Wyrok z dnia 11 kwietnia 2000 r.
I PKN 583/99

Niezgłoszenie przez radcę prawnego wniosku o doręczenie orzeczenia
wraz z uzasadnieniem powoduje, że doręczeniu podlega orzeczenie bez uza-
sadnienia.


Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Jadwiga
Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca), Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 11 kwietnia 2000 r. sprawy z po-
wództwa Barbary M. przeciwko Telewizji Polskiej Spółce Akcyjnej Oddziałowi w K. o
odszkodowanie i inne roszczenia, na skutek kasacji powódki i strony pozwanej od
wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z
dnia 1 czerwca 1999 r. [...]

1. o d d a l i ł kasację powódki,
2. o d r z u c i ł kasację strony pozwanej,
3. nie obciążył powódki obowiązkiem zwrotu stronie pozwanej kosztów postę-
powania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy w Katowicach wyrokiem z dnia 6 stycznia 1999 r. zasądził od
Telewizji Polskiej SA Oddziału w K. na rzecz Barbary M. kwotę 8 507,75 zł z odset-
kami ustawowymi od 1 października 1998 r. tytułem odprawy pieniężnej oraz zobo-
wiązał stronę pozwaną do sprostowania świadectwa pracy powódki przez zamiesz-
czenie stwierdzenia, że rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło za wypowiedzeniem
pracodawcy z przyczyn określonych w art. 10 ust. 1 w związku z art. 1 ust. 1 ustawy
z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Oddalił natomiast powódz-
two o odszkodowanie z tytułu bezpodstawnego wypowiedzenia umowy o pracę.
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka była zatrudniona u strony pozwanej na
podstawie umowy o pracę w charakterze radcy prawnego i razem z drugim radcą
prawnym tworzyła Zespół Prawny. Pismem z dnia 24 czerwca 1998 r. strona pozwa-
na wypowiedziała powódce umowę o pracę, podając jako przyczynę potrzebę
usprawnienia obsługi prawnej przez kompletne jej powierzenie kancelarii prawniczej
na podstawie umowy zlecenia, które spowoduje obniżenie związanych z tym kosz-
tów. Zakresem działania kancelarii prawniczej będzie bowiem obok obsługi prawnej
prowadzenie spraw sądowych, prowadzenie korespondencji, organizowanie przetar-
gów publicznych. Sąd pierwszej instancji uznał tę przyczynę za konkretną i prawdzi-
wą, a jednocześnie wyczerpującą przesłanki wymienione w art. 1 ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r. Zamierzona zmiana stanowiła bowiem zmianę organizacyjną, w któ-
rej wyniku ze względów ekonomicznych (obniżenie kosztów związanych z obsługą
prawną) doszło do zmniejszenia stanu zatrudnienia przez zwolnienie dwóch radców
prawnych zatrudnionych na podstawie umów o pracę i wprowadzenie na miejsce tej
formy obsługi, formy opartej na podstawie umowy cywilnoprawnej. Dlatego Sąd Rejo-
nowy zasądził na rzecz powódki dochodzoną przez nią odprawę. Uznał natomiast za
niezasadne zasądzenie na jej rzecz odszkodowania przewidzianego w razie wypo-
wiedzenia umowy o pracę z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę
w tym trybie, gdyż przedmiotowe wypowiedzenie było uzasadnione, a podane przy-
czyny konkretne i prawdziwe.
Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia 1 czerwca 1999 r. oddalił ape-
lację powódki, a na skutek apelacji strony pozwanej zmienił zaskarżony wyrok w ten
sposób, że zasądzoną kwotę 8.507,75 zł obniżył do kwoty 7.500 zł i oddalił apelację
w pozostałej części. Sąd Okręgowy uznał, że apelacja powódki dotycząca oddalenia
roszczenia o odszkodowanie z tytułu niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy
o pracę nie zasługiwała na uwzględnienie, gdyż potrzeba usprawnienia obsługi
prawnej, którą kierowała się strona pozwana rezygnując z obsługi radców prawnych,
była prawdziwa i konkretna, a przy tym uzasadniona, skoro miała na celu ogranicze-
nie wydatków. Okoliczność, że wypowiedzenie umowy o pracę nastąpiło wcześniej
niż przeprowadzenie przetargu na obsługę prawną, nie czyni bezzasadnym dokona-
nego wypowiedzenia, skoro zamierzone zmiany nastąpiły.
