Wyrok z dnia 2 czerwca 2000 r.
I PKN 682/99

1. Przepis art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasa-
dach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących
zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze
zm.) nie ma zastosowania do zdarzeń poprzedzających rozwiązanie z pracow-
nikiem stosunku pracy z przyczyn określonych w art. 1 ust. 1.
2. Powszechnie obowiązujące przepisy prawa pracy nie dają pracowni-
kowi roszczenia o przedłużenie zatrudnienia do momentu nabycia prawa do
nagrody jubileuszowej.


Przewodniczący SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Sędziowie SN: Andrzej
Kijowski (sprawozdawca), Zbigniew Myszka.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 2 czerwca 2000 r. sprawy z powódz-
twa Stanisławy N. przeciwko N. Spółce Węglowej S.A. Kopalni Węgła Kamiennego
,,B." w B. o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne, na skutek kasacji powoda od
wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach-
Ośrodka Zamiejscowego w Rybniku z dnia 29 lipca 1999 r. [...]

1. o d d a l i ł kasację,
2. nie obciążył powoda kosztami postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Pszczynie wyrokiem z dnia 18 lutego 1999 r. [...]
oddalił powództwo Stanisława N. przeciwko N. Spółce Węglowej S.A. - Kopalni Węg-
la Kamiennego ,,B." w B. o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia umowy o pracę
dokonanego w dniu 6 listopada 1998 r. W motywach tego rozstrzygnięcia Sąd Rejo-
nowy powołał się na poniższe ustalenia faktyczne i ich prawną kwalifikację.

Powód Stanisław N. był u strony pozwanej zatrudniony od dnia 1 stycznia
1980 r. na podstawie umowy o pracę na czas nie określony, ostatnio na stanowisku
nadsztygara elektrycznego z prawem zastępowania głównego mechanika. W dniu 11
maja 1998 r. pozwana zawiadomiła o zamiarze rozwiązania stosunku pracy z powo-
dem jego macierzysty Związek Zawodowy ,,K." - Kopalni ,,B.", wskazując przyczyny
leżące po stronie pracodawcy. Po tym zawiadomieniu powód zaczął chorować i w
okresie od dnia 15 maja do dnia 5 listopada 1998 r. pobierał zasiłek chorobowy. Po
stawieniu się do pracy wręczono powodowi oświadczenie o wypowiedzeniu umowy
na podstawie art. 10 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach roz-
wiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.) ,,w związku ze
zmianami organizacyjnymi - koniecznością zmniejszenia zatrudnienia, a ponadto
uzyskania uprawnień emerytalnych.

Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że na skutek restrukturyzacji górnictwa pozwa-
na wprowadziła zmiany organizacyjne w kierunku zmniejszenia zatrudnienia. Zlikwi-
dowano pion głównego mechanika ruchu drugiego, a powód po powrocie do pracy
został w okresie wypowiedzenia przeniesiony czasowo do ruchu pierwszego i nas-
tępnie do nowo utworzonego pionu głównego elektryka, gdzie było już zatrudnionych
czterech nadsztygarów. W związku z reorganizacją Kopalni wypowiedzenia umowy
otrzymało łącznie 8 osób z nadzoru. Sąd uznał zatem, że przyczyna wypowiedzenia
jest rzeczywista i uzasadniała rozwiązanie stosunku pracy, tym bardziej iż powód
nabył już uprawnienia emerytalne.

