Wyrok z dnia 22 kwietnia 1998 r.
I PKN 56/98

Samowolne przekroczenie przez intendenta ustalonego przez szkołę li-
mitu stawki żywieniowej może stanowić ciężkie naruszenie podstawowych
obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 KP).


Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra (sprawozdawca), Sędziowie: SN
Barbara Wagner, SA Alina Krusz-Stankiewicz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 22 kwietnia 1998 r. sprawy z po-
wództwa Ireny K. przeciwko Szkole Podstawowej [...] w W. o przywrócenie do pracy i
wynagrodzenie, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 8 września 1997 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Powódka Irena K. wniosła kasację od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 8 września 1997 r. [...], któ-
rym Sąd ten oddalił jej apelację od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia Śród-
mieście - Sądu Pracy z dnia 27 maja 1997 r. [...].

Powódka Irena K. była zatrudniona w Szkole Podstawowej [...] w W. na sta-
nowisku intendentki. Do jej obowiązków należało między innymi dokonywanie zaku-
pów gospodarczych dla stołówki szkolnej, zakupu i wydawania pracownikom środ-
ków czystości, celowe i oszczędne wydatkowanie przydzielonych kredytów na sto-
łówkę szkolną, terminowe rozliczanie się z pobranej gotówki, za którą była odpowie-
dzialna materialnie. Po skontrolowaniu ewidencji zakupów artykułów żywnościowych
okazało się, że w miesiącu kwietniu i maju 1995 r. powódka przekroczyła kwotę
stawki żywieniowej przeznaczonej na jeden obiad (zamiast kwoty 1,50 zł powódka
wydała kwotę 1,72 zł). Fakt ten powódka zbagatelizowała twierdząc, że w następnym
okresie, gdy żywność stanieje różnica ta ulegnie wyrównaniu. Większość artykułów
żywnościowych powódka kupowała w sklepach spożywczych, jedynie nieliczne w
hurtowniach.

Po rozliczeniu kolejnych środków wydatkowanych na zakup żywności w mie-
siącu czerwcu 1995 r. okazało się, że powódka przekroczyła kwotę posiadanych
pieniędzy na obiady o 1471,36 zł. Po dokonaniu inwentaryzacji na koniec roku szkol-
nego okazało się, że powódce brakuje kwoty 792,13 zł z tytułu zebranych opłat za
środki czystości, które to bez wiedzy dyrekcji szkoły samowolnie zużyła na pokrycie
zwiększonych kosztów zakupu artykułów żywnościowych. Resztę do kwoty 1471,36
zł powódka dołożyła z własnych pieniędzy. Powódka wezwana do zapłaty kwoty zu-
żytej na środki czystości odmówiła, twierdząc, że nie ma z czego zapłacić. W dniu 28
lipca 1995 r. powódka otrzymała pismo rozwiązujące z nią umowę o pracę w trybie
art. 52 § 1 i 2 KP z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pra-
cowniczych i popełnienia przestępstwa (przywłaszczenia kwoty 792,13 zł). Prokura-
tura Rejonowa w W.Ś. zawiadomiona o popełnieniu przez powódkę przestępstwa za-
garnięcia mienia postanowieniem z dnia 6 maja 1996 r. umorzyła dochodzenie w
sprawie zagarnięcia pieniędzy przez powódkę z powodu niestwierdzenia przestęps-
twa. Sąd Pracy powództwo Ireny K. o przywrócenie do pracy lub zasądzenie odsz-
kodowania oraz o nagrodę roczną z zakładowego funduszu nagród (tzw. ,,13 pensję")
oddalił przyjmując, że powódka dopuściła się ciężkiego naruszenia obowiązków
pracowniczych, nie wykonując pracy sumiennie i starannie i doprowadzając do prze-
kroczenia stawki żywieniowej poprzez nieprzemyślane zakupy w sklepach leżących
w okolicach szkoły. Nie zawiadomiła o tym fakcie dyrekcji, a po ujawnieniu przekro-
czenia stawki na obiad wniosła o zwiększenie stawki żywieniowej (nie było to moż-
liwe ponieważ ograniczyłoby liczbę uczniów stołujących się w szkole; nie jest przy
tym prawdą, iż powódka działała dla dobra dzieci, narażała bowiem budżet szkoły
podrażając obiady).

Sąd drugiej instancji uznał, że apelacja powódki nie zasługuje na uwzględnie-
nie. Sąd ten stwierdził, że Sąd Pracy prawidłowo zinterpretował art. 52 § 1 i 2 KP.
Sąd ten nie przyjął ustalając stan faktyczny, iż powódka dopuściła się popełnienia
przestępstwa na szkodę strony pozwanej. W piśmie z dnia 28 lipca 1995 r. zawia-
damiającym powódkę o rozwiązaniu z nią umowy o pracę bez wypowiedzenia jako
podstawę wskazano przepis art. 52 § 1 i 2 KP, tj. ciężkie naruszenie podstawowych
obowiązków pracowniczych oraz popełnienie przestępstwa. Z ustaleń Sądu Pracy
wynika jednak, iż ostał się jedynie zarzut naruszenia obowiązków pracowniczych.
Wprawdzie co innego wynika z treści świadectwa pracy jakie otrzymała powódka,
jednak w toku procesu strona pozwana wydała powódce nowe poprawione świa-
dectwo pracy. Wykreślono z niego ,,pkt 2 § 1 art. 52 KP".

