Wyrok z dnia 21 września 2001 r.
I PKN 647/00

Brak okoliczności pozwalających dyrektorowi szkoły na rozwiązanie sto-
sunku pracy z nauczycielem mianowanym na podstawie art. 20 ust. 1 ustawy z
dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr
56, poz. 357 ze zm.) wyklucza przyznanie nauczycielowi odprawy na podstawie
art. 20 ust. 2 Karty Nauczyciela.


Przewodniczący SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera (sprawozdawca), Zbigniew Myszka.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 21 września 2001 r. sprawy z po-
wództwa Ireny C. przeciwko Szkole Podstawowej w O.D. o zapłatę, na skutek kasacji
powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Krakowie z dnia 20 kwietnia 2000 r. [...]

o d d a l i ł kasację i nie obciążył powódki kosztami postępowania kasacyjne-
go.

U z a s a d n i e n i e

Powódki Maria K. i Irena C. domagały się zasądzenia na ich rzecz od pozwa-
nej Szkoły Podstawowej w O.D. odpowiednio: Maria K. kwoty 9.411 zł, a Irena C.
kwoty 11.522,60 zł, z ustawowymi odsetkami od dnia 1 września 1999 r., tytułem od-
prawy przewidzianej w art. 20 ust. 2 Karty Nauczyciela w wysokości sześciomie-
sięcznego wynagrodzenia zasadniczego.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Nowym Targu wyrokiem z 6 stycznia 2000 r. za-
sądził od pozwanej Szkoły Podstawowej w O.D. na rzecz powódki Marii K. kwotę
4.705,44 zł (punkt I. wyroku), a na rzecz powódki Ireny C. kwotę 5.661,29 zł (punkt
II.), w obu przypadkach z ustawowymi odsetkami od dnia 1 września 1999 r., jednak
nie tytułem odprawy, lecz odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie sto-
sunku pracy, ponadto nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty
po 844,20 zł dla każdej z powódek (punkt III.) i oddalił powództwo w pozostałym za-
kresie - czyli o odprawę (punkt IV.).
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka Irena C. od wielu lat pracowała w pozwanej
Szkole jako nauczycielka mianowana w pełnym wymiarze czasu pracy. W kwietniu
1999 r. odbyło się posiedzenie Rady Pedagogicznej, w czasie którego powódka zo-
stała poinformowana o przewidywanych zmianach organizacyjnych związanych z
wprowadzaną reformą oświaty. Przewidywano, że pewna grupa nauczycieli, w tym
powódka, wskutek zmian organizacyjnych nie będzie miała zapewnionego zatrudnie-
nia w pełnym wymiarze czasu pracy. Powódce wręczono odpis pisma skierowanego
przez Szkołę do Urzędu Gminy zawierającego taką informację. Również Kuratorium
Oświaty zostało poinformowane o planowanych ograniczeniach w zatrudnieniu nau-
czycieli, które miały objąć także powódkę. W dniu 6 maja 1999 r. odbyło się w poz-
wanej Szkole kolejne posiedzenie Rady Pedagogicznej, w czasie którego powiado-
miono nauczycieli, że pozwana otrzymała zapewnienie władz samorządowych, iż
budżet Szkoły na rok szkolny 1999/2000 umożliwi utrzymanie dotychczasowego
stanu zatrudnienia i w związku z tym nie będzie likwidacji oddziałów ani ograniczeń w
wymiarze czasu pracy nauczycieli. Przedstawiono wówczas projekt podziału czynno-
ści na rok szkolny 1999/2000, z którego wynikało, że dla powódki przewidywana jest
ilość godzin pokrywająca wymagane pensum. Sporządzono arkusz organizacyjny
Szkoły na rok szkolny 1999/2000, który uwzględniał propozycje podziału czynności
przedstawione na posiedzeniu Rady Pedagogicznej w dniu 6 maja 1999 r., projekt
ten został zatwierdzony 31 maja 1999 r. przez organ prowadzący Szkołę. W dniu 15
maja 1999 r. powódka Irena C. złożyła stronie pozwanej pismo zawierające wniosek
o rozwiązanie na podstawie art. 20 Karty Nauczyciela stosunku pracy łączącego
strony i wypłatę stosownej odprawy. Poinformowała ponadto, że z dniem 31 sierpnia
1999 r. zamierza przejść na emeryturę na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela. Pis-
mem z 20 sierpnia 1999 r., doręczonym powódce 22 września 1999 r., strona poz-
wana zawiadomiła o wyrażeniu zgody na rozwiązanie stosunku pracy łączącego
strony z dniem 31 sierpnia 1999 r. na zasadzie porozumienia stron. W końcu sierpnia
1999 r. powódka otrzymała od strony pozwanej dwa pisma informujące o rozwiąza-
niu z nią stosunku pracy z dniem 31 sierpnia 1999 r. na mocy art. 23 ust. 1 pkt 1 w
związku z art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela. Od 1 września 1999 r. powódka przeszła
na emeryturę. Pozwana Szkoła wypłaciła powódce na podstawie art. 87 Karty Nau-
czyciela odprawę emerytalną w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia w kwo-
cie 5.661,29 zł. W dniu 30 sierpnia 1999 r. powódka zawarła ze stroną pozwaną
umowę o pracę na czas określony od 1 września 1999 r. do 31 sierpnia 2000 r. na
stanowisku nauczyciela-bibliotekarza w wymiarze 9 godzin tygodniowo. Pismem z 16
września 1999 r. powódka zwróciła się do strony pozwanej o wypłatę odprawy w
związku z rozwiązaniem stosunku pracy na podstawie art. 20 Karty Nauczyciela.
