Wyrok z dnia 21 marca 1997 r.
I PKN 65/97

Z przewidzianego w art. 15 ustawy z dnia 25 października 1991 r. o or-
ganizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz.U. Nr 114, poz. 493 ze zm.)
obowiązku zasięgnięcia opinii właściwych związków zawodowych oraz
stowarzyszeń zawodowych i twórczych wynika odstępstwo od wprowadzonego w
art. 69 KP wyjątku i konieczność odpowiedniego zastosowania przepisu art. 45
KP.

Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Kazimierz
Jaśkowski, Walerian Sanetra (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 21 marca 1997 r. sprawy z powództwa
Barbary D. przeciwko Urzędowi Miasta i Gminy w C. o uznanie za bezskuteczne
wypowiedzenia umowy o pracę, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Wojewódz-
kiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze z dnia 9 grudnia 1996 r.
[...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Wojewódzkiemu-
Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze do ponownego rozpozna-
nia.


U z a s a d n i e n i e

Powódka Barbara D. wniosła kasację od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze z dnia 9 grudnia 1996 r. [...], którym
Sąd ten oddalił jej apelację od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Choszcznie z
dnia 12 listopada 1996 r. [...]. W związku z odwołaniem w dniu 23 października 1996 r.
powódki ze stanowiska dyrektora [...] Domu Kultury wystąpiła ona do Sądu Pracy z
powództwem przeciwko Urzędowi Miasta i Gminy C. o uznanie za niezgodne z prawem
tego odwołania oraz o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia stosunku pracy.
W kasacji powódka zarzuciła, iż zaskarżone rozstrzygnięcie sądowe narusza
prawo materialne, gdyż nie został zastosowany w nim przepis art. 15 ustawy z dnia 25
października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. Nr
114, poz. 493 ze zm.), w myśl którego dyrektora instytucji kultury odwołuje się po
uprzednim zasięgnięciu opinii właściwych związków zawodowych, działających w tej
instytucji oraz stowarzyszeń zawodowych i twórczych, których członkiem jest dany
dyrektor. Rozpatrując sprawę Sądy obu instancji nie wzięły pod uwagę treści tego
przepisu i w następstwie tego pominęły to, że powódka jest członkiem Towarzystwa
Kultury Teatralnej w S,, które powinno się ustosunkować merytorycznie do zamiaru
odwołania powódki ze stanowiska dyrektora [...] Domu Kultury, jak również do zamiaru
tego powinna się ustosunkować działająca w tym Domu Rada Programowa. Sądy obu
instancji nie wzięły pod uwagę tej kwestii, natomiast skoncentrowały się jedynie na
treści art. 69 KP, który jest przepisem ogólnym, regulującym sprawę odwołania pra-
cownika ze stanowiska kierowniczego, a w związku z tym pierwszeństwo powinna mieć
reguła zawarta w art. 15 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzut kasacji jest uzasadniony. Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych przyjął
bowiem błędnie, że zapisanie w art. 15 ust. 1 i 3 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu
działalności kulturalnej, iż do odwołania dyrektora instytucji kultury konieczne jest
zasięgnięcie opinii właściwych związków zawodowych działających w tej instytucji oraz
stowarzyszeń zawodowych i twórczych, nie ma żadnego wpływu na zakres
obowiązywania reguł ustalonych w art. 69 KP, a w szczególności na zakres zastosowa-
nia zasady, że w stosunku pracy z powołania nie mają zastosowania przepisy re-
gulujące tryb postępowania przy rozwiązywaniu umów o pracę. Regulacja zawarta w
przepisie art. 15 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej bez
wątpienia w stosunku do unormowań z art. 69 KP ma charakter szczególny. Przyjęcie
innego założenia - tak jak uczynił to Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - w istocie
oznacza, że mimo tego, iż art. 15 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności
kulturalnej nakłada na organizatora (organ powołujący i odwołujący dyrektora)
określoną powinność (zasięgnięcie opinii), to jednak uznaje się, że z mocy art. 69 KP
obowiązek taki nie istnieje, a to oznacza, że pierwszy z tych przepisów nie ma żadnego
waloru normatywnego (regulacyjnego), czego z oczywistych względów nie można
zaakceptować. Jako przepis szczególny art. 15 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu
