Wyrok z dnia 11 kwietnia 2000 r.
I PKN 575/99

Brak oświadczeń pracodawcy co do dalszego trwania umowy o pracę
zawartej na czas określony po jej rozwiązaniu nie może być rozumiany jako
wola kontynuowania zatrudnienia. Warunkiem koniecznym uznania, że po roz-
wiązaniu się umowy terminowej doszło do nawiązania nowego stosunku pracy
jest ustalenie, że pracodawca miał zamiar zatrudnić byłego pracownika na
określonym stanowisku. Wykonywanie przez byłego pracownika w ciągu kilku
dni czynności pracowniczych bez wiedzy pracodawcy nie świadczy o zgodnym
zamiarze nawiązania umowy o pracę.


Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Jadwiga
Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca), Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 11 kwietnia 2000 r. sprawy z po-
wództwa Zygmunta S. przeciwko Cukrowni ,,K." Spółce Akcyjnej w K. o ustalenie i
dopuszczenie do pracy, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 30 kwietnia 1999 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy w Ostrołęce wyrokiem z dnia 28 grudnia 1998 r. oddalił po-
wództwo Zygmunta S. o ustalenie, że z Cukrownią K. SA w K. łączy go stosunek
pracy na stanowisku dyrektora Cukrowni do spraw surowcowych, a także o ustalenie,
że jest nadal członkiem zarządu spółki. Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu 1
października 1995 r. walne zgromadzanie akcjonariuszy pozwanej spółki powołało
powoda na stanowisko członka zarządu - dyrektora do spraw surowców. W dniu 15
października 1995 r. rada nadzorcza Cukrowni zawarła z powodem umowę o pracę
na wymienionym stanowisku z dniem rozpoczęcia pracy, tj. od 1 października 1995 r.
Umowa o pracę w § 1 postanawiała, że zostaje zawarta na czas określony, tj. do
dnia odbycia walnego zgromadzenia akcjonariuszy, zatwierdzającego sprawozdanie,
bilans oraz rachunek zysków i strat za rok 1997, natomiast w § 8 przewidywała, że z
dniem odbycia tego zgromadzenia stosunek pracy wygasa. W dniu 1 kwietnia 1998 r.
walne zgromadzenie uchwałą [...] zatwierdziło sprawozdanie finansowe za okres od
1 października 1995 r. do 30 września 1997 r., a powód nie został powołany na
członka zarządu na następną kadencję. W czasie od 1 do 10 kwietnia 1998 r. powód
wykonywał należące do niego czynności wynikające z zakresu czynności dyrektora
do spraw surowców spółki, dni od 11 do 13 kwietnia były dniami wolnymi od pracy, a
od 14 kwietnia 1998 r. powód przebywał na zwolnieniu lekarskim. Pismem z dnia 9
kwietnia 1998 r. rada nadzorcza poinformowała powoda o wygaśnięciu z dniem 1
kwietnia 1998 r. umowy o pracę na stanowisku członka zarządu-dyrektora do spraw
surowców Cukrowni wobec odbycia się walnego zgromadzenia, zatwierdzającego
sprawozdanie, bilans oraz rachunek zysków i strat za 1997 r. Pismo w tym przed-
miocie, wysłane pod adres domowy powoda listem poleconym dnia 10 kwietnia 1998
r., zostało zwrócone z adnotacją: "adresat odmówił przyjęcia". Powtórne pismo w tej
sprawie skierowała strona pozwana dnia 18 maja 1998 r. Ponadto powód otrzymał
świadectwa pracy wskazujące różne terminy ustania stosunku pracy. Jednak - zda-
niem Sądu Rejonowego - decydujące znaczenie dla ustalenia daty ustania stosunku
pracy powoda ma § 1 i § 8 umowy o pracę oraz § 27 statutu spółki. Ten ostatni sta-
nowi, że rokiem obrotowym jest 12 kolejnych miesięcy kalendarzowych, przy czym
pierwszy rok obrotowy rozpoczyna się z dniem rejestracji spółki, a kończy 10 wrześ-
nia 1996 r. Wynika z tego, że zatwierdzenie sprawozdania, bilansu oraz rachunku
zysków i strat za okres od 1 października 1996 r. do 30 września 1997 r. było prawi-
dłowe. Ponadto z art. 367 § 1 KH wyraźnie wynika, że członkowie pierwszego zarzą-
du mogą być powołani najwyżej na 2 lata. Skoro więc uchwała o powołaniu powoda
została podjęta dnia 1 października 1995 r., a okres dwuletni pokrywa się z końcem
roku obrachunkowego, to znaczy, że ustanie członkostwa powoda w zarządzie spółki
nastąpiło we właściwym czasie.
