Wyrok z dnia 7 maja 1998 r.
I PKN 60/98

Oświadczenie pracodawcy co do skonkretyzowanej podwyżki wynagro-
dzenia za pracę jest w świetle powszechnie obowiązujących przepisów płaco-
wych w państwowej sferze budżetowej ofertą zmiany treści stosunku pracy,
którą pracownik przyjmuje zazwyczaj w dorozumiany sposób.


Przewodniczący SSN: Józef Iwulski, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski (spra-
wozdawca), Jadwiga Skibińska-Adamowicz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 maja 1998 r. sprawy z powództwa
Alicji Z.-L. przeciwko 1. Zakładowi Lecznictwa Zamkniętego w S., 2. Zakładowi Lecz-
nictwa Ambulatoryjnego w S. o ustalenie stosunku pracy, sprostowanie świadectwa
pracy i opinii o pracy oraz wynagrodzenie, na skutek kasacji powódki od wyroku
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia
16 września 1997 r. [...]


1. o d d a l i ł kasację

2. odstąpił od obciążenia powódki kosztami postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Sosnowcu wyrokiem z dnia 3 kwietnia 1997 r. [...]
oddalił powództwo Alicji Z.-L. przeciwko Zakładowi Lecznictwa Zamkniętego w S.
oraz Zakładowi Lecznictwa Ambulatoryjnego w S. o ustalenie trwania stosunku
pracy, sprostowanie świadectwa pracy i opinii o pracy oraz o wynagrodzenie za
pracę, zasądzając od powódki na rzecz każdego z pozwanych kwotę po 100 zł tytu-
łem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. W motywach tego rozstrzygnięcia Sąd
Rejonowy powołał się na następujące ustalenia faktyczne.

Powódka Alicja Z.-L. była w pozwanym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w S. za-
trudniona od dnia 16 sierpnia 1963 r. na stanowisku lekarza w Przychodni Rejonowej
nr 4 w S. W dniu 26 maja 1992 r. pozwany wypowiedział powódce dotychczasowe
warunki pracy w części dotyczącej miejsca pracy. Po okresie wypowiedzenia powód-
ka miałaby od dnia 1 września 1992 r. podjąć pracę w Przychodni Rejonowej nr 16 w
S. Powódka złożyła oświadczenie o odmowie przyjęcia proponowanych warunków
pracy i w dniu 8 czerwca 1992 r. wniosła odwołanie do Sądu Pracy w Sosnowcu,
który wyrokiem zaocznym z dnia 23 lipca 1992 r. uznał to wypowiedzenie za bezza-
sadne. Po upływie okresu wypowiedzenia i pomimo toczącego się - po sprzeciwie
strony pozwanej - postępowania sądowego powódka nie podjęła pracy w Przychodni
nr 16. Natomiast w dniu 1 października 1992 r. stawiła się ponownie w Przychodni nr
4, wobec czego jej kierownik odsunął ją od wykonywania pracy i polecił podjęcie
pracy w Przychodni nr 16.

Od dnia 2 października 1992 r. powódka zaprzestała świadczenia pracy, co
było przyczyną rozwiązania w dniu 27 października 1992 r. umowy bez wypowiedze-
nia w trybie art.52 KP. W tej sytuacji powódka w toczącej się jeszcze sprawie sądo-
wej rozszerzyła żądanie pozwu, domagając się przywrócenia do pracy i wynagro-
dzenia za okres pozostawania bez pracy. W celu przedłożenia potrzebnego Sądowi
zaświadczenia o wysokości zarobków, powódka stawiła się w dniu 30 grudnia 1992 r.
w dziale pracowniczym pozwanego Zakładu Opieki Zdrowotnej, gdzie Zofia A.,
pracownica działu, wręczyła jej nowy angaż - umowę o pracę, datowaną w dniu 1
czerwca 1992 r. Dokument ten został sporządzony na druku ,,umowa o pracę", a z
jego treści wynikało, że z dniem 1 czerwca 1992 r. pozwany powierzył powódce sta-
nowisko starszego asystenta w Przychodni Rejonowej nr 4 w S. na czas nie określo-
ny z zastrzeżeniem ,,zmiana angażu". Z dokumentu tego wynikał też wymiar czasu
pracy powódki oraz wysokość należnego jej wynagrodzenia zgodnie z rozporządze-
niem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 2 lipca 1992 r. (Dz.U. Nr 55,
poz.273 ze zm.). Dokument podpisany przez dyrektora pozwanego zakładu pracy,
powódka złożyła w dniu 31 grudnia 1992 r. do akt sprawy [...].

