Wyrok z dnia 22 kwietnia 1998 r.
I PKN 53/98

Pojęcie potrzeb organizacyjno-produkcyjnych budowy (usługi) ekspor-
towej obejmuje jedynie potrzeby, które mają charakter organizacyjny lub pro-
dukcyjny i dotyczą określonych zmian występujących po stronie pracodawcy a
nie pracownika; potrzeb takich nie stanowi brak odpowiednich kwalifikacji i
umiejętności, jako przyczyna leżąca po stronie pracownika, nie związana z po-
jawieniem się nowych potrzeb po stronie pracodawcy w następstwie modyfi-
kacji jego struktur organizacyjnych czy też technologii lub produkcji (§ 6 ust. 1
pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1997 r. w sprawie nie-
których praw i obowiązków pracowników skierowanych do pracy za granicą w
celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych z eksportem,
jednolity tekst: Dz. U. z 1990 r. Nr 44, poz. 259 ze zm.).


Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra (sprawozdawca), Sędziowie: SN
Barbara Wagner, SA Alina Krusz-Stankiewicz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 22 kwietnia 1998 r. sprawy z po-
wództwa Andrzeja D. przeciwko Spółce Akcyjnej ,,P." w B. o odszkodowanie, na
skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 2 października 1997 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Pozwana Spółka Akcyjna ,,P." w B. wniosła kasację od wyroku Sądu Woje-
wódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 2 paździer-
nika 1997 r. [...] (w kasacji Sąd ten mylnie jest określony mianem Sądu Apelacyjne-
go), którym Sąd ten zmienił wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Bytomiu z dnia 3
kwietnia 1997 r. [...] w ten sposób, że zasądził od pozwanej na rzecz powoda An-
drzeja D. kwotę 10.653,60 zł.

Z ustaleń Sądu pierwszej instancji wynika, że powód w dniu 6 sierpnia 1995 r.
zawarł z pozwaną Spółką umowę o pracę na budowie eksportowej na czas od 11
sierpnia 1995 r. do 31 grudnia 1995 r. Powód rozpoczął pracę zgodnie z umową na
budowie w V. W związku z wstrzymaniem budowy przez władze niemieckie w dniu
19 sierpnia 1995 r. powód wrócił do Polski. Po powrocie powód zgłosił się u pozwa-
nej, gdzie zaproponowano mu podjęcie pracy na budowie w B. od dnia 22 sierpnia
1995 r. w charakterze murarza. Powód przyjął propozycję wobec czego strony za-
warły umowę o pracę na czas określony od dnia 22 sierpnia 1995 r. do 31 grudnia
1995 r. W § 3 pkt 2 tej umowy przewidziano możliwość wcześniejszego wypowie-
dzenia umowy o pracę na warunkach określonych rozporządzeniem Rady Ministrów
z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników
skierowanych do pracy za granicą w celu realizacji budownictwa eksportowego i
usług związanych z eksportem (jednolity tekst: Dz. U. z 1990 r. Nr 44, poz. 259 ze
zm.). Powód rozpoczął pracę na budowie w B. w dniu 24 sierpnia 1995 r. Wykonywał
prace murarskie. Nie spełniał jednak oczekiwań pracodawcy w zakresie wymaganej
fachowości i przydatności na budowie, w związku z czym kierownik budowy na wnio-
sek bezpośredniego przełożonego powoda wypowiedział mu umowę o pracę w dniu
3 września 1995 r. Umowa ta rozwiązała się 23 września 1995 r., po wykorzystaniu
dni wolnych przysługujących powodowi.

Zdaniem Sądu Pracy wypowiedzenie umowy o pracę powodowi było zasadne.
Zgodnie bowiem z § 6 rozporządzenia Rady Ministrów z 27 grudnia 1974 r. w spra-
wie niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych do pracy za granicę
może nastąpić wcześniejsze rozwiązanie umowy o pracę zawartej na czas określony
za dwutygodniowym wypowiedzeniem, gdy jest to uzasadnione potrzebami organi-
zacyjno-produkcyjnymi budowy. Sąd ten ocenił, że podniesione przez pracodawcę
zastrzeżenia w stosunku do pracy wykonywanej przez pracownika zatrudnionego na
budowie eksportowej, powodujące konieczność zastąpienia go pracownikiem speł-
niającym w większym stopniu oczekiwania pracodawcy, stanowią potrzeby produk-
cyjne w rozumieniu § 6 rozporządzenia z 27 grudnia 1974 r.