Oddalając powództwo o zapłatę sześciomiesięcznej odprawy przewidzianej w art. 20
ust. 2 Karty Nauczyciela, Sąd Rejonowy uznał, że brak jest podstaw do przyjęcia,
aby do rozwiązania stosunku pracy łączącego strony doszło z przyczyn wymienio-
nych w art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela. Przepis ten pozwala na rozwiązanie z nau-
czycielem stosunku pracy na jego wniosek, gdy nie jest możliwe dalsze jego zatrud-
nianie w pełnym wymiarze czasu pracy z powodu zmian organizacyjnych mających
miejsce w szkole. Nauczycielowi przysługuje wówczas odprawa w wysokości sze-
ściomiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Z ustaleń faktycznych dokonanych
w sprawie nie wynika, aby u strony pozwanej miały miejsce zmiany organizacyjne
uniemożliwiające dalsze zatrudnianie powódki w pełnym wymiarze czasu pracy.
Przeciwnie, powódka została ujęta w arkuszu organizacyjnym na rok szkolny
1999/2000 i przewidziano dla niej ilość godzin nauczania odpowiednią dla pensum.
Jednocześnie Sąd Rejonowy uznał, że strona pozwana rozwiązując z powódką sto-
sunek pracy naruszyła obowiązujące w tym zakresie przepisy Karty Nauczyciela, w
związku z czym powódce należy się odszkodowanie. Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 4
Karty Nauczyciela stosunek pracy z nauczycielem mianowanym ulega rozwiązaniu
po osiągnięciu przez niego wieku emerytalnego. Następuje to z końcem roku szkol-
nego, w którym nauczyciel osiągnął wiek emerytalny, po uprzednim trzymiesięcznym
wypowiedzeniu. Obowiązkiem dyrektora szkoły przy rozwiązaniu stosunku pracy na
tej podstawie jest złożenie nauczycielowi pisemnego oświadczenia o wypowiedzeniu
stosunku pracy z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. Tymcza-
sem pisemną decyzję dyrektora Szkoły o rozwiązaniu stosunku pracy z powodu
przejścia na emeryturę powódka Irena C. otrzymała dopiero w sierpniu 1999 r., co
oznacza, że strona pozwana nie zachowała ustawowego trzymiesięcznego okresu
wypowiedzenia. Ponadto, aby doszło do rozwiązania stosunku pracy na podstawie
art. 23 ust. 1 pkt 4 Karty Nauczyciela, konieczne jest złożenie przez nauczyciela
wniosku o rozwiązanie stosunku pracy, powódka zaś takiego wniosku nie złożyła, nie
zawierało go bowiem jej pismo z 15 maja 1999 r., w którym domagała się rozwiąza-
nia z nią stosunku pracy na podstawie art. 20 Karty Nauczyciela i wypłacenia sto-
sownej odprawy. Ostatecznie Sąd Rejonowy uznał, że do rozwiązania stosunku
pracy z powódką doszło z naruszeniem obowiązujących przepisów i zasądził na jej
rzecz odszkodowanie na podstawie art. 471 KP w związku z art. 91c ust. 1 Karty
Nauczyciela, w kwocie odpowiadającej wysokości przyznanej jej wcześniej odprawy
emerytalnej.