Powołane rozporządzenie płacowe weszło w życie z mocą obowiązującą od
dnia 1 czerwca 1992 r., powodując konieczność zmiany treści umów o pracę dla
około 3.500 pracowników pozwanego. Na przełomie września i października 1992 r.
dokonano zmiany angaży, wykorzystując w tym celu typowe druki umowy o pracę.
Od listopada 1992 r. tak zmienione angaże doręczano zainteresowanym pracowni-
kom. Powódka w tym czasie nie była już pracownikiem pozwanego, więc nowy angaż
nie zostaje jej przekazany, lecz po zgłoszeniu się do działu kadr z żądaniem zaś-
wiadczenia o wysokości wynagrodzenia, wspomniany angaż miał spełnić funkcję
zaświadczenia. Również powódka nie łączy wówczas z treścią tego dokumentu
żadnych innych skutków, a w szczególności nie wywodzi zeń woli pozwanego co do
zawarcia nowej, czy też kontynuowania dotychczasowej umowy o pracę.

W dniu 11 stycznia 1993 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Sosnowcu przywrócił
powódkę do pracy na dotychczasowych warunkach. Powódka zgłosiła więc w dniu
18 stycznia 1993 r. gotowość niezwłocznego podjęcia pracy, lecz pozwany nie do-
puścił jej do pracy i wyrok zaskarżył rewizją, którą uwzględnił Sąd Wojewódzki - Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach, uchylając kwestionowane orzecze-
nie i przekazując sprawę do ponownego rozpoznania. Wyrokiem z dnia 17 listopada
1993 r. Sąd Pracy w Sosnowcu oddalił powództwo, a Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Katowicach utrzymał ten wyrok w mocy w dniu 17 lutego 1994 r. W
toku pozostał jeszcze spór przed Sądem Rejonowym - Sądem Pracy o Sosnowcu o
sprostowanie świadectwa pracy i opinii oraz o odszkodowanie.

W dniu 29 marca 1995 r. powódka składa skargę o wznowienie postępowania
w sprawie o przywrócenie do pracy, podnosząc, że wyrok został oparty na sfałszo-
wanym sprzeciwie od wyroku zaocznego. Postępowanie przygotowawcze w sprawie
o sfałszowanie podpisów dyrektora pozwanego Zespołu prowadził Prokurator Rejo-
nowy w S. i umorzył je w dniu 30 maja 1996 r., a Prokurator Wojewódzki w K. nie
znalazł podstaw do uwzględnienia zażalenia powódki. Z doniesień powódki toczą się
obecnie również postępowania karne przeciwko trzem pracownikom pozwanych Zes-
połów o złośliwe i uporczywe naruszenie jej pracowniczych uprawnień.

Przeglądając w 1995 r. - w związku ze skargą o wznowienie postępowania -
akta sprawy o przywrócenie do pracy, powódka ,,ponownie odkrywa" wręczony jej w
dniu 30 grudnia 1992 r. przez pracownicę kadr pozwanego Zespołu dokument dato-
wany 1 czerwca 1992 r., stwierdzając, że z jego treści wynika, iż po wypowiedzeniu
zmieniającym z dnia 26 maja 1992 r. strony zawarły nową umowę o pracę, kształtu-
jącą treść stosunku pracy zgodnie z wolą powódki. W oparciu o ten dokument po-
wódka wnipsła powództwo w niniejszej sprawie, a poza tym wskazała ten dokument
jako nowy dowód w sprawie toczącej się ze skargi o wznowienie postępowania. Po-
wódka wniosła również skargę do Państwowej Inspekcji Pracy, która zmiany angażu
na druku umowy o pracę zakwalifikowała jako ewidentny błąd pozwanego i zaleciła
zaprzestanie podobnych praktyk w przyszłości.

Postępowanie w sprawie sprostowania świadectwa pracy i opinii o pracy zos-
tało prawomocnie zakończone wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Katowicach z dnia
20 marca 1997 r., zaś postępowanie ze skargi o wznowienie jest na etapie niepra-
womocnego postanowienia o jej odrzuceniu.