Gdy chodzi o apelację strony pozwanej, to Sąd Apelacyjny podzielił stanowi-
sko Sądu Rejonowego co do tego, że zastąpienie obsługi prawnej świadczonej przez
dwóch radców na podstawie stosunku pracy obsługą wykonywaną przez kancelarię
prawniczą na podstawie umowy zlecenia, przy jednoczesnej likwidacji dwóch stano-
wisk radców prawnych, powoduje dla strony pozwanej skutek w postaci zmniejszenia
wydatków. Jest więc przyczyną ekonomiczną w myśl art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r. i stwarza podstawę do zasądzenia na rzecz powódki odprawy pie-
niężnej. Według Sądu Apelacyjnego, wysokość zasądzonej odprawy była jednak
niewłaściwa. Zgodnie bowiem z art. 8 ust. 2a wymienionej ustawy odprawa ta nie
mogła przekraczać kwoty piętnastokrotnego najniższego wynagrodzenia obowiązują-
cego w dniu rozwiązania stosunku pracy, ustalonego przez Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej w przepisach odrębnych, którą była kwota 500 zł. Dlatego też Sąd Apela-
cyjny obniżył zasądzoną na rzecz powódki odprawę do wysokości 7.500 zł.
Od powyższego wyroku złożyły kasację obie strony.
Kasacja strony pozwanej została oparta na zarzucie naruszenia art. 10 i art. 1
ust.1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Zawiera
wniosek o zmianę wyroku Sądu Okręgowego w części oddalającej apelację strony
pozwanej przez oddalenie powództwa. Powódka natomiast w swojej kasacji doma-
gała się zmiany zaskarżonego wyroku w części oddalającej jej apelację przez zasą-
dzenie odszkodowania przewidzianego w art. 45 § 1 w związku z art. 471 KP. Zda-
niem powódki, wyrok Sądu Okręgowego w zaskarżonej części narusza art. 30 § 4
oraz art. 45 § 1 KP wskutek błędnego poglądu, iż podana przyczyna wypowiedzenia
umowy o pracę uzasadniała to wypowiedzenie, ,,mimo zawartych w oświadczeniu
pracodawcy ogólnikowych i lakonicznych sformułowań". W związku z tym skarżąca
żądała zmiany wyroku w części oddalającej jej apelację i zasądzenia odszkodowa-
nia.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

1. Kasacja strony pozwanej podlega odrzuceniu, gdyż została wniesiona z
przekroczeniem terminu przewidzianego w art. 3944 KPC. Przepis ten stanowi, że
kasację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok lub postanowienie, w ter-
minie miesięcznym od dnia ich doręczenia stronie skarżącej. Ze zwrotnego poświad-
czenia odbioru wyroku z uzasadnieniem wynika, że dnia 9 lipca 1999 r. strona poz-
wana pokwitowała jego odbiór. Natomiast kasację nadała w Urzędzie Pocztowym K.
dopiero w dniu 11 sierpnia 1999 r. Skoro zatem termin do wniesienia kasacji upłynął
stronie pozwanej dnia 9 sierpnia 1999 r., to należało uznać, że kasacja, złożona w
urzędzie pocztowym dnia 11 sierpnia 1999 r., była kasacją wniesioną po upływie
ustawowego terminu i dlatego stosownie do art. 3935 KPC wymagała odrzucenia.
Ponieważ nie uczynił tego sąd drugiej instancji, o odrzuceniu kasacji orzekł Sąd Naj-
wyższy na podstawie art. 3938 § 1 KPC.