Sąd Okręgowy w Krakowie-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z
20 kwietnia 2000 r. w wyniku apelacji strony pozwanej zmienił zaskarżony wyrok
Sądu Rejonowego w pkt. I, II i III w ten sposób, że oddalił powództwo. W wyniku owej
zmiany doszło do oddalenia w całości roszczeń powódki Ireny C. W apelacji strona
pozwana zarzuciła sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie mate-
riału dowodowego oraz naruszenie przepisów prawa materialnego przez błędne za-
stosowanie art. 23 ust. 1 Karty Nauczyciela zamiast art. 88 ust. 1 tej ustawy. Zda-
niem pozwanej Sąd Rejonowy nie uwzględnił tego, że powódka przeszła na wcze-
śniejszą emeryturę na podstawie przepisu szczególnego przyznającego jej to prawo,
mianowicie art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela, zgodnie z którym do rozwiązania sto-
sunku pracy potrzebny jest wniosek nauczyciela, a powódka wniosek taki złożyła w
piśmie z 15 maja 1999 r. Obowiązujące przepisy nie przewidują wówczas rozwiąza-
nia przez pracodawcę stosunku pracy za trzymiesięcznym wypowiedzeniem. Sto-
sunek pracy został rozwiązany prawidłowo, a zatem brak jest podstaw do zasądzenia
na rzecz powódki odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie stosunku
pracy.
Uwzględniając apelację pozwanej Sąd Okręgowy stwierdził, że Sąd Rejonowy
dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w oparciu o zgromadzony w sprawie ma-
teriał dowodowy, jednakże dokonana przezeń materialnoprawna ocena ustalonego
stanu faktycznego nie znajduje żadnego uzasadnienia. Nie można przede wszystkim
zgodzić się ze stanowiskiem Sądu pierwszej instancji, który wychodząc ponad żąda-
nie pozwu (przy braku powołania się w uzasadnieniu na art. 4771 § 1 KPC), zasądził
na rzecz powódki odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie z nią stosun-
ku pracy, chociaż roszczenie takie nie było przez nią dochodzone. Całokształt oko-
liczności faktycznych związanych z rozwiązaniem stosunku pracy łączącego strony
jednoznacznie wskazuje na to, że do rozwiązania tego stosunku doszło wskutek
podjęcia przez powódkę decyzji o przejściu z dniem 1 września 1999 r. na wcze-
śniejszą emeryturę. Powódka poinformowała stronę pozwaną o takiej decyzji w
swoim piśmie z 15 maja 1999 r. Odebrała świadectwo pracy zawierające informację
o przyczynie rozwiązania stosunku pracy z dniem 31 sierpnia 1999 r. Jednocześnie
30 sierpnia 1999 r. zawarła z pozwaną Szkołą nową umowę o pracę na czas okre-
ślony na nowych warunkach i podjęła wykonywanie wynikających z niej obowiązków.
Od 1 września 1999 r. przeszła na wcześniejszą emeryturę. Z zachowań stron wyni-
ka, że doszły one do porozumienia co do terminu i sposobu ustania stosunku pracy.
Przepis art. 23 ust. 4 pkt 1 Karty Nauczyciela przewiduje, że do rozwiązania stosun-
ku pracy z mianowanym nauczycielem może dojść wskutek porozumienia stron. W
rozpoznawanej sprawie doszło do takiego rozwiązania stosunku pracy łączącego
strony, a powodem takiej decyzji było przejście powódki na wcześniejszą emeryturę.
Brak jest wobec tego podstaw do zasądzenia na jej rzecz odszkodowania za nie-
zgodny z prawem sposób rozwiązania stosunku pracy przez stronę pozwaną. Wobec
niezaskarżenia przez powódkę wyroku Sądu Rejonowego w części oddalającej po-
wództwo o odprawę z art. 20 ust. 2 Karty Nauczyciela (punkt IV.) wyrok w tym za-
kresie stał się prawomocny.
Kasację od wyroku Sądu Okręgowego wniosła powódka Irena C., wskazując
w kasacji, że zaskarża wyrok ten w całości. Jako podstawy kasacji skarżąca wska-
zała: 1) naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię przepisu art. 65 Ko-
deksu cywilnego, polegającą na przyjęciu, że złożone przez strony oświadczenia woli
dotyczące rozwiązania stosunku pracy, z uwagi na okoliczności ich złożenia, świad-
czą o dojściu stron do porozumienia w zakresie trybu i terminu rozwiązania stosunku
pracy, a ponadto przez niewłaściwe zastosowanie przepisu art. 23 ust. 4 pkt 1
ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r.