W świetle powyższych ustaleń faktycznych, Sąd Rejonowy z powołaniem się
na art.65 KC w związku z art.300 KP stwierdził, że dokument datowany w dniu 1
czerwca 1992 r. został przez pozwanego sporządzony w celu dostosowania treści
zawartej z powódką w dniu 16 sierpnia 1963 r. umowy o pracę do obowiązujących
właśnie od 1 czerwca 1992 r. nowych zasad wynagradzania pracowników publicz-
nych zakładów opieki zdrowotnej. Z tą datą wynagrodzenie powódki uległo z mocy
prawa podwyższeniu. Zamiar stron co do zmiany umowy w tym zakresie był zgodny,
a stosowany odpowiednio przepis art.29 §3 KP nakładał na pozwanego obowiązek
pisemnego potwierdzenia nowych warunków płacowych. W tym celu został przez
pozwanego w późniejszym okresie sporządzony dokument, nie mający jednak formy
aneksu, tylko nowej umowy o pracę, gdyż taki druk zastosowano wobec wszystkich
pracowników, ponownie określając rodzaj umowy, stanowisko, miejsce i czas pracy
dnia 1 czerwca 1992 r. Ta nieprawidłowa praktyka była u strony pozwanej stosowana
zwyczajowo i nikt - przed powódką - nie wiązał z nią żadnych skutków prawnych.
Również powódka była przy otrzymaniu tego dokumentu w dniu 30 grudnia 1992 r.
przeświadczona, że został on sporządzony tylko na okoliczność uprzednio dokona-
nych zmian w zakresie zaszeregowania jej stanowiska i wysokości należnego wyna-
grodzenia. Okoliczności wręczenia wspomnianego dokumentu nie dawały żadnych
podstaw do przyjęcia, że pozwany zmienił swój wyrażony w wypowiedzeniu zmie-
niającym z dnia 26 maja 1992 r. zamiar przeniesienia powódki z Przychodni nr 4 do
Przychodni nr 16 w S. Zamiar ten manifestował bowiem w toku procesu o przywró-
cenie do pracy. Powódka była tego w pełni świadoma i inne znaczenie niż uprzednio
zamierzone przez obie strony zaczęła spornemu dokumentowi przypisywać prawie 3
lata po jego otrzymaniu. Sąd Rejonowy oddalił więc powództwo o ustalenie trwania
stosunku pracy, a w konsekwencji także żądanie sprostowania świadectwa pracy i
opinii o pracy oraz roszczenia o wynagrodzenie, w tym o 13 pensję za 1992 r.
Umowa o pracę została bowiem z powódką rozwiązana w trybie art.52 KP, a spór o
legalność tego rozwiązania został prawomocnie osądzony.

Apelację powódki od tego orzeczenia oddalił Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyrokiem z dnia 16 września 1997 r. [...],
podzielając w pełni ustalenia faktyczne i ich prawną kwalifikację dokonane w wyroku
pierwszoinstancyjnym. Sąd Wojewódzki podkreślił ponadto, że dopuszczenie po-
wódki do pracy w dniach 29 i 30 września 1992 r. nie ma konstytuwnego charakteru i
nie tworzy nowego stanu prawnego, gdyż do rozwiązania stosunku pracy w trybie
art.52 §1 pkt 1 KP doszło ostatecznie w dniu 1 października 1992 r., po której to da-
cie powódki nie dopuszczono już do pracy. Bez znaczenia jest również zarzut, że
oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę z powódką zostało w jej mniemaniu sfał-
szowane, a zwłaszcza, iż pochodzi od nieuprawnionej osoby, gdyż sprawa o przy-
wrócenie do pracy została prawomocnie rozstrzygnięta. Bezsporny jest wreszcie fakt,
że tzw. zmianę angażu otrzymała powódka w dniu 30 grudnia 1992 r., a z pozwem o
ustalenie stosunku pracy wystąpiła w październiku 1995 r.

Kasację od powyższego wyroku wniósł w imieniu powódki jej pełnomocnik,
zarzucając naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie art.42 §2 KP w związku z art.65 KC polegające na przyjęciu, że za-
proponowane powódce w dokumencie datowanym dnia 1 czerwca 1992 r. nowe wa-
runki pracy i płacy nie były wypowiedzeniem zmieniającym, skutkującym nowe
ukształtowanie stosunku pracy łączącego strony, jak też ,,sprzeczność istotnych
ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału przez stwierdzenie, że doku-
ment z dnia 1 czerwca 1992 r. nie mógł stanowić podstawy do nawiązania stosunku
pracy z powodu braku zgodnych oświadczeń woli, podczas gdy strony pozostawały w
stosunku pracy, który w tej dacie trwał" i domagając się na tej podstawie uchylenia
kwestionowanego orzeczenia oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Wojewódzkiemu w Katowicach lub Sądowi Rejonowemu w Sosnowcu, przy
uwzględnieniu kosztów postępowania kasacyjnego według norm przepisanych. W
uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że gdyby nawet oświadczenie z dnia 1
czerwca 1992 r. interpretować - za Sądami obu instancji - jako dążenie pozwanego
do nowego ukształtowania jedynie wysokości wynagrodzenia skarżącej, to ,,w sensie
prawnym było to kolejne wypowiedzenie zmieniające". W tym zakresie w pełni ak-
tualne są więc twierdzenia skarżącej zawarte w pismach z dnia 6 czerwca i 11 wrześ-
nia 1997 r., do których Sąd Wojewódzki w ogóle się nie ustosunkował.