Apelację od tego wyroku wniesioną przez powoda oddalił Sąd Okręgowy-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach - Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku
wyrokiem z dnia 29 lipca 1999 r. [...]. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Okręgowy
podzielił ustalenia i oceny z postępowania pierwszoinstancyjnego, a ponadto pod-
niósł w szczególności, że restrukturyzacja górnictwa, wymagająca zwolnienia wielu
tysięcy osób, jest faktem powszechnie znanym. Dotyczy to również strony pozwanej,
więc bez większego znaczenia jest argument powoda, że likwidacja ruchu drugiego
nastąpiła wcześniej, a on sam został przeniesiony do odpowiednio obsadzonego ru-
chu pierwszego. W momencie przeprowadzenia restrukturyzacji powód bowiem za-
chorował, co uniemożliwiło pracodawcy wcześniejsze rozwiązanie umowy, choć
podjął w tym celu odpowiednie kroki. Głównym celem powoda jest zresztą uzyskanie
uprawnień do nagrody jubileuszowej za 35 lat pracy. Powód podjął pracę w dniu 1
września 1961 r., a zatem prawo do tej nagrody mógłby nabyć w 2001 r., ,,co jest
okresem bardzo odległym". Sąd Okręgowy podkreślił wreszcie, że pojedyncze przy-
jęcia do pracy młodej i wysoko kwalifikowanej kadry dla zapewnienia ciągłości obsa-
dy w dozorze, podobnie jak zawodowe awanse osób już zatrudnionych, zwłaszcza w
następstwie długotrwałej nieobecności innych pracowników, nie zmieniają ogólnej
tendencji do redukcji zatrudnienia w górnictwie. Dobór do zwolnienia z uwzględnie-
niem osób mogących środki utrzymania czerpać z innych źródeł, nie jest zdaniem
Sądu sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.

Kasację od powyższego orzeczenia wniósł w imieniu powoda jego pełnomoc-
nik, zarzucając naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię ,,i" niewłaści-
we zastosowanie art. 10 i art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. ,,przez przyjęcie,
że przyczyną rozwiązania z powodem stosunku pracy było ograniczenie zatrudnienia
w zakładzie pozwanego", a także przepisów postępowania, ,,mianowicie art. 233 § 1 i
art. 328 § 2 KPC, które to uchylenia miały istotny wpływ na wynik sprawy". Na tych
podstawach skarżący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i uwzględnienia
powództwa, względnie uchybienia kwestionowanego rozstrzygnięcia i przekazania
sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu kasacji
podniesiono, że przepis art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. wymaga, aby
przyczyny określone w art. 1 ust. 1 ustawy były ,,wyłączną" przesłanką indywidualne-
go zwolnienia pracownika. Tymczasem w przedmiotowej sprawie pracodawca po-
wołał się ponadto na uzyskanie przez skarżącego uprawnień emerytalnych. Naru-
szenie art. 12 ustawy polega zaś - zdaniem wnoszącego kasację - na przyjęciu ,,w
tej samej grupie zawodowej" nowego pracownika, bez dania skarżącemu szansy dal-
szego zatrudnienia, a tym samym nabycia prawa do nagrody jubileuszowej za 35 lat
pracy. W tym celu wystarczyłoby skarżącemu przepracować ,,tylko" do 15 sierpnia
1999 r., lecz jego pisemna prośba z maja 1998 r. nie została uwzględniona.

Wnoszący kasację twierdzi też, że przyczyną zwolnienia skarżącego nie była
redukcja zatrudnienia. W trakcie choroby skarżącego strona pozwana utworzyła sta-
nowisko piątego nadsztygara elektrycznego tylko po to, aby z chwilą powrotu skarżą-
cego do pracy zmniejszyć ich liczbę do czterech osób. Tymczasem w okresie długo-
trwałej, usprawiedliwionej nieobecności w pracy ,,zazwyczaj" powierza się jego obo-
wiązki innemu pracownikowi tej samej specjalności.