Za nietrafny uznany został również zarzut niewyjaśnienia przez Sąd pierwszej
instancji wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy
dotyczących strat poniesionych przez stronę pozwaną w związku z przekroczeniem
przez powódkę stawki żywieniowej. Ta okoliczność nie ma znaczenia dla rozstrzyg-
nięcia sprawy. Istotne było jedynie ustalenie, czy powódka dokonując zakupów arty-
kułów żywnościowych przekroczyła stawkę żywieniową. Takie też ustalenia poczynił
Sąd Pracy, co więcej okoliczność ta jest bezsporna, nie kwestionowana przez po-
wódkę. Taki sposób dokonywania zakupów przez powódkę, który prowadził do prze-
kroczenia stawki żywieniowej, stanowi ciężkie naruszenie podstawowych obowiąz-
ków pracowniczych. Strona pozwana nie miała możliwości podniesienia tej stawki tak
jak proponowała jej to powódka do kwoty 1,72 zł, ponieważ zmniejszyłoby to liczbę
dzieci, których rodziców nie stać było na zapłacenie za obiady w szkole. Takie
działanie powódki naraziło stronę pozwaną na trudności finansowe, stanowiło naru-
szenie dyscypliny budżetowej, podobnie jak samowolne przesunięcie środków finan-
sowych z rachunku za środki czystości na zakupy żywności. Powódka dokonując
zakupów przede wszystkim w okolicznych sklepach zmuszona była płacić za żyw-
ność znacznie wyższe ceny, niż obowiązujące w hurtowniach, na targowiskach czy u
indywidualnych dostawców. W innych szkołach leżących w pobliżu strony pozwanej
zatrudnieni tam intendenci dokonywali zakupów artykułów żywnościowych w taki
sposób, że mieścili się w stawce 1,50 zł, a nawet niższej, wykorzystywali również
możliwości obniżenia ceny za żywność jakie dawały dostawy wprost do siedziby
szkoły dokonywane przez indywidualnych dostawców (np. płodów rolnych).

Ponadto powódka nie rozliczyła się z kwoty 792,13 zł, jaką powinna posiadać
na zakup środków czystości. Według Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych nie
sposób ponadto zarzucić Sądowi pierwszej instancji poczynienia dowolnych ustaleń,
w sposób sprzeczny z treścią zebranego w sprawie materiału. Ustalenia tego Sądu
mieszczą się w granicach swobodnej oceny materiału dowodowego, zaś zarzuty po-
wódki sprowadzają się w istocie do samej polemiki z tymi prawidłowo poczynionymi
ustaleniami.

Kasacja zarzuca zaskarżonemu wyrokowi, iż narusza on art. 52 § 1 KP, przez
przyjęcie, że przekroczenie stawki żywieniowej przy dokonywaniu zakupów przez
powódkę stanowi ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych.
Ponadto wyrok ten według kasacji uchybia art. 233 § 1 KPC, przez ,,naruszenie swo-
bodnej oceny zgromadzonych dowodów".


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja nie zasługuje na uwzględnienie. Zarzuca się w niej, że Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych bezpodstawnie zakwalifikował zachowanie się powódki
jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, w istocie jed-
nakże nie wskazując dlaczego zachowanie się powódki tak jak zostało ono ustalone i
ocenione przez Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, tj. zgodnie z ustalonym
przezeń stanem faktycznym, nie zasługuje na taką kwalifikację. W uzasadnieniu ka-
sacji podnoszone są bowiem okoliczności, których Sąd ten nie brał pod uwagę, albo
też inaczej je oceniał, analizując zachowanie powódki i uznając, iż nie miały one
znaczenia dla kwalifikowania go w aspekcie art. 52 § 1 pkt 1 KP. Są to takie okolicz-
ności jak to, że powódka była długoletnim pracownikiem (pracowała u strony pozwa-
nej 8 lat), że prawidłowo w przeszłości prowadziła dokumentację księgową, że jej
zachowanie nie stanowiło jakiegokolwiek uchybienia w świetle prawa karnego, że
komisja ustalająca jadłospis wiedziała, że powódka wzrost cen w okresie wiosennym
pokrywała z oszczędności wynikających z niższych cen w okresie jesiennym i zimo-
wym, oraz że podobną praktykę stosowała jej następczyni oraz inne intendentki z
sąsiednich szkół, że powódka kierowała się interesem dzieci, że nie odnosiła żad-
nych korzyści z praktyki zakupów, którą stosowała oraz, że po przekroczeniu limitu
pieniędzy, za część towaru zapłaciła z własnych środków, a cały zakupiony przez nią
towar przeznaczony został dla dzieci.

