zarzucie błędnej wy-
kładni i niewłaściwego zastosowania art. 49 ust. 1 i ust. 3 ustawy z dnia 12 czerwca
1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Pole-
gają one - zdaniem powoda - na nieprawidłowym rozumieniu przez Sąd Wojewódzki
wyrażenia ,,zatrudnienie narażające na chorobę zawodową" jako oznaczającego za-
trudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym doszło do powstania choroby za-
wodowej. Tymczasem oznacza ono wykonywanie zawodu i czynności, w których w
dalszym ciągu występuje zagrożenie chorobą zawodową, chociaż choroba ta nie
musi ponownie powstać. Takie zatrudnienie wykonywał powód w chwili stwierdzenia
u niego choroby zawodowej w 1994 r., a ponieważ uszczerbek na zdrowiu został
ustalony w 1997 r., istnieją podstawy do zmiany zaskarżonego wyroku i zasądzenia
od obydwu pozwanych kwoty 5.800 zł wraz z odsetkami tytułem jednorazowego
odszkodowania za uszczerbek na zdrowiu wywołany chorobą zawodową. Taki też
wniosek zawarł powód w kasacji. Jako ewentualny powód zgłosił wniosek o uchyle-
nie zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu Rejonowego z dnia 10 czerwca 1997 r. i
przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.

Wbrew stanowisku powoda Sąd Wojewódzki trafnie rozstrzygnął o jego żąda-
niu na podstawie art. 49 ust. 3 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z
tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr
30, poz. 144). Przepis ten bowiem odnosi się do takich sytuacji, kiedy uszczerbek na
zdrowiu został stwierdzony po wejściu w życie ustawy, lecz spowodowany był choro-
bą zawodową powstałą w zatrudnieniu narażającym na tę chorobę, które ustało
przed wejściem w życie ustawy. Dotyczy zatem takiego stanu faktycznego, jaki ist-
nieje w rozpoznawanej sprawie.

Rozważenie treści art. 49 ust. 3 wymienionej ustawy w kontekście zarzutu ka-
sacyjnego powoduje konieczność zwrócenia uwagi na niektóre wyrażenia zawarte w
tym przepisie.

Nie wzbudza wątpliwości sens wyrażenia ,,uszczerbek na zdrowiu stwierdzony
po wejściu w życie ustawy". Chodzi w nim bowiem nie o to, kiedy uszczerbek pows-
tał, lecz kiedy został stwierdzony w trybie postępowania określonego w rozporzą-
dzeniu Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych oraz Ministra Zdrowia i Opieki Spo-
łecznej z dnia 17 października 1975 r. w sprawie zasad i trybu orzekania o
uszczerbku na zdrowiu oraz wypłacania świadczeń z tytułu wypadku przy pracy, w
drodze do pracy i z pracy oraz z tytułu chorób zawodowych (Dz.U. Nr 36, poz. 199).
W razie sporu przed sądem co do istnienia uszczerbku na zdrowiu, datą jego stwier-
dzenia w rozumieniu wymienionego wyżej rozporządzenia jest data prawomocności
orzeczenia sądu. Powyższy pogląd wyraził Sąd Najwyższy w dwu uchwałach z tej
samej daty, tj. z 22 kwietnia 1982 r., III PZP 13/82 (OSNCP 1982 z. 10, poz. 144) i III
UZP 4/82 (OSNCP 1982 z. 11-12, poz. 163).