Odpowiadając na kasację strona pozwana wniosła o jej oddalenie oraz o za-
sądzenie kosztów zastępstwa w postępowaniu kasacyjnym. W motywach odpowiedzi
twierdzi się w szczególności, że kasacyjne zarzuty naruszenia prawa procesowego
nie zostały odpowiednio uzasadnione, nie mówiąc już o wykazaniu, iż uchybienia te
miały istotny wpływ na wynik sprawy. Bezzasadne są również materialnoprawne za-
rzuty naruszenia art. 10 ust. 1 i art. 12 ustawy. Nabycie przez skarżącego uprawnień
do wcześniejszej emerytury było bowiem dla pracodawcy dodatkową przesłanką
zwolnienia, które nastąpiło z przyczyn organizacyjnych i konieczności zmniejszenia
zatrudnienia. Żaden pracownik, w tym skarżący, nie może się wreszcie domagać
przedłużenia zatrudnienia w celu nabycia prawa do kolejnego szczebla nagrody ju-
bileuszowej.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja jest bezzasadna. Sąd Najwyższy rozpoznaje bowiem sprawę w jej
granicachi, wyznaczonych przede wszystkim przez przytoczone podstawy kasacyjne
oraz ich uzasadnienie (art. 3933 KPC), a z urzędu bierze pod rozwagę jedynie nie-
ważność postępowania (art. 39311 KPC). Co prawda przedmiotowa kasacja powołuje
się na obie podstawy kasacyjne, lecz na płaszczyźnie prawa procesowego stawia
,,jedynie" bardzo wątpliwe i z natury rzeczy dyskusyjne zarzuty naruszenia art. 233 §
1 i art. 328 § 2 KPC, a poza tym czyni to bez wymaganego uzasadnienia. Jako uza-
sadnienia wspomnianych zarzutów nie sposób w żadnym razie potraktować ,,rozsia-
nych" w różnych miejscach kasacji ogólnikowe wypowiedzi - oceny w stylu ,,lako-
niczne uzasadnienie zaskarżonego wyroku oparte jest wyłącznie o twierdzenia poz-
wanej przy uznaniu zarzutów powoda za nieuzasadnione i niewiarygodne" (s. 2);
,,Sąd Okręgowy nie ustosunkował się w ogóle w uzasadnieniu wyroku do tego za-
gadnienia, a było ono istotne" (s. 3), czy ,,skoro Sąd Okręgowy dokonał dowolnie
oceny materiału dowodowego (lub oparł się na dowolnych ustaleniach Sądu pierw-
szej instancji), nie uzasadnił wystarczająco powodów odmowy uwzględnienia po-
wództwa, naruszając art. 328 §2 KPC ..." (s. 3). Cytowane fragmenty pokazują, że
wnoszący kasację nie dowodzi faktycznego występowania zarzucanych uchybień
procesowych oraz ich istotnego wpływu na wynik sprawy, tylko naruszenia te ,,podaje
do wierzenia". Tymczasem uzasadnienie orzeczenia jest przez sąd sporządzane po
rozstrzygnięciu sprawy, a więc jakby z istoty rzeczy nie wpływa na wynik postępowa-
nia. Wnoszący kasację nie podaje też, które konkretnie wnioski wyprowadzone (bądź
przejęte od Sądu pierwszej instancji) z materiału dowodowego sprawy nie dają się
pogodzić z regułami logicznego rozumowania, a tym samym wykraczają poza ramy
prawa do swobodnej oceny dowodów. Sugestia, że ramy te zostały przekroczone
przez oparcie się Sądu Okręgowego wyłącznie na twierdzeniach i dowodach strony
pozwanej, a nie powoda, jest oczywiście bezzasadna i nie może odnieść żadnego
skutku.

Doniosłości w postępowaniu kasacyjnym nie ma zatem również próba przejś-
cia do porządku dziennego nad ustaleniami stanowiącymi faktyczną podstawę kwes-
tionowanego rozstrzygnięcia i przedstawianie własnej wersji spornych zdarzeń. Po-
dobna próba musi być - z braku zarzutów procesowych prowadzących w pośredni
sposób do skutecznego podważenia tych ustaleń - potraktowana jako prowadzenie z
Sądem niedopuszczalnej polemiki. W tych kategoriach sytuuje się też twierdzenie
kasacji, że wprawdzie przedmiotowe zwolnienie spowodowało likwidację jednego
stanowiska nadsztygara, lecz ich liczba została z 4 do 5 zwiększona podczas cho-
roby skarżącego i po to, aby go zwolnić po powrocie do pracy, więc zwolnienie nie
było spowodowane ograniczeniem zatrudnienia. Teza ta jest poza tym oparta na
bardzo swobodnym założeniu, że w razie usprawiedliwionej nieobecności pracowni-
ka w pracy jego obowiązki powierza się ,,zwykle" innemu pracownikowi i ,,nie jest to
podstawa do tworzenia nowego stanowiska pracy". Gdyby nawet uznać, że słowo
,,zwykle" oznacza odwołanie się do jakichś zwyczajów, to nie sposób jednak równo-
cześnie twierdzić, że praktyka zakładowa jest w tym względzie jednolita, a zwłaszcza
niezależna od przyczyn i czasu trwania nieobecności ,,zastępowanego" pracownika.