Kasacja strony pozwanej podlegała odrzuceniu także dlatego, że była kasacją
niedopuszczalną. W myśl art. 387 § 3 KPC orzeczenie z uzasadnieniem doręcza się
stronie, która w terminie tygodniowym od ogłoszenia sentencji zażądała ich doręcze-
nia. Jeżeli strona nie zgłosiła wniosku o doręczenie jej orzeczenia wraz ,,z uzasad-
nieniem", doręczeniu podlega sama sentencja. Z kolei stosownie do art. 3934 KPC
termin do wniesienia kasacji biegnie od doręczenia stronie skarżącej orzeczenia,
czyli wyroku lub postanowienia z uzasadnieniem. Jeżeli zatem strona zaniechała wy-
stąpienia z powyższym żądaniem, a zwłaszcza gdy nie dopełnił tego pełnomocnik
strony będący adwokatem lub radcą prawnym, należy uznać, że nie jest uprawniona
do wniesienia kasacji. Uregulowanie to jest konsekwencją wymagań prawnych sta-
wianych kasacji przepisami art. 3931 - 3934 KPC. Kasacja wniesiona przez stronę
nieuprawnioną jest bowiem kasacją niedopuszczalną, która z mocy art. 3955 KPC
podlega odrzuceniu. W przedmiotowej sprawie pełnomocnik strony pozwanej, radca
prawny dr Krzysztof S., złożył dnia 7 czerwca 1999 r. wniosek, nazwany wnioskiem
,,o doręczenie odpisu wyroku". W jego uzasadnieniu podał powtórnie, że chodzi mu
,,o doręczenie odpisu wyroku" wydanego dnia 1 czerwca 1999 r. [...]. W tej sytuacji
nie było wątpliwości, jaka jest treść żądania strony. Zatem Sąd Okręgowy miał obo-
wiązek doręczyć pełnomocnikowi strony pozwanej jedynie sentencję wyroku. Dorę-
czył natomiast sentencję wraz z uzasadnieniem. Jednak okoliczność ta nie upraw-
niała strony pozwanej do wniesienia kasacji według zasady wyrażonej w art. 3944
KPC. Skoro zaś tę kasację wniosła, należało potraktować ją jako kasację niedopusz-
czalną i odrzucić stosownie do art. 3935 KPC.
2. Kasacja powódki nie zasługuje na uwzględnienie. Nie ulega wątpliwości, że
podanie pracownikowi przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę należy do warun-
ków prawidłowo złożonego oświadczenia woli pracodawcy o wypowiedzeniu lub roz-
wiązaniu umowy o pracę. Wynika to wprost z art. 30 § 4 KP, stanowiącego, że w
oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nie
określony lub o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinna być wska-
zana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy. Niewykona-
nie tego obowiązku jest naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów o pracę w
rozumieniu art. 45 § 1 KP i uzasadnia roszczenie pracownika o uznanie za bezsku-
teczne wypowiedzenia lub o przywrócenie do pracy. W orzecznictwie Sądu Najwyż-
szego panuje zgodny pogląd co do tego, że przyczyna uzasadniająca wypowiedze-
nie lub rozwiązanie umowy o pracę, wskazana pracownikowi lub organizacji związ-
kowej, powinna być sformułowana w sposób konkretny i jednoznaczny, tak by z jej
słownego ujęcia jasno wynikało, dlaczego pracodawca podjął decyzję o zwolnieniu
pracownika. Dowiedziawszy się bowiem o tej przyczynie pracownik może dopiero
podjąć właściwe środki obronne, a organizacja związkowa - zająć stanowisko w
sprawie zwolnienia pracownika. Również wtedy sąd pracy może od razu ocenić pra-
widłowo, które fakty są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy oraz - w razie potrzeby -
zadecydować o dopuszczeniu dowodu nie wskazanego przez stronę (art. 232 KPC),
a także udzielić stronom odpowiednich wskazówek i pouczeń (art. 212 KPC). Strona
pozwana w piśmie z dnia 24 czerwca 1998 r. jako przyczynę wypowiedzenia po-
wódce umowy o pracę podała ,,potrzebę usprawnienia obsługi prawnej Oddziału
poprzez jej kompleksowe powierzenie kancelarii prawniczej, której pracownicy będą
realizowali powierzone zadania w siedzibie Oddziału codziennie w godzinach jego
funkcjonowania, tj. od 800 - 1800". Dodała też, że sposób ,,realizowania obsługi praw-
nej na podstawie cywilnoprawnej umowy zlecenia" spowoduje między innymi ,,obni-
żenie związanych z tym kosztów". Tak również ustalił przyczynę wypowiedzenia po-
wódce umowy o pracę Sąd Rejonowy, który przytoczył niemal w całej rozciągłości
treść pisma strony pozwanej z dnia 24 czerwca 1998 r., natomiast Sąd Okręgowy
odwołał się do ustaleń Sądu pierwszej instancji, stwierdzając, że ,,sformułowana
przez stronę pozwaną przyczyna była konkretna i prawdziwa, aczkolwiek podana
przy pomocy określeń nie mieszczących się w katalogu pojęć ustawy z dnia 28 grud-
nia 1989 r."