Gdy chodzi o żądanie ustalenia, że powoda łączy nadal z pozwaną spółką
stosunek pracy na stanowisku dyrektora do spraw surowców, Sąd Rejonowy uznał je
za zasadne. Ustalił bowiem, że rada nadzorcza powierzyła powodowi stanowisko dy-
rektora łącznie z funkcją członka zarządu, czyli na czas określony. Okoliczność ta
wynika z zeznań świadków Wiesława K., Andrzeja Z. i Danuty O., a ponadto Stanis-
ława R. i Anny S., którzy zeznali, że z wszystkimi członkami zarządu zostały zawarte
umowy na czas określony. Walne zgromadzenie akcjonariuszy odbyło się dnia 1
kwietnia 1998 r., wobec czego zgodnie z § 8 umowy stosunek pracy powoda wygasł
tego dnia. Jednak od 1 do 9 kwietnia 1998 r. powód nadal świadczył pracę. Wykony-
wał bowiem na terenie Cukrowni takie same czynności jak przed 1 kwietnia 1998 r.,
podpisywał listę obecności, stawił się na naradzie w T. jako dyrektor do spraw su-
rowców Cukrowni "K.". Strona pozwana nie wykazała natomiast, że nie wiedziała o
świadczeniu przez powoda pracy i że nie protestowała przeciwko temu. W tej sytu-
acji, mimo że umowa o pracę z dnia 15 października 1995 r. wygasła 1 kwietnia 1998
r., to dnia 2 kwietnia 1998 r. doszło do nawiązania przez strony nowego stosunku
pracy na stanowisku dyrektora do spraw surowców. Mimo to - zdaniem Sądu Rejo-
nowego - powód nie ma interesu prawnego w ustaleniu tego faktu, gdyż może wy-
stąpić z dalej idącymi roszczeniami, np. o dopuszczenie do pracy czy zapłatę wyna-
grodzenia.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem
z dnia 30 kwietnia 1999 r. oddalił apelację powoda. Podzielił ustalenie Sądu Rejono-
wego co do tego, że stosunek pracy powoda, jako stosunek pracy z powołania, wy-
gasł z mocy prawa wobec nadejścia oznaczonego terminu, tj. odbycia się walnego
zgromadzenia akcjonariuszy dnia 1 kwietnia 1998 r., jednak uznał za błędne ustale-
nia i wnioski przyjmujące, że doszło do nawiązania nowego stosunku pracy na sta-
nowisku dyrektora do spraw surowców. Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na to, że po-
wód miał świadomość rodzaju umowy o pracę łączącej go ze spółką. Jako członek
zarządu wiedział, że w terminie 6 miesięcy po dacie kończącej rok obrotowy, tj. po
dniu 30 września 1997 r., odbędzie się zgromadzenie akcjonariuszy, a data tego
zgromadzenia będzie datą zakończenia jego stosunku pracy. Nikt przy tym nie pro-
wadził rozmów z powodem na temat jego dalszego zatrudnienia w spółce. Świad-
czenie przez niego pracy przez kilka dni po dniu walnego zgromadzenia akcjonariu-
szy nie upoważnia do tak daleko idącego wniosku jak ten, że doszło do nawiązania
stosunku pracy. Powód nie był już bowiem wtedy członkiem zarządu i nie mógł wy-
konywać obowiązków dyrektora, które wiązały się z pełnieniem funkcji w zarządzie.
Poza tym nie zostały uzgodnione żadne warunki pracy. Powód, niezwłocznie po
otrzymaniu przez radę nadzorczą informacji o uchwałach zgromadzenia akcjonariu-
szy z dnia 1 kwietnia 1998 r., został o tym zawiadomiony. Nie było więc wątpliwości
co do intencji strony pozwanej.