Nr 56, poz. 357 ze zm.), polegające na wysnuciu błędnych wniosków prawnych z
treści oświadczeń woli złożonych przez strony w zakresie przyczyn, trybu i terminu
rozwiązania stosunku pracy, 2) naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie
art. 233 Kodeksu postępowania cywilnego, polegające na przekroczeniu przez Sąd
granic swobodnej oceny dowodów i przyjęciu, że decyzja powódki o przejściu na
wcześniejszą emeryturę oraz fakt odebrania przez nią świadectwa pracy i podpisania
umowy o pracę na czas określony dowodzi, iż strony rozwiązały stosunek pracy na
mocy porozumienia stron, gdy tymczasem do rozwiązania tego stosunku doszło w
trybie przepisu art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela. Skarżąca wniosła o uchylenie za-
skarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego
rozpoznania.
W uzasadnieniu kasacji powódka podniosła, że zmieniony zaskarżonym orze-
czeniem wyrok Sądu Rejonowego, zasądzający na jej rzecz kwotę 5.661,29 zł z
ustawowymi odsetkami od 1 września 1999 r., mimo błędnego uzasadnienia odpo-
wiadał prawu. Sąd Rejonowy przyznał powódce kwotę pieniężną, której wysokość
zbliżona była do odprawy należnej jej na podstawie art. 20 ust. 2 Karty Nauczyciela.
Sąd drugiej instancji dysponując materiałem dowodowym zgromadzonym przez Sąd
Rejonowy oraz posiadaną z urzędu wiedzą w przedmiocie ogólnopolskiej reformy
oświaty polegającej na likwidacji w szkołach podstawowych oddziałów dwóch roczni-
ków uczniów, tj. klas VII i VIII, wysnuł wnioski prawne nie mające oparcia w tym ma-
teriale. Sąd Okręgowy w swej ocenie uznał, że wyłączną przyczyną złożenia przez
powódkę oświadczenia woli o rozwiązaniu z nią stosunku pracy była chęć zaprzesta-
nia jej wykonywania. Tymczasem podstawowym i rzeczywistym powodem złożenia
przez powódkę w dniu 15 maja 1999 r. oświadczenia o rozwiązaniu z nią stosunku
pracy było niedopuszczenie do przeniesienia jej w stan nieczynny i otrzymanie sze-
ściomiesięcznej odprawy przewidzianej przepisem art. 20 ust. 2 Karty Nauczyciela.
Skorzystanie przez powódkę z uprawnienia określonego w art. 88 ust. 1 Karty Nau-
czyciela zdeterminowane było faktem wprowadzenia reformy oświaty i brakiem moż-
liwości jej dalszego zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy. Powyższe wynika
wprost z treści złożonych przez nią 15 maja 1999 r. i 16 września 1999 r. oświadczeń
woli, z faktycznie złożonej przez pracodawcę oferty pracy na rok 1999/2000 (oferta
dotyczyła liczby godzin mniejszej od wymaganego pensum nauczyciela) oraz sta-
nowczego domagania się przez powódkę wypłaty odprawy przewidzianej w art. 20
ust. 2 Karty Nauczyciela. O ile więc zgodzić się można, że strony porozumiały się co
do terminu rozwiązania stosunku pracy, o tyle prawidłowa wykładnia złożonych przez
nie oświadczeń woli prowadzi do wniosku, że w zakresie trybu rozwiązania tej
umowy nie osiągnęły zgody. Wynikająca z przepisu art. 65 § 1 KC reguła interpreta-
cyjna nakazywała Sądowi orzekającemu dokonać wykładni oświadczeń woli złożo-
nych przez strony. Okoliczności, w jakich zostało złożone oświadczenie powódki o
rozwiązaniu stosunku pracy, są bezsporne - reforma oświaty skutkująca likwidacją
oddziałów klas VII i VIII i brakiem możliwości dalszego zatrudnienia powódki w peł-
nym wymiarze czasu pracy. Motywy podjętej decyzji też nie powinny budzić wątpli-
wości, powódka bowiem spełniając warunki do przejścia na wcześniejszą emeryturę
skorzystała z trybu przewidzianego w art. 20 ust. 1 w związku z art. 88 ust. 1 Karty
Nauczyciela, a decyzja powódki miała charakter ekonomiczny. W tej sytuacji trudno
znaleźć okoliczności, które w świetle zasad współżycia społecznego lub ustalonych
zwyczajów przemawiałyby na rzecz poglądu, iż powódka miałaby rezygnować z sze-
ściomiesięcznej odprawy i rozwiązać stosunek pracy za porozumieniem stron. Sąd
drugiej instancji dokonując wykładni złożonych przez strony oświadczeń woli nie za-
stosował się więc do ustawowej reguły interpretacyjnej, czym naruszył przepis art. 65
KC. Sąd Okręgowy przekroczył również zakreślone przepisem art. 233 KPC granice
swobodnej oceny dowodów. Uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego nie zawiera
oceny wszystkich dowodów i nie podaje przyczyn, dla których innym dowodom Sąd
odmówił mocy. Sąd ten pominął fakt, że wniosek powódki o rozwiązanie z nią sto-
sunku pracy był uwarunkowany okolicznościami i konsekwencjami określonymi w
przepisie art. 20 ust. 1 i 2 Karty Nauczyciela. Sąd nie ocenił również znajdującego się
w aktach sprawy pisma powódki z dnia 16 września 2000 r., złożonego stronie po-
zwanej niezwłocznie po otrzymaniu przez powódkę oświadczenia o rozwiązaniu z nią
stosunku pracy. Pismo to stanowiło natychmiastową reakcję powódki na podaną
przez pozwaną Szkołę w świadectwie pracy przyczynę rozwiązania stosunku pracy.
