Wyrok z dnia 22 kwietnia 1998 r.
I PKN 54/98

Organ upoważniony do powołania dyrektora szkoły jest uprawniony do
oceny, czy występuje uzasadniony przypadek skrócenia okresu powołania (art.
36a ust. 8 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, jednolity tekst:
Dz.U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329 ze zm.).


Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra (sprawozdawca), Sędziowie: SN
Barbara Wagner, SA Alina Krusz-Stankiewicz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 22 kwietnia 1998 r. sprawy z po-
wództwa Zbigniewa B. przeciwko Urzędowi Miasta w H. o uchylenie uchwały, na
skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Białymstoku z dnia 25 czerwca 1997 r. [...]


o d d a l i ł kasację i zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 10
zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


Powód Zbigniew B. wniósł kasację od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 25 czerwca 1997 r. [...], któ-
rym Sąd ten oddalił jego apelację od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Biels-
ku Podlaskim z dnia 30 grudnia 1996 r. [...].

Powód Zbigniew B. wystąpił z powództwem, w którym domagał się uchylenia
uchwały [...] Zarządu Miasta H. z dnia 7 czerwca 1996 r. w sprawie powierzenia sta-
nowiska dyrektora Szkoły Podstawowej [...] w H. na okres 2 lat - jako niezgodnej z
art. 36 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (jednolity tekst: Dz.U. z
1996 r. Nr 67, poz. 329 ze zm.). Pozwany Urząd Miasta w H. wnosił o oddalenie po-
wództwa, podnosząc, iż w przedmiotowej sprawie zachodzą szczególne okoliczności
uzasadniające skrócenie okresu powierzenia powodowi stanowiska dyrektora Szkoły.
Sąd Pracy oddalił powództwo o uchylenie Uchwały [...] uznając, że skracając okres
kadencji powoda na stanowisku dyrektora Szkoły, Zarząd Miasta nie naruszył
przepisów ustawy o systemie oświaty. W ocenie Sądu Pracy zachodziły bowiem
uzasadnione przyczyny do powierzenia powodowi funkcji dyrektora na okres krótszy
niż pięć lat.

Rozpoznając apelację powoda Sąd drugiej instancji ocenił, że Sąd Pracy nie
dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych i wyjaśnił wszystkie okoliczności istotne
dla rozstrzygnięcia sprawy. Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych podkreślił, iż w
Szkole prowadzonej przez powoda występowały istotne problemy natury wychowaw-
czej. Tamara B. podała, iż w Szkole doszło do pobicia ucznia przez nauczyciela,
zdarzało się prowadzenie zajęć dydaktycznych przez nietrzeźwego nauczyciela. Po-
nadto istotny był podział środowiska nauczycielskiego Szkoły na zwolenników i
przeciwników dyrektora Zbigniewa B.. Z całą pewnością z zeznań świadków wynika,
że wokół szkoły panuje zła atmosfera, która szkodzi realizacji jej zadań wychowaw-
czych. W ocenie Sądu drugiej instancji nie jest zasadny zarzut powoda naruszenia
przez Sąd Pracy prawa materialnego przez błędną wykładnię przepisu art. 36a ust. 8
ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Powierzenie stanowiska dy-
rektora szkoły następuje na okres 5 lat, jednakże w uzasadnionych przypadkach
możliwe jest powierzenie tego stanowiska na okres krótszy (nie krótszy niż 1 rok
szkolny). Pozostawienie w ,,otwartym katalogu" uzasadnionych przypadków stwarza
możliwość podjęcia decyzji przez organ prowadzący szkołę po rozważeniu wszyst-
kich okoliczności sprawy. Zarząd Miasta H. biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności
faktyczne sprawy miał prawo powierzyć powodowi stanowisko dyrektora Szkoły na
okres 2 lat. Niewątpliwe jest bowiem, że w Szkole były konflikty, szkoła zaś ma do
spełnienia rolę wychowawczą i w tym zakresie ma dbać między innymi o właściwą
współpracę z rodzicami. Należało zgodzić się z poglądem, iż Zarząd Miasta chciał,
by powód, jako dyrektor szkoły (wraz z radą pedagogiczną), podjął odpowiednie
działanie w celu wyeliminowania występujących nieprawidłowości w funkcjonowaniu
Szkoły.