Od powyższego wyroku powód wniósł kasację, którą oparł na obydwu pods-
tawach przewidzianych w art. 3931 KPC. Naruszenie przepisów postępowania polega
- jego zdaniem - na nierozpoznaniu przez Sąd Okręgowy sprawy w granicach ape-
lacji (art. 378 § 1 KPC) oraz na zaniechaniu obowiązku wszechstronnego wyjaśnie-
nia sprawy, zwłaszcza na pominięciu faktu wypłacenia powodowi wynagrodzenia za
czas od 1 do 10 kwietnia 1998 r. (art. 233 § 1 w związku z art. 299 i art. 328 § 2
KPC). Gdy natomiast chodzi o naruszenie prawa materialnego, polega ono na błęd-
nej wykładni art. 22 § 1 i art. 29 § 1 KP, wyrażającej się w tym, że Sąd Okręgowy
sprzecznie z utrwalonym orzecznictwem przyjął, iż faktyczne wykonywanie przez
powoda pracy na rzecz pozwanej Cukrowni w czasie od 1 do 10 kwietnia 1998 r. nie
spowodowało nawiązania stosunku pracy. Skarżący podniósł, że powyższego usta-
lenia dokonał Sąd Okręgowy bez przeprowadzenia postępowania dowodowego i na
niekorzyść skarżącego, który wniósł apelację. Sąd ten nie zwrócił również uwagi na
to, że przepisy prawa, praktyka i orzecznictwo Sądu Najwyższego sankcjonują
umowy o pracę zawarte w sposób konkludentny. Jeżeli więc pozwana Cukrownia
dopuściła powoda do pracy na stanowisku dyrektora do spraw surowców i wypłaciła
mu wynagrodzenie za czas przepracowany od 1 do 10 kwietnia 1998 r., to tym sa-
mym dała wyraz woli zatrudnienia go na konkretnych warunkach, które powód przy-
jął, gdyż świadczył pracę aż do przerwy spowodowanej długotrwałą chorobą.
Przytaczając powyższe zarzuty powód wniósł o uchylenie wyroku Sądu Okrę-
gowego i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania oraz orze-
czenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Strona pozwana wniosła o oddalenie kasacji.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzuty kasacji nie zasługują na uwzględnienie. Z art. 378 § 1 KPC - który
zdaniem skarżącego został naruszony - wynika, że sąd drugiej instancji rozpoznaje
sprawę w granicach wniosków apelacji. Przez ,,wnioski apelacji" należy rozumieć sta-
nowisko strony skarżącej co do zakresu zaskarżenia orzeczenia sądu pierwszej ins-
tancji. Mówiąc inaczej, we wniosku apelacyjnym strona powinna wskazać, czy zas-
karża wyrok w całości czy tylko w części, a tego rodzaju określenie granic zaskarże-
nia powoduje, że sąd drugiej instancji może rozpoznać sprawę tylko w tym oznaczo-
nym zakresie (części). Sens art. 378 § 1 KPC polega bowiem na tym, że sądowi dru-
giej instancji nie wolno rozszerzyć kognicji poza granice wniosku apelacyjnego.
Wbrew zarzutowi powoda Sąd Okręgowy nie naruszył wymienionego przepi-
su. Sąd Rejonowy rozpoznawał dwa żądania powoda: o ustalenie, że łączy go z poz-
waną Cukrownią stosunek pracy na stanowisku dyrektora surowcowego oraz o
ustalenie, że jest on nadal członkiem zarządu strony pozwanej, i oddalił obydwa,
choć z różnych przyczyn. Co do drugiego żądania uznał mianowicie, że jest ono bez-
zasadne, zaś co do pierwszego - że powód nie ma interesu prawnego w ustaleniu
istnienia stosunku pracy, skoro może żądać dopuszczenia go do pracy bądź też za-
płaty wynagrodzenia. Pomijając jednak szczegółowe przyczyny, które wpłynęły na
rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego o pierwszym żądaniu, faktem jest, że Sąd ten
oddalił je ze względu na to, że nie miało oparcia we wskazanej przez powoda pods-
tawie faktycznej i prawnej. Sąd Okręgowy, który rozpoznawał sprawę na skutek
apelacji powoda, przyjął, że nie zasługiwała ona na uwzględnienie dlatego, iż w
świetle ustalonych przez Sąd pierwszej instancji okoliczności faktycznych nie było
podstaw do oceny, że doszło między stronami do nawiązania nowego stosunku
pracy. Dlatego też, wydając wyrok o oddaleniu apelacji powoda, nie przekroczył gra-
nic rozpoznania sprawy wyznaczonych przez wniosek apelacyjny, gdyż powód zas-
karżył w całości wyrok Sądu Rejonowego - i w tym też zakresie rozpoznał sprawę
Sąd Okręgowy. Przyjęcie natomiast przez ten Sąd innych przesłanek rozstrzygnięcia
nie jest wyjściem poza granice wniosków apelacyjnych, o których stanowi art. 378 §