W odpowiedzi na kasację strona pozwana wniosła o jej odrzucenie ze względu
na to, że wartość przedmiotu zaskarżenia nie przekracza kwoty dziesięciu tysięcy
złotych (wynosząc jedynie 5.661,29 zł), a w takiej sytuacji zgodnie z art. 3921 § 1
KPC (w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2000 r.) kasacja nie przysługuje, a po-
nadto ze względu na to, że w sprawie nie występuje istotne zagadnienie prawne ani
nie istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych. W razie nieuwzględnienia tego
wniosku strona pozwana wniosła o oddalenie kasacji.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Określenia wymagały przedmiotowe granice zaskarżenia ze względu na treść
art. 39311 KPC. Co prawda, powódka w kasacji wskazała, że skarży wyrok Sądu
Okręgowego w całości, jednak nie odpowiada to jej sytuacji prawnej oraz istniejącej
sytuacji procesowej. Wyrok Sądu Okręgowego dotyczył również powódki Marii K.,
która ze względu na zbyt niską wartość przedmiotu zaskarżenia w odniesieniu do niej
(4.705,44 zł) nie mogła wnieść kasacji ze względu na treść art. 393 pkt 1 KPC.
Wynika stąd, że kasacja powódki Ireny C. mogła dotyczyć jedynie tej części zaskar-
żonego wyroku, w której Sąd Okręgowy zmienił w stosunku do niej wyrok Sądu Re-
jonowego w części zasądzającej na jej rzecz odszkodowanie w kwocie 5.661,29 zł za
niezgodne z prawem rozwiązanie z nią stosunku pracy i oddalił powództwo w tej
części. Wyrok Sądu Rejonowego w części oddalającej powództwo Ireny C. o odpra-
wę przewidzianą w art. 20 ust. 2 Karty Nauczyciela stał się prawomocny w związku z
tym, że powódka nie wniosła od niego apelacji. Nie było zatem możliwe ani zaskar-
żenie przez powódkę kasacją prawomocnej części wyroku Sądu Rejonowego doty-
czącej odprawy, ani kwestionowanie w kasacji oddalenia powództwa przez Sąd
Okręgowy z intencją uzyskania w przyszłości wyroku zasądzającego odprawę z art.
20 ust. 2 Karty Nauczyciela i powołaniem się na to, że wyrok Sądu Rejonowego
mimo błędnego uzasadnienia odpowiadał prawu.
Kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw. Zarzut naruszenia art. 233 KPC
(skarżącej chodzi przy tym prawdopodobnie jedynie o naruszenie art. 233 § 1 KPC)
odniesiony został do pominięcia przez Sąd Okręgowy przy ocenie dowodów treści
dwóch pism powódki - z 15 maja 1999 r., zawierającego wniosek o rozwiązanie z nią
stosunku pracy na podstawie art. 20 ust. 1 i 2 Karty Nauczyciela i informującego o jej
zamiarze przejścia na wcześniejszą emeryturę na podstawie art. 88 Karty Nauczy-
ciela oraz z 16 września 1999 r., stanowiącego reakcję powódki na wskazaną przez
stronę pozwaną przyczynę rozwiązania stosunku pracy, odniesioną do przejścia po-
wódki na wcześniejszą emeryturę, a nie do zmian organizacyjnych uniemożliwiają-
cych dalsze jej zatrudnianie w pełnym wymiarze zajęć.
