Wyrok z dnia 9 lutego 1999 r.
I PKN 556/98

Wyrok zasądzający kwotę w wysokości ustalonej na podstawie opinii
biegłego, w której obliczono odsetki sprzecznie z art. 481 § 1 i art. 482 § 1 KC
narusza art. 224 § 1 KPC w sposób wpływający na wynik sprawy.


Przewodniczący: SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Teresa Flemming-Kulesza
(sprawozdawca), Maria Mańkowska.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 9 lutego 1999 r. sprawy z powództwa
Wiesława M. przeciwko Sądowi Wojewódzkiemu w K. o wynagrodzenie, na skutek
kasacji strony pozwanej i powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z
dnia 29 maja 1998 r. [...]

1) o d r z u c i ł kasację powoda,
2) u c h y l i ł zaskarżony wyrok w części oddalającej apelację strony pozwa-
nej i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Katowicach do ponownego rozpoz-
nania.

U z a s a d n i e n i e


Wiesław M. żądał zasądzenia na jego rzecz od Sądu Wojewódzkiego w Kato-
wicach wyrównania wynagrodzenia za lata 1989-1992 wraz z odsetkami.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa.

Wyrokiem częściowym z dnia 7 lipca 1993 r. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach zasądził od pozwanego na rzecz powoda
268.460 zł (przed denominacją) z odsetkami od 8 lipca 1993 r. oraz 17.000.000 zł
(przed denominacją) z odsetkami od kwoty 16.244.872 zł od 4 marca 1993 r., a od
kwoty 755.128 zł od 8 lipca 1993 r. Następnie wyrokiem z dnia 22 grudnia 1993 r.
zasądzono dalszą kwotę 1.435.000 zł (przed denominacją), odrzucono pozew w czę-
ści dotyczącej ustawowych odsetek za dzień 4 marca 1993 r., a w pozostałej części
oddalono powództwo.

Sąd Apelacyjny w Katowicach, wyrokiem z dnia 29 czerwca 1994 r., po rozpo-
znaniu rewizji powoda zmienił ten wyrok i umorzył postępowanie w części dotyczącej
odsetek za dzień 4 marca 1993 r. i uchylił go w części oddalającej powództwo i prze-
kazał sprawę w tym zakresie do ponownego rozpoznania.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Katowicach wyrokiem z dnia 7 października 1997 r. zasądził od poz-
wanego na rzecz powoda kwotę 11.569,55 zł z ustawowymi odsetkami od 1 stycznia
1997 r. i oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Sąd ten ustalił, że powód jako
sędzia Sądu Wojewódzkiego w K. (do 31 lipca 1990 r. był sędzią Sądu Rejonowego
w T.G. delegowanym do tego Sądu Wojewódzkiego) w okresie objętym pozwem
otrzymywał zaniżone wynagrodzenie, które następnie było wyrównywane, a także
wypłacono odsetki za opóźnienie (Sąd określił je jako ,,odsetki zwłoki"). Wypłat tych
pozwany dokonywał na podstawie jednolitego programu wyliczenia należności sę-
dziów opracowanego przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Na podstawie opinii bieg-
łego do spraw płac Józefa C. Sąd ustalił, że powodowi przysługuje z tytułu nie wy-
płaconych a należnych wynagrodzeń, odsetek ustawowych oraz odsetek od odsetek
za okres od 1 stycznia 1989 r. do 31grudnia 1995 r. kwota 11.569,55 zł. Należność ta
wyliczona została na dzień 31 grudnia 1996 r. Sąd podzielił opinię biegłego uznając,
że wyrównania wynagrodzenia wypłacone przez stronę pozwaną nie pokryły różnic
między wynagrodzeniem otrzymanym, a należnym. Sąd uznał opinię biegłego za
sporządzoną w sposób rzetelny, uwzględniający ,,obowiązujący stan prawny w za-
kresie ustalania wysokości wynagrodzeń sędziowskich", a także wszystkie dokonane
przez stronę pozwaną wypłaty z tytułu należności głównych i odsetek.

Wyrok ten zaskarżyły obie strony.

Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z dnia 29 maja 1998 r. oddalił obie
apelacje. Sąd Apelacyjny stwierdził w uzasadnieniu wyroku, że Sąd Wojewódzki
oparł swe rozstrzygnięcie na opinii wydanej przez biegłego do spraw płac, której
podstawą były obowiązujące przepisy płacowe dotyczące sędziów, a także bogate
orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące tego problemu. Strony nie składały zas-
trzeżeń do wyliczeń zawartych w tej opinii.