Taka jednostronnie korzystna dla pozwanego interpretacja jego oświadczenia
z 1 czerwca 1992 r. nie uwzględnia też - zdaniem skarżącej - faktu, że oświadczenie
to zostało złożone w lipcu 1992 r. po konsultacji ze związkami zawodowymi, gdy poz-
wany wiedział już o sporze wynikłym na tle wypowiedzenia zmieniającego z dnia 26
maja 1992 r. Kierując do skarżącej kolejne oświadczenie z nowymi warunkami pracy
i płacy powinien więc pracodawca dołożyć należytej staranności w ich formułowaniu,
zwłaszcza że tylko z tym lekarzem pozostawał w sporze sądowym dotyczącym sto-
sunku pracy. Jeżeli zatem w nowych propozycjach wskazano na czas nie określony
poprzednie miejsce pracy, to uczyniono tak z pełną świadomością konsekwencji.
Propozycję tę realizowano zresztą przez cały wrzesień, gdyż w przeciwnym razie,
skarżąca nie powinna świadczyć pracy wskutek rozwiązania umowy. Z woli pozwa-
nego stosunek pracy został więc od 1 czerwca 1992 r. ukształtowany w sposób
oczekiwany przez skarżącą, więc ona tego wypowiedzenia zmieniającego nie kwes-
tionowała.

Obojętna dla sprawy jest też - zdaniem skarżącej - konstatacja Sądu drugiej
instancji, że oświadczenie z 1 czerwca 1992 r. nie doprowadziło do nawiązania sto-
sunku pracy, gdyż to wymaga oświadczenia woli obu stron. Tymczasem we wspo-
mnianej dacie strony łączyła już umowa o pracę, więc sporne oświadczenie nie zmie-
rzało do nawiązania nowego stosunku pracy.

W odpowiedzi na kasację strona pozwana wniosła o jej oddalenie i zasądzenie
zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu od-
powiedzi podniesiono, że postępowanie sądowe bezsprzecznie wykazało brak woli
strony pozwanej co do kontynuowania ze skarżącą po dniu 1 października 1992 r.
stosunku pracy rozwiązanego w trybie art.52 KP. Przedstawiona przez skarżącą in-
terpretacja oświadczenia z 1 czerwca 1992 r. podważa zasadę swobody umów oraz
konieczności zgodnego oświadczenia woli obu stron.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu [...]. Sąd Najwyższy rozpoznaje
bowiem kasację w jej granicach, określonych zwłaszcza przez wskazanie podstaw
kasacyjnych oraz ich uzasadnienie, zaś z urzędu bierze pod rozwagę jedynie nie-
ważność postępowania (art.3933 i art.39311 KPC). Tymczasem wnosząca kasację nie
stawia zaskarżonemu wyrokowi zarzutu naruszenia przepisów postępowania
mogących mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a to powoduje, że Sąd Najwyższy
jest przy rozpoznawaniu skargi związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi
podstawę wydania kwestionowanego orzeczenia (art.39315 KPC). Co prawda, w
petitum skargi zawarta jest sugestia zarzutu uchybienia przepisom postępowania, ale
nie ma to żadnego znaczenia wobec ukrycia jej pod ogólnikowym i szablonowym
zwrotem o ,,sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie ma-
teriału", a więc bez próby konkretyzacji zarzutu, polegającej na wskazaniu oznaczo-
nych przepisów procedury, wyjaśnieniu na czym polegało ich naruszenie i pokazaniu
hipotetycznego związku między tymi naruszeniami a wynikiem sprawy. W tym
kontekście wywody uzasadnienia kasacji przedstawiają się głównie jako oderwana
od przepisów postępowania polemika z ustaleniami faktycznymi poczynionymi przez
Sąd pierwszej instancji i zaaprobowanymi przez Sąd Wojewódzki. Ta część kasacji
nie może więc odnieść żadnego skutku.