Zarzut ten jest nieuzasadniony. Sąd Okręgowy nie dokonywał własnych usta-
leń faktycznych, w pełni zaaprobował natomiast ustalenia Sądu Rejonowego, a
zmiana wyroku Sądu pierwszej instancji była wyłącznie skutkiem odmiennej oceny
materialnoprawnej dokonanych ustaleń. Nie ma wobec tego racji powódka kwestio-
nując pominięcie przy dokonywaniu ustaleń faktycznych treści wymienionych wyżej
dokumentów w postaci jej pism skierowanych do pozwanego pracodawcy. Obydwa
dokumenty zostały wzięte pod uwagę przy dokonywaniu ustaleń faktycznych, co wy-
nika z wyraźnego odniesienia się do nich przez Sąd Rejonowy i powołania się na nie
w uzasadnieniu wyroku.
Skarżąca mylnie utożsamia swój zamiar wywołania skutku prawnego w posta-
ci wypłacenia jej odprawy, o jakiej stanowi art. 20 ust. 2 Karty Nauczyciela, z rzeczy-
wistymi okolicznościami pozwalającymi na otrzymanie przez nią tej odprawy. Tym-
czasem sama wola uzyskania odprawy nie jest wystarczającą przesłanką do jej
otrzymania. Zgodnie z powołanym przepisem odprawa w wysokości sześciomie-
sięcznego wynagrodzenia zasadniczego przysługuje nauczycielowi mianowanemu, z
którym rozwiązano stosunek pracy z przyczyn określonych w art. 20 ust. 1 Karty
Nauczyciela. Regulacja ta oznacza, że odprawa przysługuje nauczycielowi tylko
wówczas, gdy z przyczyn określonych w art. 20 ust. 1 dyrektor szkoły rozwiązał z nim
- na jego wniosek - stosunek pracy. Z ustaleń Sądu Okręgowego, skutecznie nieza-
kwestionowanych w kasacji, wynika, że do rozwiązania stosunku pracy z powódką
nie doszło z przyczyn organizacyjnych, o jakich mowa w art. 20 ust. 1 Karty Nauczy-
ciela. Z ustaleń tych nie wynika, aby u strony pozwanej w roku szkolnym 1999/2000
miały miejsce tego rodzaju zmiany organizacyjne, które uniemożliwiałyby dalsze za-
trudnianie powódki w pełnym wymiarze zajęć. Przeciwnie, powódka została ujęta w
arkuszu organizacyjnym na rok szkolny 1999/2000 i przewidziano dla niej ilość go-
dzin nauczania odpowiednią dla pensum wynoszącego 18 godzin tygodniowo. Za-
warte w kasacji twierdzenia powódki co do braku możliwości dalszego jej zatrudnie-
nia w pełnym wymiarze czasu pracy oraz co do złożonej jej przez pracodawcę oferty
dotyczącej liczby godzin mniejszej od wymaganego pensum nauczyciela nie mają
doniosłości prawnej. Są odmienne od ustalonego stanu faktycznego, który stanowił
podstawę wydania zaskarżonego wyroku i jest wiążący w postępowaniu kasacyjnym
ze względu na brak powiązania ich z prawidłowo skonstruowanym i skutecznym za-
rzutem naruszenia przepisów postępowania odnoszących się do dokonywania usta-
leń faktycznych.
Nauczyciel, z którym rozwiązano stosunek pracy w trybie art. 20 ust. 1 Karty
Nauczyciela, ma prawo do odprawy pieniężnej, przewidzianej w ust. 2 tego artykułu,
choćby niezwłocznie podjął inne zatrudnienie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13
czerwca 1995 r., I PRN 29/95, OSNAPiUS 1995 nr 22, poz. 277) albo przeszedł na
wcześniejszą emeryturę (por. art. 88 ust. 1a Karty Nauczyciela). Warunkiem uzyska-
nia odprawy jest jednak w każdym przypadku rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn
określonych w art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela. W przypadku powódki sytuacja taka
nie miała miejsca, ponieważ - jak wynika z wiążących Sąd Najwyższy ustaleń Sądu
Okręgowego - nie istniały faktycznie okoliczności wskazane w tym przepisie.
Zgodnie z przepisem art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela (w brzmieniu obowiązu-
jącym w 1999 r., czyli w chwili zdarzeń podlegających ocenie materialnoprawnej w
rozpoznawanej sprawie) w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie
liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze za-
trudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć, dyrektor szkoły przenosi nauczy-
ciela w stan nieczynny lub, na wniosek nauczyciela, rozwiązuje z nim stosunek
pracy, przy czym stosownie do art. 20 ust. 3 rozwiązanie stosunku pracy następuje z
końcem roku szkolnego po uprzednim trzymiesięcznym wypowiedzeniu. Z regulacji
tej wynika, że nawet w razie złożenia przez nauczyciela wniosku o rozwiązanie z nim
stosunku pracy z przyczyn i w trybie wskazanych w art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela,
decyzja o rozwiązaniu stosunku pracy należy do dyrektora szkoły. Skutku prawnego
w postaci rozwiązania stosunku pracy nie powoduje zatem sam wniosek nauczyciela.