Obie strony wniosły kasacje od tego wyroku.

W kasacji pozwanego podniesiono zarzut naruszenia prawa materialnego
przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 481 § 1 KC w związku z art.
300 KP, a także naruszenie przepisów procesowych mające istotny wpływ na wynik
sprawy, w szczególności art. 224 § 1 KPC przez to, że bez przeprowadzenia wyczer-
pującego postępowania dowodowego i wyjaśnienia wszystkich okoliczności Sąd za-
mknął rozprawę w sporze niedojrzałym do ostatecznego rozstrzygnięcia. Kasacja ta
zawiera wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku
Sądu Wojewódzkiego w Katowicach i przekazanie sprawy do ponownego roz-
poznania.

W kasacji powoda podniesiono zarzut naruszenia prawa materialnego przez
błędną jego wykładnię - art. 71 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. - Prawo o ustroju
sądów powszechnych i art. 94 pkt 5, art. 85 w związku z art. 5 KP oraz art. 481 § 1 i
2, art. 482 § 1 KC przez przyjęcie, że zasądzona w sprawie kwota wyczerpuje należ-
ne powodowi wynagrodzenie za pracę wraz z odsetkami i odsetkami od odsetek, a
także zarzut naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik
sprawy - art. 4771 § 1, art. 382, art. 224 § 1 i art. 328 § 1 w związku z art. 391 KPC
przez niewyjaśnienie wysokości należnego powodowi wynagrodzenia za pracę i za-
niżenie zasądzonej kwoty oraz przez nieomówienie w uzasadnieniu wyroku istotnych
dla sporu okoliczności faktycznych i procesowych. W konkluzji powód wniósł o uchy-
lenie zaskarżonego wyroku w części oddalającej apelację powoda oraz uchylenie
poprzedzającego go wyroku Sądu Wojewódzkiego w Katowicach w części oddalają-
cej powództwo i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W kasacji powoda,
jako wartość przedmiotu zaskarżenia wskazano 5001 zł.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja powoda jest niedopuszczalna i podlega odrzuceniu na podstawie art.
3938 § 1 KPC w związku z art. 393 pkt 1 KPC. Na rozprawie poprzedzającej wydanie
wyroku przez Sąd pierwszej instancji powód oświadczył, że ,,wnosi jak w swoim piś-
mie z dnia 12.07.1997 r.". W piśmie tym znajdującym się na karcie 242 wniósł o za-
sądzenie kwoty 11.569,55 zł z 35% od dnia 1 stycznia 1997 r. a poza tym powołał się
na ,,dotychczasowe stanowisko zwłaszcza zaprezentowane w piśmie z dnia
11.03.1997 r.". W owym piśmie wniósł o zasądzenie kwoty 11.890.26 zł z ustawo-
wymi odsetkami ,,zwłoki" od dnia 1 stycznia 1996 r.", a także polemizował z przyjęty-
mi podstawami obliczenia jego wynagrodzenia.

Sąd Wojewódzki zasądził kwotę 11.569,55 zł z odsetkami ustawowymi od 1
stycznia 1997 r. do dnia zapłaty, a następnie uzupełnił wyrok przez orzeczenie o ry-
gorze natychmiastowej wykonalności oraz przez dodanie punktu o treści ,,w pozosta-
łym zakresie powództwo oddala". Sąd uwzględnił żądanie powoda uzupełnienia wy-
roku, ponieważ - jak stwierdził w uzasadnieniu wyroku uzupełniającego - powód
,,wskazywał iż przy ustalaniu wysokości wynagrodzenie powoda, poczynając od
stycznia 1995 roku winno być ukształtowane w oparciu o dokonanie wypowiedzenia
zmieniającego". Mając powyższe na uwadze należało stwierdzić, że wartość przed-
miotu zaskarżenia kasacją w żadnym razie nie przekracza 5000 zł. Powód nie żądał
wyższej kwoty niż zasądzona została wyrokiem Sądu pierwszej instancji (co najwyżej
kwoty o 320,71 zł wyższej, jeżeli uznać, że niejasne sformułowanie z pisma z 12
lipca o odwołaniu się do pisma z 11 marca 1997 r. obejmowało również żądaną w
tym wcześniejszym piśmie kwotę).