W kasacji postawione zostały zarzuty naruszenia: 1. przepisu art. 36a ust. 8
ustawy o systemie oświaty, przez uznanie, że ma on zastosowanie wobec powoda,
2. art. 36 ust. 3 ustawy o systemie oświaty, przez uznanie, że mimo braku zastrzeżeń
organu prowadzącego nadzór pedagogiczny nad szkołą, ,,przedstawione przez
stronę pozwaną dowody w sprawie są wystarczające do powierzenia powodowi
funkcji dyrektora na okres krótszy niż 5 lat, 3. art. 5 ust. 7, art. 34, art. 36a ust. 3
ustawy o systemie oświaty, przez uznanie, że władnym do określenia ,,szczególnych
przypadków", na podstawie których można powierzyć funkcję dyrektora szkoły na
okres krótszy niż 5 lat, jest Zarząd Gminy, 4. art. 33 ust. 1 ustawy o systemie
oświaty, przez uznanie, że ,,Zarząd Gminy jest władny do oceny stanu i warunków
działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkoły", 5. art. 34 oraz art.
34a ust. 4 ustawy o systemie oświaty, przez uznanie, że ,,podjęcie skarżonej uchwały
Zarządu Miasta jest wystąpieniem tego organu do dyrektora szkoły w celu wyelimi-
nowania nieprawidłowości w funkcjonowaniu szkoły". Ponadto zarzuca się w kasacji,
że uchwała Zarządu Miasta jest niezgodna z ustaleniami regulaminu konkursu na
dyrektora szkoły opracowanego przez ten Zarząd.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zarzuty kasacji są nietrafne i wobec tego nie mogła ona zostać uwzględniona.
Postawiono w niej zarzuty naruszenia licznych przepisów ustawy o systemie oświaty,
jednakże istota problemu sprowadza się do tego jak należy rozumieć art. 36a ust. 8
ustawy o systemie oświaty oraz czy w przypadku powoda dawał on podstawę do
skrócenia okresu jego ,,kadencji" na stanowisku dyrektora do 2 lat. Przepis ten upo-
ważnia organ powołujący dyrektora szkoły do powierzenia mu stanowiska na okres
krótszy niż pięć lat (nie krócej jednakże niż na 1 rok) pod warunkiem, że w rachubę
wchodzi ,,uzasadniony przypadek". Nie przewiduje się w nim jakiegoś szczególnego
trybu, w którym ma następować ustalenie, czy skrócenie okresu powołania na sta-
nowisko dyrektora szkoły jest w konkretnym przypadku ,,uzasadnione". W szczegól-
ności nie przewiduje się, iż w sprawie tej ma się wypowiadać organ nadzoru peda-
gogicznego (kuratorium). W tym stanie rzeczy nie może budzić wątpliwości, iż organ
upoważniony do powoływania dyrektorów szkół jest uprawniony i jednocześnie zo-
bowiązany do dokonywania oceny, czy z uwagi na istniejące w sprawie okoliczności
zachodzi ,,uzasadniony przypadek", o którym mowa w art. 36a ust. 8 ustawy o sys-
temie oświaty i czy w związku z tym - i w jakim zakresie - należy dokonać skrócenia
pięcioletniego okresu, na jaki zwykle powinien być powołany dyrektor szkoły. Inna
wykładnia tego przepisu nie znajduje uzasadnienia w przepisach powoływanych w
kasacji, gdyż ustawodawca przyznając określone uprawnienia komisji konkursowej
oraz organom nadzoru pedagogicznego starał się stworzyć system, który umożliwia
unikanie nieprawidłowych rozstrzygnięć, przy zachowaniu pewnych elementów wza-
jemnej kontroli i równowagi ośrodków decyzyjnych. W tym stanie rzeczy w zakresie
powoływania dyrektorów szkół nie można przyznawać organom nadzoru pedago-
gicznego, a także komisji konkursowej, takiej roli, która nie wynika wprost z ustawy.
Znajduje to przy tym potwierdzenie w przepisie art. 36a ust. 9 ustawy o systemie
oświaty, który upoważnia organ prowadzący szkołę, po upływie okresu powołania, po
zasięgnięciu opinii rady szkoły i rady pedagogicznej, do przedłużenia powierzenia
stanowiska dyrektora szkoły na kolejny okres. To zaś prowadzi do wniosku, że przy
interpretowaniu przepisu art. 36a ust. 8 ustawy o systemie oświaty nie ma podstaw
do odstępowania od konkluzji wynikających ze stosowania reguł logiczno-języko-
wych, a to oznacza, iż trzeba uznać, że ocena dotycząca tego, czy zachodzą przy-
czyny (uzasadnione przypadki) dla skrócenia okresu, na który powoływany jest dy-
rektor szkoły, należy do organu, który go powołuje, a więc do zarządu gminy (mias-
ta). Ustawa nie zawiera bliższych wskazówek co do tego, jak należy pojmować ,,uza-
sadnione przypadki", pozostawiając w tym zakresie pewną swobodę oceny organowi
upoważnionemu do powołania dyrektora szkoły. Ocena ta nie może być oczywiście
dowolna, może ona jednakże wiązać się także - a nawet głównie - (co stara się za-
negować kasacja) z zachowaniem się kandydata i jego pracą w okresie poprzedza-
jącym powołanie go na stanowisko dyrektora szkoły. Okoliczność, iż - tak jak w przy-
padku powoda - ocena pracy danego kandydata dotyczy także jego wcześniejszej
pracy na stanowisku dyrektora szkoły i w związku z tym dokonywana może być także
przez organy nadzoru pedagogicznego, czy też jest przedmiotem ustaleń komisji
konkursowej, nie oznacza, iż skutkiem tego wykluczone jest jej dokonywanie także
przez organ uprawniony do powołania dyrektora szkoły. Co więcej, jest to powinność
tego organu, który przy tym nie jest związany ewentualnym stanowiskiem wyrażonym
przez komisję konkursową, czy też przez organ nadzoru pedagogicznego. Gdyby
miało być inaczej, to kompetencja organu powołującego dyrektora szkoły przyznana
mu w art. 36a ust. 8 ustawy o systemie oświaty nie miałaby racjonalnego i prakseo-
logicznego uzasadnienia.

