Wyrok z dnia 18 kwietnia 2000 r.
I PKN 608/99

Przepisy ustawy z dnia 22 marca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych
Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 86, poz. 433 ze zm.) nie wyłączyły stosowa-
nia art. 231 KP.


Przewodniczący SSN Barbara Wagner, Sędziowie SN: Józef Iwulski (spra-
wozdawca), Jadwiga Skibińska-Adamowicz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 18 kwietnia 2000 r. sprawy z po-
wództwa Mirosława P. przeciwko Wojskowej Agencji Mieszkaniowej Oddziałowi Te-
renowemu w L. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji strony pozwanej od wy-
roku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 22
kwietnia 1999 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Lublinie wyrokiem z dnia 14 października 1998 r.
[...] przywrócił powoda Mirosława P. do pracy w Wojskowej Agencji Mieszkaniowej-
Oddziale Terenowym w L. na poprzednich warunkach pracy i płacy oraz zasądził
kwotę 7 139,92 zł tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Sąd Re-
jonowy ustalił, że powód na mocy rozkazu [...] został zatrudniony w Garnizonowej
Administracji Mieszkań w L. na czas nie określony od dnia 5 maja 1982 r. Począt-
kowo pracował na stanowisku magazyniera, a od lipca 1992 r. awansował na sta-
nowisko samodzielnego referenta d/s administracyjno-gospodarczych. W jednostce,
w której powód pracował, działał jeden związek zawodowy. Powód pełnił w nim funk-
cję członka zarządu. Kadencja powoda kończyła się 29 lutego 1996 r. Do lutego
1996 r. w Hotelu Garnizonowym pracowało 30 osób, natomiast po 29 lutego 1996 r.,
pięciu z nich otrzymało wypowiedzenie, a dwie przeszły na emeryturę. W dniu 5
grudnia 1995 r. Dowódca K. Okręgu Wojskowego wydał zarządzenie [...], które zo-
bowiązało kierowników Garnizonowej Administracji Mieszkań (GAM) do ich "rozfor-
mowania" do dnia 31 grudnia 1995 r. Z dniem 1 stycznia 1996 r. pracownicy GAM
mieli być przejęci przez Wojskową Agencję Mieszkaniową (WAM) i w związku z tym
13 grudnia 1995 r. dyrektor WAM zwrócił się o przekazanie na zasadzie porozumie-
nia stron i zakładów pracy z dniem 1 stycznia 1996 r. 83 pracowników przedstawio-
nych w tym piśmie. Kierownik GAM przyjął taki sposób postępowania i zawniosko-
wał, by w dniu 13 grudnia 1995 r. przedstawić tym pracownikom nowe warunki pracy.
Na liście osób przejmowanych nie było powoda, który w dniu 29 grudnia 1995 r.
otrzymał wypowiedzenie umowy o pracę ze skróconym okresem wypowiedzenia do 1
miesiąca, tzn. do dnia 29 lutego 1996 r. Pracodawca, jako przyczynę wypowiedzenia,
wskazał art. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.). Sąd
Rejonowy nadto ustalił, że w Hotelu Garnizonowym podległym pozwanemu zostało
utworzone ponownie, tj. od 5 sierpnia 1998 r., stanowisko referenta d/s administra-
cyjno-gospodarczych, na którym zatrudniono nowego pracownika. Od 5 sierpnia
1998 r. obowiązuje w Hotelu Garnizonowym nowa struktura organizacyjna, w której
przewidziane jest stanowisko kierownika hotelu i internatu, zastępcy kierownika,
referenta d/s ekonomicznych i referenta d/s ekonomiczno-gospodarczych. Zakres
czynności zastępcy kierownika hotelu jest zbliżony do zakresu czynności wykonywa-
nych przez powoda. W okresie zatrudnienia powoda nie istniało stanowisko zastępcy
kierownika hotelu i czynności te nieformalnie wykonywał powód jako referent. Sąd
Rejonowy uznał, że Wojskowa Agencja Mieszkaniowa-Oddział Terenowy w L. jest
następcą prawnym Garnizonowej Administracji Mieszkaniowej w L. Powód był
członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej, a ta nie wyraziła zgody na
wypowiedzenie mu umowy o pracę. W wypowiedzeniu nie podano w sposób kon-
kretny jego przyczyny, a jedynie odwołano się do przepisu ustawy. Zdaniem Sądu
Rejonowego, pracownicy "rozformowanego" GAM "powinni być przejęci" przez
stronę pozwaną na podstawie art. 231 KP. W terminologii prawniczej nie występuje
pojęcie "rozformowania". Jest to, zdaniem Sądu, przekształcenie pracodawcy pro-
wadzące to do przejęcia pracowników.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem z
dnia 22 kwietnia 1999 r. [...]oddalił apelację strony pozwanej. Zdaniem tego Sądu,
strona pozwana przejęła "agendy" Garnizonowej Administracji Mieszkań i kontynuuje
jej działalność. Hotel Garnizonowy, w którym był zatrudniony powód, nadal funkcjo-
nuje w strukturach strony pozwanej. Zdaniem Sądu drugiej instancji, nie nastąpiła
likwidacja pracodawcy, lecz przejęcie zakładu pracy przez stronę pozwaną. Powód
stał się więc jej pracownikiem. Jego roszczenie jest uzasadnione, gdyż przy wypo-
wiedzeniu umowy o pracę naruszono art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o
związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.). Do powoda nie można sto-
sować art. 45 § 2 KP, gdyż prowadziłoby do pozbawienia go szczególnej ochrony.