1 KPC.
Nie jest również trafny drugi zarzut procesowy, dotyczący naruszenia art. 233
§ 1 w związku z art. 299 i art. 328 § 2 KPC, uzasadniony przez powoda zaniecha-
niem przez Sąd Okręgowy wszechstronnego wyjaśnienia sprawy i pominięciem faktu
wypłacenia powodowi przez stronę pozwaną wynagrodzenia za czas od 1 do 10
kwietnia 1998 r. Przede wszystkim należy zauważyć, że skarżący nie wyjaśnił w ka-
sacji, na czym polegało uchybienie przepisom art. 299 i art. 328 §2 KPC, w apelacji
również nie postawił zarzutu nieprzeprowadzenia przez Sąd Rejonowy dowodu z
przesłuchania stron i wadliwości sporządzonego uzasadnienia, a co więcej - w pos-
tępowaniu pierwszoinstancyjnym powód był przesłuchany w charakterze strony. Tak
więc zarzut dotyczący naruszenia art. 299 KPC jest oczywiście bezpodstawny.
Nie mógł również odnieść skutku zarzut przypisujący Sądowi Okręgowemu
naruszenie art. 233 § 1 KPC wskutek pominięcia konsekwencji prawnych wynikają-
cych z faktu wypłacenia powodowi wynagrodzenia za czas od 1 do 10 kwietnia 1998
r. Sąd Okręgowy - tak samo jak Sąd Rejonowy - przyjął bowiem, że umowa o pracę
zawarta z powodem na stanowisku członka zarządu - dyrektora do spraw do surow-
ców wygasła z mocy prawa wobec nadejścia oznaczonego w tej umowie zdarzenia,
tj. odbycia się dnia 1 kwietnia 1998 r. walnego zgromadzenia akcjonariuszy Spółki,
zatwierdzającego sprawozdanie, bilans oraz rachunek zysków i strat za okres od 1
października 1996 r. do 30 września 1997 r. Sąd Okręgowy słusznie uznał, że powód
jako członek zarządu wiedział, iż w terminie sześciu miesięcy od dnia zakończenia
drugiego roku obrotowego odbędzie się walne zgromadzenie akcjonariuszy oraz że
według § 8 umowy o pracę z tym właśnie dniem wygaśnie jego stosunek pracy. Nie
można zresztą przyjąć innego założenia, skoro - jak ustalił Sąd Okręgowy - powód
dostarczył radzie nadzorczej bilans po upływie drugiego roku obrotowego i wiedział,
że po 30 września 1997 r. odbędzie się walne zgromadzenie, którego data będzie
dniem zakończenia jego stosunku pracy. Nie sposób też dopuszczać, że osoba pias-
tująca jedno z najwyższych stanowisk w spółce nie miała orientacji co do jasnych
sformułowań umowy o pracę. W związku z tym należy stwierdzić, że strona pozwana
nie miała obowiązku składania powodowi jakichkolwiek oświadczeń, z których np.