Mając na względzie powyżej wskazane względy w zakresie pojmowania art.
36a ust. 8 ustawy o systemie oświaty oraz uwzględniając ustalenia faktyczne przy-
jęte przez Sąd w zaskarżonym wyroku, należy dojść do konkluzji, iż istniały podstawy
do podjęcia przez Zarząd Miasta H. decyzji o powołaniu powoda na stanowisko dy-
rektora Szkoły na okres krótszy niż pięć lat. Z ustaleń tych wynika bowiem, że w
funkcjonowaniu kierowanej przez niego Szkoły występowały istotne mankamenty,
którym towarzyszył podział środowiska nauczycielskiego oraz ,,zła atmosfera" wokół
Szkoły, utrudniająca realizowanie przez nią jej zadań wychowawczych. Ustalenia te
są wprawdzie kwestionowane w uzasadnieniu kasacji, ale zgłoszone w niej w tym
zakresie zastrzeżenia nie mogą być wzięte pod uwagę w postępowaniu kasacyjnym i
w konsekwencji nie mogą odnieść skutku. Kasacja jest bowiem rozpoznawana przez
Sąd Najwyższy w jej granicach (art. 39311 KPC). Granice te w szczególności zaś
wyznaczają jej podstawy (wskazane w niej przepisy prawa, które według składają-
cego kasację zostały naruszone w zaskarżonym wyroku) oraz ich uzasadnienie (art.
3933 KPC). Z uwagi na sposób wyznaczenia w art. 3931 KPC podstaw kasacji, w
postępowaniu kasacyjnym bezpośredniej weryfikacji nie podlegają ustalenia fak-
tyczne stanowiące podstawę rozstrzygnięcia w zaskarżonym wyroku. Ustalenia te
mogą być podważone jedynie w sposób pośredni przez wykazanie w kasacji, iż w
toku procesu doszło do naruszenia konkretnych przepisów postępowania (jeżeli mo-
gło to mieć istotny wpływ na wynik sprawy - art. 3931 pkt 2 KPC) i w konsekwencji
tego pod znakiem zapytania mogą być postawione twierdzenia dotyczące stanu fak-
tycznego sprawy przyjęte przez sąd w zaskarżonym wyroku. W kasacji Zbigniewa B.
zarzut naruszenia przepisów prawa procesowego w ogóle nie został postawiony,
stąd też Sąd Najwyższy zmuszony został do pominięcia w całości tych wywodów jej
uzasadnienia, w których kwestionuje się prawidłowość przebiegu procesu oraz
ustalenia dotyczące elementów stanu faktycznego, do których doszedł Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych. To zaś oznacza, że za wiarygodny Sąd Najwyższy musiał
przyjąć ten stan faktyczny (i tak jak został on ustalony), który stanowił podstawę
subsumpcji dokonanej przez Sąd w zaskarżonym wyroku.

W zakończeniu kasacji znalazł się zarzut, iż kwestionowana uchwała Zarządu
Miasta koliduje z regulaminem konkursu, gdyż regulamin ten: 1."nie zawiera warunku
określającego możliwość powołania na okres krótszy niż 5 lat" oraz 2. nie zawiera
,,określenia kryteriów, które zadecydowałyby o powierzeniu funkcji dyrektora na okres
krótszy niż 5 lat". Zarzut ten jest chybiony, gdyż wskazane w kasacji kwestie nie
należą do materii, które mogą być normowane w regulaminie konkursu na dyrektora
szkoły. Są to kwestie rozstrzygnięte w ustawie (art. 36a ust. 8 ustawy o systemie
oświaty), a to oznacza, że nawet gdyby regulamin konkursu zawierał unormowania w
tym zakresie i niezależnie od ich treści, nie mógłby on wywoływać żadnych
konsekwencji prawnych, a w szczególności takie jego postanowienia nie mogłyby w
żadnej mierze wpływać na kompetencje (ich zakres i sposób wykładni) organu po-
wołującego dyrektora szkoły przewidziane w art. 36a ust. 8 ustawy o systemie
oświaty.

Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 KPC orzekł
jak w sentencji.
========================================