Zbliżony poziom prawniczego warsztatu przedstawia zarzut naruszenia prze-
pisów prawa materialnego. Jakkolwiek skarżąca wskazuje, że w tym wypadku chodzi
o przepis art.42 §2 KP w związku z art.65 KC naruszony przez błędną wykładnię i
niewłaściwe zastosowanie, lecz w uzasadnieniu skargi nie tłumaczy na czym pole-
gała rzekomo błędna interpretacja art.42 KP (w związku z art.65 KC) i jaka powinna
być prawidłowa wykładnia tego (tych) przepisu (przepisów). Skarżąca zarzuca więc w
istocie ,,tylko" niewłaściwe zastosowanie tych przepisów, a precyzyjniej rzecz ujmując
- ich niezastosowanie w sprawie, której stan faktyczny w pełni to - jej mniemaniem -
uzasadniał. Jednakże ustalenia faktyczne zawarte w wyroku pierwszoinstancyjnym i
przyjęte przez Sąd drugiej instancji, a tylko one mają - z braku zarzutów
proceduralnych - doniosłość przy rozpoznawaniu niniejszej kasacji, mniemania ta-
kiego nie usprawiedliwiają. Sąd pierwszej instancji uznał bowiem, a Sąd Wojewódzki
ocenę tę słusznie podzielił, że zmiana treści umownego stosunku pracy powódki w
dniu 1 czerwca 1992 r. dotyczyła jedynie wzrostu wynagrodzenia za pracę. Wątpliwa
jest jedynie teza, że podwyżka ta nastąpiła ex lege, a pracodawca potwierdził to nas-
tępnie w pisemnej formie, do czego obowiązany był na podstawie stosowanego od-
powiednio przepisu art.29 § 3 KP. Zauważyć bowiem trzeba, że nawet przepisy pła-
cowe mające - jak np. w publicznej służbie zdrowia - powszechnie obowiązujący cha-
rakter, pozostawiają pracodawcy pewien margines swobody w kształtowaniu wyso-
kości wynagrodzenia poszczególnych pracowników. Ich uprawnienia płacowe, także
do podwyżek wynagrodzenia, podlegają więc w tych granicach konkretyzacji ze
strony pracodawcy, który w tym celu stosuje ofertę porozumienia zmieniającego,
przyjmowaną przez zainteresowanego najczęściej w dorozumiany sposób.

Prawny mechanizm spornej ,,zmiany angażu" skarżącej nie daje się natomiast
objaśnić w kategoriach - sugerowanego w kasacji - wypowiedzenia zmieniającego. Z
kolei pogląd o konieczności stosowania wypowiedzenia przy każdej zmianie treści
stosunku pracy, wyrażony w pismach procesowych z dnia 6 czerwca i 11 września
1997 r. (do których to pism kasacja próbuje Sąd Najwyższy w niedopuszczalny spo-
sób ,,odesłać"), jest oczywiście błędny. To samo dotyczy poglądu skarżącej, że wys-
tąpienie na drogę sądową o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach jest
równoznaczne z odmową przyjęcia oferty nowych warunków pracy zamieszczonej w
wypowiedzeniu zmieniającym. Utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego jest w tej
kwestii wyraźnie inne, głosząc, że zaskarżenie wypowiedzenia zmieniającego nie
powoduje samo przez się rozwiązania stosunku pracy (por. np. wyrok z dnia 22
września 1976 r., I PRN 51/76, OSPiKA 1978 z.1, poz.16; uchwała z dnia 5 maja
1978 r., I PZP 5/78, OSNCP 1978 z.11, poz.200; wyrok z dnia 4 października 1979 r,
I PRN 117/79, OSNCP 1980 z.3, poz.61; wyrok z dnia 3 sierpnia 1983 r, I PRN
103/83, OSNCP 1984 z.4, poz.156).

Należy jednak podkreślić, że przedmiotem żądania skarżącej było w niniejszej
sprawie ustalenie trwania stosunku pracy. Opieranie tego żądania na tzw. zmianie
angażu datowanej 1 czerwca 1992 r. musi być po rozwiązaniu stosunku pracy w dniu
1 października 1992 r. (a więc po upływie 4 miesięcy) na podstawie art.52 § 1 pkt1
KP i po prawomocnym oddaleniu roszczenia o przywrócenie do pracy, oceniane jako
oczywiście bezzasadne. Mimo to w okolicznościach sprawy istnieją przesłanki do
odstąpienia od obciążenia skarżącej kosztami postępowania kasacyjnego.

Z wyżej wskazanych względów Sąd Najwyższy na podstawie art.39312 KPC
orzekł jak w sentencji.
========================================