W świetle ustaleń faktycznych stanowiących podstawę wydania zaskarżonego
wyroku nie może być mowy o niewłaściwym zastosowaniu art. 10 ust. 1 i niewłaści-
wej odmowie zastosowania art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących
zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw. Sąd Okręgowy ustalił bowiem, że
pozwany pracodawca rozwiązał stosunek pracy w związku z redukcją zatrudnienia
wymuszoną przez zmiany organizacyjne, stanowiące przejaw restrukturyzacji pols-
kiego górnictwa, a ponadto ze względu na uzyskanie przez skarżącego uprawnień do
wcześniejszej emerytury. Tak określona przyczyna mieści się w zakresie zastosowa-
nia art. 10 ust.1 ustawy. Co prawda przyczyny określone w art. 1 ust. 1 ustawy mają
być zgodnie z art. 10 ust. 1 ,,wyłącznym" powodem rozwiązania, ale tę wyłączność
należy według utrwalonej judykatury rozumieć w ten sposób, że bez zaistnienia tych
przyczyn nie zostałaby podjęta decyzja o zwolnieniu (por. np. wyrok SN z dnia 10
października 1990 r., I PR 319/90, OSP 1991 z. 9, poz. 210). Obok przyczyn okre-
ślonych w art. 1 ust. 1 ustawy mogą więc występować również inne przyczyny doty-
czące pracownika, które jednak same przez się nie doprowadziłyby do rozwiązania
stosunku pracy. Stawiając pod znakiem zapytania taką funkcjonalną wykładnię art.
10 ust. 1 ustawy wnoszący kasację podważa też mimowolnie prawo skarżącego do
pieniężnej odprawy.

Chybiony jest wreszcie zarzut dotyczący art. 12 ustawy. Wnoszący kasację
sugeruje, że naruszenie tego przepisu nastąpiło w październiku 1998 r., a więc jesz-
cze w okresie poprzedzającym doręczenie skarżącemu w dniu 6 listopada 1998 r.
oświadczenia pracodawcy o wypowiedzeniu stosunku pracy na podstawie art. 10 ust.
1 w związku z art. 1 ust. 1 ustawy. Naruszenie to miało według wywodów kasacji po-
legać na przyjęciu do pracy na stanowisko nadsztygara elektrycznego innego pra-
cownika, pomimo wcześniejszej odmowy zrealizowania prośby skarżącego o prze-
dłużenie jego zatrudnienia do momentu umożliwiającego ubieganie się o nagrodę
jubileuszową za 35 lat pracy. Przepisu art. 12 ustawy nie może jednak zaktualizować
zdarzenie zaistniałe przed rozwiązaniem z danym pracownikiem stosunku z przyczyn
określonych w art. 1 ust. 1. Wnoszący kasację jest zresztą w swych poglądach nie-
konsekwentny. Wystąpienie do pracodawcy o przedłużenie zatrudnienia nazywa wy-
raźnie ,,prośbą", a mimo to próbuje w art. 12 ustawy znaleźć sposób na przymusową
realizację owego życzenia. Jest to jednak zabieg bezzasadny, gdyż powszechnie
obowiązujące przepisy prawa pracy nie dają pracownikowi roszczenia o przedłużenie
zatrudnienia do momentu nabycia prawa do pierwszej nagrody jubileuszowej lub ko-
lejnej nagrody wyższego szczebla.

Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 KPC orzekł
jak w sentencji.
========================================