Wyrok z dnia 5 września 2001 r.
I PKN 613/00

Przyczyna wypowiedzenia warunków pracy i płacy określona przez pra-
codawcę jako "zmiany organizacyjne" może uzasadniać wypowiedzenie tylko
wówczas, gdy zostanie wykazany jego związek przyczynowy z przeprowadzoną
reorganizacją.


Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Jerzy Kwaśniewski, Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 5 września 2001 r. sprawy z powódz-
twa Albina S. przeciwko Dyrektorowi Obwodu Lecznictwa Kolejowego w R. o uznanie
za bezskuteczne wypowiedzenia warunków płacy i pracy, na skutek kasacji powoda
od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie z
dnia 10 marca 2000 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania
Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie, pozosta-
wiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Powód Albin S. w pozwie skierowanym przeciwko Dyrektorowi Obwodu Lecz-
nictwa Kolejowego w R. domagał się uznania za bezskuteczne wypowiedzenia mu
warunków pracy i płacy. W uzasadnieniu podniósł, iż od 1973 r. zatrudniony jest w
Przychodni Rejonowej PKP w S., która jest jednostką organizacyjną działającą w
ramach struktury organizacyjnej pozwanego. Od wielu lat pełnił funkcję kierownika
przychodni. Doręczone mu w dniu 17 listopada 1998 r. wypowiedzenie warunków
pracy i płacy zawierające wypowiedzenie dotychczasowego stanowiska pracy kie-
rownika przychodni oraz obniżenie kategorii zaszeregowania wynagrodzenia z XX na
XVIII jest wadliwie dokonane, z naruszeniem trybu konsultacji zamiaru wypowiedze-
nia z organizacją związkową reprezentującą powoda. Nadto nie zachodzą żadne
zmiany organizacyjne uzasadniające decyzję pozwanego, gdyż w jego strukturze
organizacyjnej - podobnie jak do tej pory - ma działać Rejonowa Przychodnia Lekar-
ska w S., którą kierować będzie jak dotychczas kierownik tej przychodni. Stanowisko
to nie zostanie zmienione ani zlikwidowane.