Brak okoliczności pozwalających dyrektorowi na rozwiązanie z powódką stosunku
pracy na podstawie art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela wykluczył przyznanie jej odprawy
z art. 20 ust. 2 niezależnie od tego, jaki zamiar jej przyświecał, kiedy składała pisem-
ny wniosek z 15 maja 1999 r. Odprawa nie przysługuje powódce, ponieważ istniała
możliwość jej dalszego zatrudnienia w pozwanej Szkole w roku szkolnym 1999/2000
w pełnym wymiarze zajęć wynoszącym 18 godzin tygodniowo, z czego powódka do-
browolnie zrezygnowała, starając się o wcześniejszą emeryturę. Z pisma powódki z
15 maja 1999 r. Sąd Okręgowy wyprowadził prawidłowy wniosek, że jej zamiarem
było rozwiązanie stosunku pracy z powodu chęci skorzystania z wcześniejszej eme-
rytury przysługującej jej na podstawie art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela. Powódka nie
chciała dalej pracować w pozwanej Szkole, choć taka możliwość faktycznie istniała,
o czym świadczy arkusz organizacji nauczania na rok szkolny 1999/2000 obejmujący
również powódkę. Z tej okoliczności Sąd Okręgowy wywiódł prawidłowy wniosek, że
zachowanie powódki - ocenione według reguł wskazanych w art. 60 KC - jedno-
znacznie ujawniało jej wolę co do zamiaru zaprzestania pracy w pełnym wymiarze
zajęć i przejścia na wcześniejszą emeryturę. Sąd Okręgowy oceniając czynności po-
wódki - zarówno te dokonane przez złożenie pisemnych oświadczeń, jak i konklu-
dentne (per facta concludentia) - uznał, że powódka swoim zachowaniem w sposób
dostateczny ujawniła wolę rozwiązania łączącego ją z pozwaną Szkołą stosunku
pracy w związku z chęcią przejścia na wcześniejszą emeryturę przewidzianą art. 88
Karty Nauczyciela. Ocena Sądu Okręgowego w tej kwestii nie naruszyła reguł wy-
kładni oświadczeń woli wskazanych w art. 65 § 1 KC. Skoro brak było okoliczności
(przesłanek) umożliwiających rozwiązanie z powódką stosunku pracy na podstawie
art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela, a powódka nie uchyliła się od swojego oświadczenia
woli o zamiarze skorzystania z możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę, to
istniały przesłanki do przyjęcia, że do rozwiązania stosunku pracy doszło na jej wnio-
sek na podstawie art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela. Zgodnie z tym przepisem, nauczy-
ciele mający odpowiednio długi okres zatrudnienia mogą - po rozwiązaniu na swój
wniosek stosunku pracy - przejść na emeryturę. Przepis ten nie wymaga zatem - ina-
czej niż to ma miejsce w razie rozwiązania stosunku pracy na podstawie art. 23 ust.
1 pkt 4 Karty Nauczyciela - ewentualnego wypowiedzenia nauczycielowi stosunku
pracy przez dyrektora szkoły stosownie do art. 23 ust. 2 pkt 4 Karty Nauczyciela, a
jedynie wniosku nauczyciela o rozwiązanie z nim stosunku pracy. Powódka taki
wniosek złożyła - w piśmie z 15 maja 1999 r. - a dyrektor pozwanej Szkoły uznając,
że powódka spełnia warunki do przejścia na wcześniejszą emeryturę i że jej wniosek
wywołał skutek prawny w postaci rozwiązania stosunku pracy, potwierdził w piśmie z
26 sierpnia 1999 r., że doszło do rozwiązania stosunku pracy na wniosek powódki.
Wadliwa formuła tego pisma - stwierdzającego, że to dyrektor rozwiązuje z powódką
stosunek pracy, choć faktycznie rozwiązała ten stosunek sama powódka - nie
wpływa na skuteczność czynności dokonanych przez skarżącą. Prawidłowa jest bo-
wiem wskazana we wspomnianym piśmie podstawa prawna rozwiązania (przez po-
wódkę) stosunku pracy - art. 23 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 88 ust. 1 Karty Nauczy-
ciela - i to ona ostatecznie decyduje, w kontekście innych okoliczności, o ocenie ma-
terialnoprawnej sposobu rozwiązania stosunku pracy. Oceny tej nie zmienia treść
przepisu art. 88 ust. 1a Karty Nauczyciela, zgodnie z którym nauczyciele spełniający
warunki określone w art. 88 ust. 1 (dotyczące odpowiednio długiego okresu zatrud-
nienia) mogą przejść na emeryturę również w wypadku rozwiązania stosunku pracy
lub wygaśnięcia stosunku pracy w okolicznościach określonych w art. 20 ust. 1, 6 i 7.