Do wartości przedmiotu zaskarżenia nie mogą być wliczane nie skonkretyzo-
wane żądania obliczenia wynagrodzenia w oparciu o odmiennie określoną podstawę.
Z obowiązku sądu orzeczenia ponad żądanie na podstawie art. 4771 § 1 KPC nie
wynika możliwość dowolnego określania przez powoda w kasacji wartości przed-
miotu zaskarżenia na kwotę, która nie odnosi się w żadnym stopniu do żądań zgła-
szanych przed Sądem pierwszej instancji i objętych rozstrzygnięciami Sądów. Od-
dalenie powództwa i oddalenie apelacji odnosiło się do żądań powoda, które nie zos-
tały określone kwotowo, a zatem nie ma żadnych podstaw do nadawania im dopiero
w postępowaniu kasacyjnym wartości dla uzyskania dopuszczalności kasacji.
Natomiast zarzut naruszenia art. 481 § 1 KC w związku z art. 300 KP zawarty
w kasacji pozwanego okazał się uzasadniony. Z przepisu tego wynika, że odsetki
należą się wówczas, gdy dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia. Tymcza-
sem w rozpoznawanej sprawie Sąd Apelacyjny zaakceptował bezkrytyczną ocenę
opinii biegłego, na podstawie której zasądzono wynikającą z tej opinii kwotę. Metoda
przyjęta przez biegłego jest już na pierwszy rzut oka nieprawidłowa. Biegły rozpo-
czyna wyliczenia od 1989 r. i do sum kwot niedopłaty dolicza wynagrodzenie zaległe
w rachunku narastającym i zsumowane odsetki, przy czym pierwsza kwota ,,wyna-
grodzenia zaległego" powstała z zsumowania zaległości i odsetek. Zastosowanie tej
metody skomplikowanej i całkowicie oderwanej od normy art. 481 § 1 KC (a także od
zakazu anatocyzmu z art. 482 § 1 KC) doprowadziło do tego, że mimo iż wyliczona
przez biegłego różnica w wynagrodzeniu należnym i otrzymanym w 1996 r. wyniosła
nadpłatę w kwocie 4441,51 zł, to wynagrodzenie zaległe i odsetki z ubiegłego roku w
rachunku narastającym wynosiły 7191,01 zł, a do tej kwoty biegły dodał jeszcze
4378,44 zł odsetek. Suma tych dwóch ostatnich kwot została zasądzona przez Sąd
pierwszej instancji. Dokonane w tym roku (1996) wpłaty na poczet roku 1993 i 1995
zostały przez biegłego odjęte od wynagrodzenia zaległego wyliczonego na koniec
1995 r. i odsetek z roku ubiegłego, przy czym nie wiadomo w jaki, rachunkowo rzecz
biorąc, sposób powstała ta wyjściowa kwota. Zamknięcie rozprawy uznanej za dos-
tatecznie wyjaśnioną naruszało zatem art. 224 § 1 KPC w sposób wpływający na
wynik sprawy. Jeżeli powodowi nie wypłacono wynagrodzenia w kwotach należnych
za poszczególne miesiące, można te kwoty zsumować, lecz odsetki należą się od
poszczególnych kwot wynagrodzenia miesięcznego od daty opóźnienia do daty za-
płaty. Podkreślić przy tym trzeba, że słusznie pozwany podnosił w kasacji, że jego
opóźnienie powstawało dopiero wówczas, gdy znana mu była kwota stanowiąca
podstawę obliczenia wynagrodzenia powoda po opublikowaniu odpowiednich danych
w Monitorze Polskim. Kwota należnych odsetek może być zsumowana na pewną
datę, ale poddanie oprocentowaniu odsetek jest możliwe dopiero od daty wytoczenia
powództwa (art. 482 § 1 KC). Nie twierdzi się bowiem, że po powstaniu zaległości
strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy. Wreszcie za-
płata dokonana przez dłużnika (pozwanego) powinna być rozliczana według reguł z
art. 451 KC. Opinia biegłego wydana z naruszeniem omówionych zasad nie mogła
stanowić podstawy wyliczenia należności powoda, co skutkuje uchylenie zaskarżo-
nego wyroku na podstawie art. 39313 § 1 KPC.
========================================