Kasację od tego wyroku wniosła strona pozwana. Zarzuciła naruszenie prawa
materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 23 § 2 KP (powinno być 231 KP),
art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych oraz art. 6 ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r. przez przyjęcie, że miała miejsce reorganizacja, tj. przejście zakładu pracy na
innego pracodawcę, a nie likwidacja zakładu pracy w rozumieniu art. 41 § 1 KP (po-
winno być art. 411 § 1 KP). Strona pozwana zarzuciła też naruszenie art. 8 - 10, 14 i
15 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospo-
litej Polskiej (Dz.U. Nr 86, poz. 433 ze zm.) w związku z art. 41 KP (powinno być 411
KP), przez pominięcie ustawy kształtującej ustrój Wojskowej Agencji Mieszkaniowej,
z której wynika całkowita odrębność organizacyjna strony pozwanej od zlikwidowanej
Garnizonowej Administracji Mieszkań i jej jednostek nadrzędnych, a w szczególności
od Krakowskiego Okręgu Wojskowego oraz to, że strona pozwana nie przejęła zo-
bowiązań dotyczących pracowników po zlikwidowanej GAM, bowiem na mocy art. 14
i 15 ustawy w związku z powstaniem WAM miała miejsce sukcesja singularna, a nie
uniwersalna. W uzasadnieniu kasacji strona pozwana wywiodła w szczególności, że
Wojskowa Agencja Mieszkaniowa jest państwową jednostką organizacyjną, posia-
dającą osobowość prawną. Zgodnie z art. 14 i następnymi ustawy o zakwaterowaniu
Sił Zbrojnych RP, WAM jest sukcesorem singularnym, tj. następcą prawnym, któremu
ustawodawca przekazał do przejęcia ściśle określone prawa i obowiązki związane z
konkretnym mieniem Skarbu Państwa. Powyższe oznacza, że problemy dotychcza-
sowych zarządców mienia, dotyczące stosunków pracy z pracownikami GAM w
związku z rozwiązywaniem umów o pracę, nie obciążają Agencji. Ustawodawca nie
stworzył ciągłości jednostek organizacyjnych poprzez przekształcenie istniejącej
struktury organizacyjnej w Agencję, dopuszczając tym samym do likwidacji dotych-
czasowych jednostek zajmujących się zarządem mienia. O całkowitej likwidacji GAM
świadczą dowody zgromadzone w sprawie. Należy więc przyjąć, że nastąpiła całko-
wita likwidacja Garnizonowych Administracji Mieszkań. Z art. 41 § 1 KP (powinno być
411 § 1 KP) wynika natomiast, że w razie ogłoszenia likwidacji zakładu pracy nie sto-
suje się przepisów szczególnych dotyczących ochrony pracowników przed wypowie-
dzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę. W związku z tym, zdaniem strony poz-
wanej, Garnizonowa Administracja Mieszkań, której pozwana nie jest następcą
prawnym w zakresie spraw związanych ze stosunkami pracy, wypowiadając powo-
dowi umowę o pracę, nie naruszyła przepisów o wypowiadaniu umów o pracę.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Strona pozwana ma rację w zakresie, w którym twierdzi, że analiza art. 8 - 10,
14 i 15 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypo-
spolitej Polskiej (Dz.U. Nr 86, poz. 433 ze zm.) prowadzi do wniosku, iż Wojskowa
Agencja Mieszkaniowa nie jest ogólnym następcą prawnym Garnizonowych Admini-
stracji Mieszkań. Jednakże wcale to nie uzasadnia stwierdzenia, że do pracowników
zatrudnionych w GAM nie miał zastosowania art. 231 KP. Przepis ten bowiem regu-
luje przejęcie zakładu pracy lub jego części w znaczeniu przedmiotowym przez inny
podmiot. Przejęcie pracowników i ewentualnych roszczeń (obowiązków) związanych