Sąd Najwyższy podziela ocenę Sądu Okręgowego co do konkretności przy-
czyny wypowiedzenia powódce umowy o pracę. Wprawdzie skarżąca wyraziła w ka-
sacji zapatrywanie, że oświadczenie pracodawcy o tym wypowiedzeniu zawiera
,,ogólnikowe i lakoniczne sformułowania", które mogłyby posłużyć wypowiedzeniu
umów o pracę większości pracowników, a nie jednostkowemu wypowiedzeniu, lecz
pominęła to, że przyczyna w postaci usprawnienia obsługi prawnej nie ma związku z
zatrudnieniem innych pracowników poza radcami prawnymi. Uzupełnienie zaś przy-
czyn wypowiedzenia umowy przez wyjaśnienie, czy usprawnienie organizacji pracy
dotyczącej obsługi prawnej było następstwem koncepcji strony pozwanej, czy też
wiązało się ze zmianami organizacyjnymi, czy wreszcie było podyktowane brakiem
możliwości usprawnienia działań pracownika (radcy prawnego), należało uznać za
zbyt daleko idące wymaganie w zakresie uszczegółowienia wystarczająco jasnych i
konkretnych przyczyn wypowiedzenia umowy podanych przez pracodawcę. Okolicz-
ności przytoczone przez skarżącą mogłyby mieć znaczenie z punktu widzenia prawa
do odprawy pieniężnej przewidzianej w art. 8 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4,
poz. 19 ze zm.) w związku z ustalaniem przesłanek zwolnienia uprawniających pra-
cownika do odprawy. Jednak świadczenie to zostało przyznane skarżącej wyrokiem
Sądu Rejonowego (utrzymanym przez Sąd Okręgowy z niewielką tylko zmianą co do
wysokości odprawy), natomiast kasację strony pozwanej, dotyczącą rozstrzygnięcia
o tym roszczeniu, odrzucił Sąd Najwyższy. Snucie więc rozważań na ten temat stało
się zbędne. Nie jest również trafny zarzut kasacji, że przyczyna wypowiedzenia
powódce umowy o pracę nie była prawdziwa. Z ustaleń dokonanych w sprawie wyni-
ka, że strona pozwana, kierując się względami oszczędności i potrzebą komplekso-
wej obsługi prawnej, zmieniła jej formę z zespołu prawniczego zatrudniającego
dwóch radców prawnych na podstawie umów o pracę na kancelarię prawniczą pro-
wadzoną na podstawie cywilnoprawnej umowy zlecenia, czynną od godz. 800 do
godz. 1800, z poszerzonym zakresem czynności, gdyż zajmującą się także przepro-
wadzaniem przetargów publicznych. Z ustaleń w sprawie wynika również, że strona
pozwana uzyskała z tego tytułu wymierną korzyść finansową. Powódka nie wskazała
jako podstawy kasacji naruszenia przepisów postępowania, zatem zarzut naruszenia
prawa materialnego mógł być rozważany jedynie w odniesieniu do ustalonego w
sprawie stanu faktycznego. Ten zaś jednoznacznie świadczy o tym, że zamierzenia
organizacyjne, których celem było uzyskanie oszczędności, przyjęte jako uzasadnia-
jące wypowiedzenie powódce umowy o pracę, dokonały się. Z punktu widzenia
prawdziwości przyczyny nie ma przy tym znaczenia, czy określona przyczyna "kores-
ponduje z przyczynami, które wymienia ustawa z dnia 28 grudnia 1989 r.", jak - zda-
niem skarżącej - powinno być. Niemniej Sąd Okręgowy zakwalifikował ustalone w
sprawie przyczyny wypowiedzenia "jako stanowiące w istocie zmiany organizacyjne
w rozumieniu art. 1 ust.1 wymienionej ustawy", które spowodowały dla pracodawcy
skutki ekonomiczne. Z tego też względu uznał, że powódce przysługuje odprawa
pieniężna.
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy nie znalazł podstaw do zmiany
zaskarżonego wyroku i zasądzenia na rzecz powódki odszkodowania z tytułu rozwią-
zania umowy o pracę z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów o pracę (art.
471 w związku z art. 45 § 1 KP). Dlatego też w konsekwencji oddalił jej kasację (art.
39312 KPC).
========================================