Jak zostało wcześniej wskazane, do sytuacji powódki nie znajduje zastosowania art.
20 Karty Nauczyciela, ponieważ nie zaistniały w stosunku do niej żadne okoliczności
w tym przepisie przewidziane.
Słusznie kasacja zarzuca naruszenie przez Sąd Okręgowy art. 23 ust. 4 pkt 1
Karty Nauczyciela w związku z przyjęciem, że do rozwiązania stosunku pracy z po-
wódką doszło na mocy porozumienia stron. Do takiej oceny brak było podstaw praw-
nych. Dojście stron do porozumienia co do terminu rozwiązania stosunku pracy - z
dniem 31 sierpnia 1999 r. - oraz co do jego sposobu - na wniosek powódki w związku
z zamiarem przejścia na wcześniejszą emeryturę - nie oznacza, że doszło do rozwią-
zania tego stosunku na mocy porozumienia stron na podstawie art. 23 ust. 4 pkt 1
Karty Nauczyciela. Brak jest w tym zakresie wyraźnych zgodnych oświadczeń woli
stron. Propozycja strony pozwanej, zawarta w piśmie dyrektora Szkoły z 20 sierpnia
1999 r., dotycząca rozwiązania umowy o pracę na zasadzie porozumienia stron, nie
została przyjęta przez powódkę, ponieważ dotarła do niej dopiero 22 września 1999
r., a więc już po rozwiązaniu stosunku pracy na wniosek powódki w związku z przej-
ściem na wcześniejszą emeryturę. Wcześniejsze zachowanie powódki, w szczegól-
ności złożenie przez nią wniosku o rozwiązanie stosunku pracy w piśmie z 15 maja
1999 r., sprawiło, że nie było już później - w sierpniu 1999 r. - potrzeby zawierania
przez strony porozumienia co do rozwiązania stosunku pracy, skoro oświadczenie
powódki wywarło odpowiedni, zamierzony przez nią skutek prawny w postaci takiego
rozwiązania.
Uchybienie Sądu Okręgowego w tej kwestii - polegające na błędnym zastoso-
waniu prawa materialnego - nie miało jednak wpływu na prawidłowość rozstrzygnię-
cia, a zaskarżony wyrok - mimo częściowo błędnego uzasadnienia - odpowiada
prawu. Argumentacja prawna Sądu Okręgowego jest przy tym niekonsekwentna, co
może się wiązać z pewną lakonicznością uzasadnienia. Wywody Sądu zdają się
wskazywać, że przyjął on jednocześnie, iż do rozwiązania stosunku pracy doszło na
wniosek powódki na skutek podjęcia przez nią decyzji o przejściu na wcześniejszą
emeryturę oraz że doszło do tego na mocy porozumienia stron. Prawidłowa jest je-
dynie ta pierwsza ocena.
Zgodnie z treścią art. 23 ust. 1 pkt 1 Karty Nauczyciela, stosunek pracy z nau-
czycielem mianowanym ulega rozwiązaniu między innymi na jego wniosek, przy
czym stosownie do art. 23 ust. 2 pkt 1 Karty Nauczyciela rozwiązanie stosunku pracy
z nauczycielem mianowanym z przyczyny określonej w ust. 1 pkt 1 następuje z koń-
cem roku szkolnego, po uprzednim złożeniu przez nauczyciela trzymiesięcznego wy-
powiedzenia. Powódka złożyła swoje oświadczenie w piśmie z 15 maja 1999 r., a
zatem trzymiesięczny termin wypowiedzenia został zachowany. Wykładni według
reguł wskazanych w art. 65 § 1 KC podlegało w istocie jedynie oświadczenie powód-
ki o treści ,,informuję, że z dniem 31 sierpnia 1999 r. przejdę na emeryturę na pod-
stawie art. 88 Karty Nauczyciela". Sąd Okręgowy miał podstawy do potraktowania
tego oświadczenia jako wniosku o rozwiązanie z nią stosunku pracy. W taki właśnie
sposób należało prawidłowo to oświadczenie potraktować.
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy na mocy art. 39312 KPC orzekł
jak w sentencji. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 102 KPC.
========================================