z takim przejęciem jest skutkiem przejęcia zakładu pracy. Przepisy ustawy z dnia 22
czerwca 1995 r. nie są więc przepisami szczególnymi w stosunku do art. 231 KP,
gdyż inny jest zakres ich regulacji. Sądy prawidłowo uznały, że zostały spełnione
przesłanki zastosowania względem powoda art. 231 § 1 KP. Wojskowa Agencja
Mieszkaniowa przejęła bowiem wydzieloną część zakładu pracy, stanowiącą okreś-
lony kompleks majątkowy, zorganizowany w sposób pozwalający na świadczenie
pracy (placówkę zatrudnienia - w konkretnym przypadku chodziło o hotel). Przejęła
też określone zadania poprzedniego pracodawcy powoda. Wystąpiły więc przesłanki
zastosowania art. 231 § 1 KP, a więc uznania, że powód z mocy prawa stał się pra-
cownikiem strony pozwanej i to bez względu na porozumienie, jakie w tym zakresie
zawarli pracodawcy. Strona pozwana niesłusznie twierdzi, że jeżeli doszło do likwi-
dacji podmiotu dotychczas zatrudniającego pracowników, to nie jest możliwe stoso-
wanie art. 231 KP. Problemem tym Sąd Najwyższy zajmował się już kilkakrotnie. Na-
leży w tym zakresie zwłaszcza wskazać na wyrok z dnia 10 września 1998 r., I PKN
310/98 (OSNAPiUS 1999 r. nr 19, poz. 614), w którym Sąd Najwyższy stwierdził, że
przepis art. 231 KP nie ustanawia wyjątku od zasady wyrażonej w art. 411 § 1 KP.
Inaczej mówiąc, może nastąpić likwidacja podmiotu zatrudniającego i równoczesne
przejęcie zakładu pracy w znaczeniu przedmiotowym przez inny podmiot. Wówczas
występuje sytuacja z art. 411 § 1 KP (w tym zakresie strona pozwana ma rację), a
więc wyłączona jest szczególna ochrona trwałości stosunku pracy. Słusznie więc
strona pozwana twierdzi, że wypowiedzenie powodowi umowy o pracę przez po-
przedniego pracodawcę zostało dokonane bez naruszenia art. 32 ustawy o związ-
kach zawodowych, gdyż następowała jego likwidacja i zgoda zarządu zakładowej
organizacji związkowej nie była wówczas potrzebna. Jednakże strona pozwana nie
dostrzega, że okres wypowiedzenia umowy o pracę nie upłynął przed dniem przeję-
cia powoda przez nowego pracodawcę (1 stycznia 1996 r.). Inaczej mówiąc, powód
został przejęty przez stronę pozwaną w okresie biegnącego wypowiedzenia umowy o
pracę (por. wyrok z dnia 13 maja 1998 r., I PKN 101/98, OSNAPiUS 1999 r. nr 10,
poz. 332, według którego przejęcie części zakładu pracy w trybie art. 231 § 1 KP w
okresie wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę powoduje, że nowy pracodaw-
ca, wstępując z mocy prawa w uprawnienia i obowiązki poprzedniego pracodawcy,
jest związany wypowiedzeniem umowy o pracę, jeżeli nie dokona czynności zmie-
rzających do jego cofnięcia przed datą rozwiązania stosunku pracy). Po przejęciu
powoda przez stronę pozwaną niejako odżyła szczególna jego ochrona przed roz-
wiązaniem umowy o pracę (por. uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 29 paździer-
nika 1992 r., I PZP 52/92, OSNCP 1993 r. z. 4, poz. 48). Przepis art. 32 ust. 1 ustawy
o związkach zawodowych chroni bowiem nie tylko przed wypowiedzeniem, ale także
przez rozwiązaniem umowy o pracę. Słusznie więc Sądy uznały, że rozwiązanie
umowy o pracę z powodem w dniu 29 lutego 1996 r. (a więc już po przejęciu go
przez stronę pozwaną) nastąpiło z naruszeniem art. 32 ust. 1 ustawy o związkach
zawodowych.
Z tych względów należało uznać, że kasacja nie powołuje się na usprawiedli-
wione podstawy i podlega oddaleniu z mocy art. 39312 KPC.
========================================