Część tych okoliczności - jak okres pracy powódki, właściwe prowadzenie do-
kumentacji księgowej przez powódkę, brak w jej zachowaniu znamion przestępstwa,
czy przeznaczanie całego zakupywanego przez nią towaru dla dzieci - nie ma zna-
czenia dla kwalifikacji jej czynu jako ciężkiego naruszenia podstawowych obowiąz-
ków pracowniczych. Inne z nich - jak praktyka dokonywania zakupów po wyższych
cenach towarów (i wyrównywaniu braków w sezonie jesienno-zimowym) przez inten-
dentów z sąsiednich szkół - inaczej zostały ocenione przez Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych, który przyjął, iż w innych szkołach leżących w pobliżu strony pozwanej
intendenci dokonywali zakupów w taki sposób, iż mieściły się one w ramach ustalo-
nej stawki (1,50 zł). W kasacji nie wskazuje się przy tym dlaczego ustalenie dokona-
ne przez Sąd w zaskarżonym wyroku w tym względzie nie odpowiada prawdzie i co
przemawia za tym, iż jest ono błędne, a to oznacza, iż formułowany na tej podstawie
zarzut kasacji jest gołosłowny. Również gołosłowne jest jej twierdzenie, że powódka
dokonywała zakupów na targowisku i w hurtowni, natomiast z ustaleń Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych wynika, iż czyniła je głównie w sklepach oraz, że to właś-
nie było główną przyczyną tego, iż zmuszona była płacić znacznie wyższe ceny, a to
w konsekwencji prowadziło do przekroczenia ustalonego limitu, nie zaś sezonowość
cen, które w określonych porach roku są wyższe w innych zaś niższe. W kasacji nie
neguje się przy tym w istocie tego ustalenia zaskarżonego wyroku, że powodem
przekroczenia limitów środków na zakupy żywności było to, iż powódka dokonywała
ich głównie w sklepach, gdyż nie zaprzecza się temu, że przekroczenie takie miało
miejsce, natomiast twierdzi się, iż zgodnie z akceptowaną praktyką możliwe było
uzyskanie oszczędności w okresie od września do grudnia, które umożliwiłyby zre-
kompensowanie nadmiernych wydatków w okresie wiosennym.

Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych przyjął, że dokonywanie przez powód-
kę zakupów w taki sposób, który prowadził do przekroczenia stawki żywieniowej sta-
nowi ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Powódka bo-
wiem miała pełną świadomość i wolę dokonywania zakupów żywności po cenach
przekraczających ustalone limity, a jednocześnie możliwe było - przy dołożeniu przez
nią należytej staranności - utrzymanie się w tych limitach (skoro limity te nie były
przekraczane przez intendentów sąsiednich szkół). Ponadto powódka samowolnie
odstępowała od reguł obowiązujących przy rozliczaniu powierzonych jej na te zakupy
pieniędzy. W tym stanie rzeczy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych trafnie przyjął,
iż jej zachowanie miało znamiona ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków
pracowniczych.

W kasacji postawiony został zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC. W myśl tego
przepisu sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na
podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Jeżeliby pojmować
dosłownie twierdzenie kasacji, iż doszło do ,,naruszenia swobodnej oceny zgroma-
dzonych dowodów", to należałoby stwierdzić, iż jest ono niezrozumiałe. Sąd bowiem
dokonywał swobodnie oceny zgromadzonych dowodów (nic nie wskazuje na to, by w
tej swobodzie był w jakiś sposób czy przez kogoś ograniczony). W istocie przyjąć
więc należy, że w kasacji formułowane jest zastrzeżenie, że dokonując oceny zgro-
madzonych dowodów Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wykroczył poza ramy
przysługującej mu swobody. Twierdzenie to nie zostało jednakże poparte żadnymi
argumentami, wskazującymi na to, iż rzeczywiście ocena zgromadzonych w sprawie
dowodów była niewłaściwa. Nie twierdzi się przy tym w kasacji, że zgromadzony w
sprawie materiał był niewystarczający dla rozstrzygnięcia sprawy, czy też, że doszło
do naruszenia jakichś innych przepisów postępowania niż art. 233 § 1 KPC, które
mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. W tym stanie rzeczy trudno przyjąć, iż
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych przekroczył granice przysługującej mu swo-
body oceny wiarygodności i mocy zgromadzonych w sprawie dowodów, jak również,
że nie rozważył wszechstronnie zebranego materiału. W kasacji podnoszone są
wprawdzie pewne okoliczności, które inaczej niż tego chce kasacja zostały ocenione
przez Sąd w zaskarżonym wyroku, jednakże jej twierdzenia w tym zakresie są goło-
słowne i wobec tego nie mogły zostać wzięte pod rozwagę. Za miarodajny musiał
więc zostać uznany stan faktyczny sprawy, tak jak został on ustalony przez Sąd w
zaskarżonym wyroku, z pominięciem dodatkowych okoliczności podnoszonych przez
pozwaną. Na tle zaś ustalonego stanu faktycznego sprawy w ocenie Sądu Najwyż-
szego dokonana kwalifikacja nagannego zachowania się powódki jako ciężkiego
naruszenia przez nią podstawowych obowiązków pracowniczych jest prawidłowa.

Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 KPC orzekł
jak w sentencji.
========================================