działalności kulturalnej wyłącza stosowanie reguły (stanowiącej wyjątek od zasady), że
w razie rozwiązywania stosunku pracy z osobą zatrudnioną na podstawie powołania nie
zachodzi konieczność zachowywania tego trybu postępowania, który przewidziany
został dla rozwiązywania stosunków pracy nawiązanych na podstawie umowy o pracę.
Konsekwencją tego jest także to, iż z regulacji z art. 15 ustawy o organizacji i
prowadzeniu działalności kulturalnej wynika odstępstwo od wprowadzonego w art. 69
KP wyjątku, że do stosunku pracy z powołania nie mają zastosowania przepisy
regulujące rozpatrywanie sporów ze stosunku pracy w części dotyczącej orzekania o
bezskuteczności wypowiedzeń, o odszkodowaniu przewidzianym w razie
wypowiedzenia umowy o pracę i o przywracaniu do pracy. Przyjęcie odmiennego za-
łożenia oznaczałoby bowiem, że naruszenie przepisów o trybie rozwiązywania sto-
sunków pracy z dyrektorami instytucji kultury nie pociągałoby za sobą żadnych sankcji,
a tym samym ustanowiona powinność tego zachowania nie miałaby praktycznego
znaczenia, co podważałoby racjonalność działań ustawodawcy. Taki sposób myślenia
znalazł wyraz między innymi w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z
dnia 24 listopada 1992 r., I PZP 55/92 (OSNCP 1993 z. 7-8 poz. 116), w której uznano,
że art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr
16, poz. 95 ze zm.) ma zastosowanie do pracowników, z którymi rozwiązano stosunek
pracy na podstawie powołania oraz że pracownikowi-radnemu odwołanemu ze
stanowiska ze skutkiem równoznacznym z wypowiedzeniem umowy o pracę, bez zgody
rady gminy, przysługują odpowiednio rosz
czenia przewidziane w art. 45 KP. O szczególnym - w stosunku do unormowań art. 69
KP - charakterze regulacji zawartej w art. 15 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu
działalności kulturalnej, co prowadzi do konsekwencji wyrażanej przez zasadę lex
specialis derogat legi generali, świadczy poza tym, że dotyczy on tylko ściśle
określonych podmiotów (dyrektorów instytucji kultury) oraz ściśle określonego problemu
(powołania i odwołania ze stanowiska), także to, iż przewidziano w nim szczególny
sposób odwoływania dyrektorów instytucji kultury, jeżeli powołani oni zostali na czas
określony, gdyż przed upływem ustalonego okresu odwołanie może nastąpić tylko w
ściśle określonych przypadkach, co wyraźnie odbiega od reguły wyrażonej w art. 69 i 70
KP.
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, przyjmując, iż w rozpoznawanej przez
niego sprawie nie ma - niejako z przyczyn ogólnych (art. 69 KP) - zastosowanie art. 15
ust. 1 i 3 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, nie zajął się
tym samym kwestią, czy w odniesieniu do powódki zachowany został tryb postępowania
przewidziany w tych przepisach. Stwierdził on przy tym, że "opinia związków
zawodowych oraz stowarzyszeń zawodowych i twórczych nie ma znaczenia w
przypadku odwołania dyrektora domu kultury", co jest błędem. Tym samym sprawa
zachowania trybu przewidzianego w art. 15 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu
działalności kulturalnej wymaga wyjaśnienia w toku dalszego postępowania sądowego.
Na uwadze przy tym należy mieć, że przepis ten wymaga zasięgnięcia opinii
"właściwych związków zawodowych działających w danej instytucji kulturalnej" oraz
"stowarzyszeń zawodowych i twórczych". Nie zastrzega się w nim (w odniesieniu do
stowarzyszeń) w szczególności - tak jak czyni się to w art. 13 ust. 3 ustawy o organi-
zowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej - że idzie tylko o "organizacje związkowe
i stowarzyszenia twórców" działające w danej instytucji kulturalnej. Obok konkluzji
wynikających z gramatycznej i celowościowej wykładni art. 15 ust. 1 ustawy o
organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej prowadzi to do wniosku, że w
pojęciu "stowarzyszeń zawodowych i twórczych", o których mowa w tym przepisie,
mieszczą się nie tylko takie stowarzyszenia, które działają w instytucji kulturalnej, w
której zatrudniony jest dany dyrektor, lecz także inne stowarzyszenia, do których on
należy.
Mając na względzie powyżej wskazane powody Sąd Najwyższy na podstawie art.
39313 § 1 KPC orzekł jak w sentencji.

========================================