Obwód Lecznictwa Kolejowego Spółka z o.o. w R. wniósł o oddalenie po-
wództwa.
Sąd Rejonowy w Sanoku wyrokiem z dnia 28 maja 1999 r. uznał decyzję dy-
rektora pozwanego Obwodu z dnia 16 października 1998 r. o wypowiedzeniu powo-
dowi umowy o pracę w części dotyczącej stanowiska i wynagrodzenia za bezsku-
teczną, obciążając kosztami procesu Skarb Państwa.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że powód z dniem 1 lipca 1984 r. zatrudniony
został na stanowisku kierownika Przychodni Lekarskiej PKP w S. pracując wcześniej
w tej przychodni jako lekarz. W obowiązującej do 31 grudnia 1998 r. strukturze orga-
nizacyjnej Obwodu Lecznictwa Kolejowego w R., na czele którego stał dyrektor ob-
wodu, funkcjonowały między innymi rejonowe przychodnie lekarskie w Ł., S., L., M.,
J., S., K. i Z. Zarządzeniem Nr 16 z dnia 30 listopada 1998 r., (które weszło w życie z
mocą obowiązującą od dnia 1 listopada 1998 r.) Ministra Transportu i Gospodarki
Morskiej w sprawie utworzenia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowot-
nej pod nazwą ,,Obwód Lecznictwa Kolejowego w R." Sp. z o.o. - utworzony został
samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej pod wyżej wymienioną nazwą.
Zgodnie z § 6 pkt 1 zarządzenia zakład ten utworzony został na bazie wydzielonej z
przedsiębiorstwa państwowego ,,Polskie Koleje Państwowe", jednostki organizacyjnej
kolejowej służby zdrowia przekształconej w samodzielny publiczny zakład opieki
zdrowotnej. Powyższy zakład wstąpił we wszystkie prawa i obowiązki jednostki orga-
nizacyjnej bez względu na charakter stosunku prawnego, z którego te prawa i obo-
wiązki wynikają. Obwodem tym kieruje i reprezentuje go na zewnątrz kierownik Sa-
modzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej pod nazwą ,,Obwód Lecznictwa
Kolejowego w R." Sp. z o.o. W wyniku zmian organizacyjnych w tym obwodzie
doszło do likwidacji Rejonowych Przychodni Lekarskich w Z., K. i L. Pracownicy li-
kwidowanej przychodni w Z. stali się pracownikami Specjalistycznej Przychodni Le-
karskiej w S. W związku z tymi zmianami 16 listopada 1998 r. dotychczasowy kie-
rownik Rejonowej Przychodni Lekarskiej w S. (powód) otrzymał wypowiedzenie
umowy o pracę z dniem 30 listopada 1998 r. w części dotyczącej stanowiska i wyna-
grodzenia. W wyniku tego wypowiedzenia z dniem 1 marca 1999 r. miały go obowią-
zywać nowe warunki umowy: praca na stanowisku asystenta lekarza rejonowego
SPL w S. i uposażenie zasadnicze według XVIII kategorii zaszeregowania. W miej-
sce powoda na stanowisku kierownika SPL w S. zatrudniony został lekarz stomato-
log, Marzena R. w takim zakresie czynności jaki obowiązywał powoda. Powód znając
projekt zmian organizacyjnych zaprotestował w formie pisemnej wraz z innymi pra-
cownikami podległej mu przychodni przeciwko likwidacji przychodni w Z. i przejściu
pracowników tej przychodni. Powód i inni pracownicy twierdzili, że we własnym za-
kresie są w stanie sprostać wymaganiom Branżowej Kasy Chorych. Powód przez 77
dni był niezdolny do pracy.
W ocenie Sądu pierwszej instancji przy tak ustalonym stanie faktycznym nie
można mówić o żadnych zmianach organizacyjnych. Zmieniła się jedynie nazwa jed-
nostki z poszerzeniem zasięgu działania o obszar dotychczas zastrzeżony dla likwi-
dowanej Rejonowej Przychodni Lekarskiej w Z. Nadal jednak pozostało stanowisko
kierownika przychodni z tym samym co dotychczas zakresem czynności. Zdaniem
Sądu pierwszej instancji nie zachodziła więc podstawa do dokonania wypowiedzenia
zmieniającego.
Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie uznał apela-
cję za uzasadnioną. Wyrokiem z dnia 10 marca 2000 r. dokonał zmiany zaskarżone-
go orzeczenia i powództwo oddalił. Sąd ten stwierdził, iż Sąd pierwszej instancji do-
konał prawidłowych ustaleń, jednakże wyprowadzone z nich wnioski pozostają w
sprzeczności z zebranym w sprawie materiałem dowodowym. W ocenie Sądu Okrę-
gowego wypowiedzenie zmieniające należy uznać za skuteczne, podyktowane
obiektywnie uzasadnionym dążeniem zakładu pracy do zapewnienia lepszej realiza-
cji zadań stojących przed nim w sytuacji zmian organizacyjnych. Wypowiedzenie nie
narusza formalnych wymogów oraz zasad współżycia społecznego. Zdaniem Sądu,
wbrew odmiennemu twierdzeniu powoda i aprobującemu to twierdzenie stanowisku
Sądu pierwszej instancji, po stronie pozwanej doszło do zmian organizacyjnych da-
jących podstawę do rozważenia możliwości zmian na stanowiskach kierowniczych w
podległych jednostkach. Rejonowa Przychodnia Lekarska w S. nie tylko zmieniła na-
zwę, ale także zwiększyła obszar swojej działalności i stan osobowy w związku z li-
kwidacją Rejonowej Przychodni Lekarskiej w Z. Zakres czynności kierownika Spe-
cjalistycznej Przychodni Lekarskiej w S. wprawdzie nie został zmieniony to jednak
zmienił się jego ciężar gatunkowy. Kierownik nowo powstałej jednostki obowiązany
będzie do realizowania tego zakresu czynności także na terenie objętym dotychczas
właściwością zlikwidowanej przychodni i z udziałem jej pracowników, z którymi po-
wód takiej współpracy nie widział. Sąd podzielił pogląd strony pozwanej, iż decyzja o
tym kto będzie kierował i jaką jednostką, należy do dyrektora Obwodu Lecznictwa
Kolejowego Sp. z o.o. w R., który jest odpowiedzialny za całokształt pracy i zatrud-
nionych tam ludzi. Ma on prawo oczekiwać harmonijnej współpracy z kierownikami
podległych mu jednostek. Konflikt z jednym z nich już na starcie zmian organizacyj-
nych współpracę tę wyklucza. Sąd nadmienił, iż powód nadal pozostaje lekarzem
zatrudnionym w tej samej przychodni z wynagrodzeniem niewiele odbiegającym od
wynagrodzenia pobieranego na stanowisku kierownika. Znaczącym argumentem dla
oceny przydatności powoda na stanowisku kierowniczym jest fakt dużej absencji
chorobowej, która dezorganizuje pracę zakładu pracy w okresie kiedy udział kierow-
nika w podejmowaniu decyzji związanych z reformą służby zdrowia wymaga zwięk-
szonej dyspozycyjności. Sąd podkreślił, iż w stosunku do pracowników na stanowi-
skach kierowniczych i samodzielnych należy stosować ostrzejsze kryteria oceny
przyczyn uzasadniających wypowiedzenie.
Kasację od powyższego wyroku złożył powód. Zarzucił naruszenie prawa
materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie poprzez
przyjęcie, że dokonane wypowiedzenie zmieniające warunki pracy i płacy z dnia 16
listopada 1998 r. jest skuteczne oraz rażące naruszenie przepisów postępowania
poprzez niewyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa,
tak jak tego wymaga przepis art. 328 § 2 KPC, co mogło mieć istotny wpływ na wynik
sprawy i wskazując na powyższe podstawy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i
oddalenie apelacji pozwanego ewentualnie, uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w
Krośnie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu Sądowi oraz o zasą-
dzenie od pozwanego na rzecz powoda w obu przypadkach zwrotu kosztów postę-
powania zgodnie z przedłożonym spisem kosztów. W uzasadnieniu kasacji podnie-
siono ponadto, że zasadność wypowiedzenia warunków pracy i płacy powinna być
oceniana przez pryzmat przepisu art. 45 § 1 KP z uwzględnieniem słusznych intere-
sów pracodawcy i przymiotów pracownika ,,Ocena ta jednakże musi być należycie
uzasadniona".


Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:


Kasacja jest uzasadniona. Słusznie podniesiono w niej, że ocena zasadności
(w rozumieniu art. 45 § 1 KP w związku z art. 42 § 1 KP), dokonanego wypowiedze-
nia warunków pracy i płacy w zaskarżonym wyroku nie została poparta wystarczają-
cymi argumentami. Ramy tej oceny wyznacza przyczyna wypowiedzenia wskazana
przez pracodawcę. Podał on w swym oświadczeniu, że przyczyną wypowiedzenia
warunków pracy i płacy są (wyłącznie) ,,zmiany w strukturze organizacyjnej OLK".
Okoliczności, na które powołał się Sąd Okręgowy dokonując oceny zasadności wy-
powiedzenia, takie jak absencja chorobowa powoda, czy rzekomy konflikt z innymi
pracownikami należy wobec tego uznać za pozbawione znaczenia. Okolicznością
bezsporną jest dokonanie zmian organizacyjnych. Kwestią sporną pozostaje związek
przyczynowy między zmianami a wypowiedzeniem. Istnienie tego związku powinno
być udowodnione przez pracodawcę, przy zastosowaniu wszelkich dopuszczalnych
reguł dowodzenia, wśród których nie są wykluczone uprawnione domniemanie fak-
tyczne. Tymczasem Sąd drugiej instancji powołał się jedynie na ,,rozważenie możli-
wości zmian na stanowiskach kierowniczych" jako konsekwencji dokonanych zmian
organizacyjnych. Ten fragment uzasadnienia zaskarżonego wyroku może być rozu-
miany jako niewłaściwa wykładnia pojęcia zasadności wypowiedzenia w rozumieniu
art. 45 § 1 KP (co słusznie podniesiono w kasacji). Nie można przyjąć, by zmiany
organizacyjne polegające na likwidacji kilku jednostek wchodzących w skład zakładu
pracy (pracodawcy) uzasadniały wypowiedzenia warunków pracy i płacy wszystkim
kierownikom jednostek, nawet tych, które nie ulegają likwidacji. Trzeba by dopiero
wykazać, że wypowiedzenie dokonane wobec powoda, w sytuacji gdy kierowana
przez niego jednostka nie została zlikwidowana, pozostaje w związku przyczynowym
z przeprowadzonymi zmianami. Wypowiedzenia dokonano przed reorganizacją, co
jest dopuszczalne, lecz sprawia, że co najmniej wątpliwe są sugestie zawarte w uza-
sadnieniu wyroku Sądu Okręgowego co do zasadności wypowiedzenia wobec po-
większenia zakresu zadań przychodni przy niezmienionym zakresie czynności jej
kierownika. Nie zostało bowiem wskazane, z jakich okoliczności można było wypro-
wadzić wniosek (w dacie dokonania wypowiedzenia), że powód nie podoła kierowa-
niu przychodnią o zwiększonej liczbie pacjentów i lekarzy lub że inna osoba lepiej
spełni oczekiwania pracodawcy.

Uzasadnienie zaskarżonego wyroku, aczkolwiek zawiera wskazanie podstawy
faktycznej, to nie czyni zadość drugiemu z wymagań określonych w art. 328 § 2
KPC; nie wyjaśnia mianowicie podstawy prawnej rozstrzygnięcia. W świetle wywo-
dów uzasadnienia dokonana przez Sąd ocena zasadności wypowiedzenia świadczy
o nieprawidłowym rozumieniu tego pojęcia użytego w art. 45 § 1 KP, który to przepis
miał zastosowanie do roszczeń powoda (w związku z art. 42 § 1 KP). Wykładnia zo-
stała dokonana bowiem w odniesieniu do okoliczności wykraczających poza przy-
czynę wskazaną w oświadczeniu pracodawcy, a częściowo takich, które nie zostały
udowodnione. Pomija ona nadto związek przyczynowy między jedyną przyczyną
wskazaną, która ma charakter ogólny i obiektywny, a wypowiedzeniem warunków
pracy i płacy dokonanym konkretnemu pracownikowi.

Z tych względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 39313 § 1 KPC.
========================================