Jednak według art. 49 ust. 3 ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych uszczerbek na zdrowiu musi wynikać z choroby zawo-
dowej powstałej w zatrudnieniu, które narażało pracownika na tę chorobę i które
ustało przed wejściem w życie ustawy. W związku z tym, z uwagi na okoliczności
faktyczne sprawy, pojawia się potrzeba wyjaśnienia, co należy rozumieć przez cho-
robę ,,powstałą w zatrudnieniu". Otóż, wyrażenie ,,powstał", ,,powstała" z punktu wi-
dzenia semantycznego oznacza dokonanie się czegoś, na przykład zdarzenia, zja-
wiska, procesu. Powstanie choroby zawodowej oznacza więc wystąpienie w orga-
nizmie objawów charakterystycznych dla danej jednostki chorobowej. Wyrażenie
,,powstała" odnosi się bowiem do tego, co już się zdarzyło, zaistniało, a w odniesieniu
do choroby zawodowej - dokonanie się choroby, zakończenie procesu jej pows-
tawania w tym sensie, że ze względu na występujące symptomy, zmiany w organiz-
mie i ich skutki możliwa jest w świetle wiedzy medycznej identyfikacja i nazwanie
choroby. Przyjęcie powyższego rozumienia zwrotu ,,choroba powstała w zatrudnie-
niu" uzasadnia wniosek, że gdy chodzi o powoda, jego choroba zawodowa - wiruso-
we zapalenie wątroby powstała w czasie zatrudnienia w 1967 r. w dwóch placówkach
społecznej służby zdrowia będących pozwanymi w sprawie. Z decyzji stwierdzającej
chorobę zawodową, wydanych przez organy administracyjne I i II instancji wynika
bowiem, że podczas pracy w charakterze starszego felczera w pozwanych
Ośrodkach Zdrowia powód stykał się z osobami chorymi, z krwią oraz materiałem
biologicznym pochodzącym od osób chorych, a podczas pobytu w Wojewódzkim
Szpitalu Zespolonym w L. od 31 października do 23 listopada 1967 r. leczony był na
oddziale zakaźnym z powodu ostrego wirusowego zapalenia wątroby. Oznacza to, że
powód zachorował na chorobę zawodową w 1967 r., a jeszcze inaczej - że jego
choroba zawodowa powstała w 1967 r.

Zdaniem powoda przywiązywanie wagi do samego tylko wyrażenia ,,powsta-
łej", odnoszącego się do choroby zawodowej, jest błędem, gdyż w analizowanym art.
49 ust. 3 ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodo-
wych chodzi o chorobę zawodową powstałą ,,w zatrudnieniu narażającym na tę cho-
robę", a to w przypadku powoda, jako lekarza, trwało przez wiele lat, aż do daty
stwierdzenia uszczerbku na zdrowiu w 1994 r. Stanowisko skarżącego jest nietrafne.
Redakcja wymienionego przepisu jednoznacznie wskazuje, że powstanie choroby
zawodowej jest późniejsze, wtórne w stosunku do zatrudnienia narażającego na nią.
Konstrukcja przepisu jest zatem taka, że choroba zawodowa jest następstwem za-
trudnienia w warunkach narażających na tę chorobę. W związku z tym zatrudnienie
powoda jako lekarza po zachorowaniu na wirusowe zapalenie wątroby i odzyskaniu
zdolności do pracy nie mogło mieć wpływu na powstanie choroby zawodowej, chyba
że nastąpił nawrót tej samej choroby. Takiego jednak twierdzenia nie było w sprawie.

Z tych względów należy uznać, że Sąd Wojewódzki dokonał właściwej wyk-
ładni art. 49 ust. 3 ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych, i w konsekwencji dla oceny żądania powoda prawidłowo zastosował
przepisy obowiązujące w dniu ustania zatrudnienia narażającego na chorobę zawo-
dową. Są to: dekret z dnia 25 czerwca 1954 r. o powszechnym zaopatrzeniu emery-
talnym pracowników i ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 1958 r. Nr 23, poz. 97 ze
zm.) i wydane na jego podstawie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 lipca
1954 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. Nr 35, poz. 146), które przewidywały
uprawnienia pracownika do świadczeń przewidzianych w tymże dekrecie pod warun-
kami w nim przewidzianymi tylko w razie inwalidztwa pracownika spowodowanego
chorobą zawodową.

Uznając, że kasacja nie zawiera usprawiedliwionych podstaw, Sąd Najwyższy
oddalił ją stosownie do art. 39312 KPC.
========================================