wynikałoby, że nie przedłuża umowy o pracę. Gdy bowiem umowa o pracę zostaje
zawarta na czas określony, brak oświadczeń w przedmiocie dalszego trwania sto-
sunku pracy nie może być poczytany za czynienie pracownikowi nadziei na dalsze
zatrudnienie czy też wręcz za domniemane wyrażenie woli kontynuowania zatrud-
nienia. Sąd Okręgowy, przyjmując, że stosunek pracy powoda wygasł w dniu 1
kwietnia 1998 r., podkreślił, że ani przedtem, ani potem strona pozwana nie prowa-
dziła z nim jakichkolwiek rozmów na temat jego pozostania na dotychczasowym sta-
nowisku. Trafnie również ocenił, że skoro powód był zatrudniony na stanowisku
członka zarządu i pełnił z tej racji obowiązki dyrektora, to niepowołanie go na członka
zarządu na następną kadencję wykluczało zarazem możliwość zatrudnienia go w tym
charakterze. Funkcje te bowiem były nierozłączne. Sąd drugiej instancji podkreślił
ponadto, że strona pozwana niezwłocznie po otrzymaniu przez radę nadzorczą
informacji o uchwale Nr 1 walnego zgromadzenia akcjonariuszy, zatwierdzającej
sprawozdanie, bilans oraz rachunek zysków i strat za okres od 1 października 1996
r. do 30 września 1997 r., poinformowała powoda o wygaśnięciu stosunku pracy i
niepowołaniu go w skład zarządu następnej kadencji. W świetle przytoczonych
okoliczności nie można więc przypisać błędu wnioskowi Sądu Okręgowego, iż
świadczenie przez powoda pracy przez kilka dni po dniu zgromadzenia wspólników
nie spowodowało nawiązania w sposób dorozumiany stosunku pracy.
Według art. 11 KP nawiązanie stosunku pracy, bez względu na jego podstawę
prawną, wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika. Wola osoby
dokonywającej czynności prawnej może być wyrażona w sposób wyraźny lub w spo-
sób dorozumiany, to jest przez takie jej zachowanie, które nie pozostawia wątpliwo-
ści co do rzeczywistych intencji tej osoby. Zatem warunkiem koniecznym stwierdze-
nia, że po wygaśnięciu z dniem 1 kwietnia 1998 r. stosunku pracy powoda doszło do
nawiązania przez strony nowego stosunku pracy na stanowisku dyrektora pozwanej
Cukrowni, byłoby ustalenie, że strona pozwana miała zamiar, chciała i mogła zatrud-
nić powoda na wymienionym stanowisku. Przekonanie skarżącego, że taki wniosek
należy wyprowadzić z jego zachowana się polegającego na przychodzeniu do pracy
przez kilka dni, podpisywaniu listy obecności i uczestniczeniu w naradzie w T., jest
nieuzasadnione, a podstawa, na której się opiera - niewystarczająca. Powód bowiem
pominął zupełnie wolę strony pozwanej, a jej milczenie, nie poparte ustaleniem, że
wiedziała o wskazanym postępowaniu powoda, potraktował jako dorozumianą wolę
nawiązania nowego stosunku pracy na stanowisku dyrektora. Tymczasem stosownie
do art. 22 § 1 i art. 29 § 1 KP teza, że umowa o pracę została zawarta w sposób do-
rozumiany, wymaga nie tylko ustalenia, że strony chciałyby pozostawać z sobą w
stosunku pracy, ale również zgodnego ich zamiaru co do istotnych elementów skła-
dających się na treść stosunku pracy. Tego zaś nie uwzględnił ani Sąd Rejonowy ani
skarżący, wychodząc z błędnego założenia, że wykonywanie przez powoda w ciągu
kilku dni czynności pracowniczych - bez wiedzy pracodawcy - świadczy o zgodnym
zamiarze stron nawiązania stosunku pracy.

Wbrew zapatrywaniu powoda, oceny tej nie może zmienić fakt wypłacenia mu
pewnej kwoty jako wynagrodzenia za czas od 1 do 10 kwietnia 1998 r., gdyż zadecy-
dowała o tym rada nadzorcza, wychodząc z założenia, że skoro ,,po wygaśnięciu
umowy ... powód przychodził do pracy ...", to należy mu za to zapłacić. Tak sformu-
łowane stanowisko nie świadczy o woli nawiązania stosunku pracy. Poza tym wyga-
śnięcie funkcji członka zarządu pozbawiało radę nadzorczą uprawnienia do zawarcia
z powodem umowy o pracę.

Z przedstawionych zatem względów kasacja okazała się bezzasadna, wobec
czego Sąd Najwyższy orzekł o jej oddaleniu, stosownie do art. 39313 KPC.
========================================