Rozpoznając apelację powoda Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uznał,
iż jest ona zasadna. Jego zdaniem istota sprawy sprowadza się do tego, czy zaist-
niały przesłanki uzasadniające zastosowanie przepisu § 6 rozporządzenia z 27
grudnia 1974 r. Przepis ten przewiduje możliwość wcześniejszego rozwiązania
umowy o pracę zawartej na czas określony za dwutygodniowym wypowiedzeniem,
gdy jest to uzasadnione potrzebami organizacyjno-produkcyjnymi budowy eksporto-
wej. Idzie w nim o szeroko rozumiane zmiany organizacyjno-produkcyjne przeprowa-
dzone na budowie, które jako okoliczności zaistniałe po stronie pracodawcy uzasad-
niają zmianę struktury zatrudnienia bądź też redukcję stanu załogi. ,,W płaszczyźnie"
tej nie mieści się natomiast jednostkowe zwolnienie pracownika z przyczyn zaistnia-
łych po jego stronie. Według Sądu drugiej instancji wskutek błędnej interpretacji
przepisu § 6 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia z 27 grudnia 1974 r. Sąd Pracy naruszył
prawo materialne, co musiało skutkować zmianą zaskarżonego wyroku i uwzględ-
nieniem roszczenia powoda o odszkodowanie (przy zastosowaniu art. 50 § 4 KP) w
wysokości 3 miesięcznego wynagrodzenia otrzymywanego przez niego za granicą,
którego z kolei wysokość ustalono według zasad obowiązujących przy ustaleniu
ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, zasądzanego w pieniądzu polskim
zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 1981 r., V P PZP 5/80 (SP
z 1981 r. nr 13).

W kasacji strona pozwana zaskarżonemu przez nią wyrokowi postawiła zarzut,
iż narusza on (przez błędną wykładnię) przepis § 6 rozporządzenia z 27 grudnia
1974 r., przez przyjęcie, iż przez ,,potrzeby organizacyjno-produkcyjne" należy
rozumieć zmiany organizacyjno-produkcyjne przeprowadzone na budowie. Załoga
wykonująca pracę w B. liczyła kilku pracowników, powód zaś - zatrudniony jako bry-
gadzista - nie potrafił zapewnić prawidłowej organizacji pracy oraz miał kłopoty z po-
rozumieniem się z niemieckim kierownictwem budowy. Zmuszało to stronę pozwaną
,,do wymiany brygadzisty na osobę odpowiadającą warunkom, jakie narzucał kontra-
hent niemiecki". W uzasadnieniu kasacji w szczególności podnosi się, że w toku
pracy na budowie w Niemczech okazało się, że powód nie zna języka niemieckiego
w stopniu odpowiadającym wymaganiom stawianym osobie pełniącej funkcje kierow-
nicze na budowie oraz nie potrafił należycie odczytywać dokumentacji technicznej, a
ponadto prace wykonywał wadliwie. Strona pozwana utrzymuje, że Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych błędnie rozumie przepis § 6 rozporządzenia z 27 grudnia
1974 r., przyjmując, że pojęcie zmian organizacyjno-produkcyjnych odnosi się do
okoliczności zaistniałych po stronie pracodawcy, które uzasadniają zmianę struktury
zatrudnienia lub redukcję stanu załogi. Nie podaje jednakże, jak wobec tego formuła
z § 6 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia z 27 grudnia 1974 r. ,,uzasadnione potrzeby orga-
nizacyjno-produkcyjne budowy (usługi) eksportowej" ma być pojmowana.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja nie zasługuje na uwzględnienie. Jej podstawą jest twierdzenie, że
Sąd drugiej instancji niewłaściwie zinterpretował przepis § 6 ust. 1 pkt 1 rozporzą-
dzenia z dnia 27 grudnia 1974 r. Nie podaje się w niej jednak, jak wobec tego przepis
ten powinien być pojmowany i dlaczego. Pośrednio jedynie można wnosić, iż
zdaniem strony pozwanej ,,uzasadnienie potrzebami organizacyjno-produkcyjnymi"
obejmuje także okoliczności, które leżą po stronie pracownika. Stanowisko takie nie
zasługuje na aprobatę. Przepis § 6 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia z 27 grudnia 1974 r.
ma bowiem charakter wyjątkowy, wprowadzający odstępstwo od ogólnej reguły, w
myśl której umowy terminowe nie mogą być wypowiadane. Ponadto (co podnoszone
było w apelacji strony pozwanej), zwłaszcza pod rządami nowej Konstytucji RP, wąt-
pliwości może budzić to, czy w ogóle dopuszczalne jest stanowienie i utrzymywanie
uregulowań stanowiących odstępstwo od przepisów ustawowych (Kodeksu pracy), w
tym wypadku od przepisu art. 33 KP - przewidującego możliwość wypowiadania
umów zawieranych na czas określony ale tylko wtedy, gdy zawierane są one na
okres dłuższy niż sześć miesięcy - na podstawie tak ogólnej (,,blankietowej", ,,kau-
czukowej") delegacji ustawowej, jak ta, która została zawarta w art. 298 KP i która
stanowiła podstawę wydania rozporządzenia z 27 grudnia 1974 r. Wyjątkowość re-
gulacji z § 6 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia z 27 grudnia 1974 r., a także - do pewnego
stopnia - dyskusyjna podstawa prawna wydania tego aktu prawnego, przemawiają
przeciwko rozszerzającej wykładni tego przepisu, w szczególności przez przyjęcie, iż
obejmuje on nie tylko okoliczności leżące po stronie pracodawcy, ale także i te, które
dotyczą pracownika. Ponadto ryzyko doboru właściwych pracowników obciążać musi
pracodawcę i nie może być ono przerzucane na pracownika, jeżeli tylko nie podej-
mował on działań zmierzających do wprowadzenia pracodawcy w błąd co do swoich
kwalifikacji zawodowych i przydatności do wykonywania pracy na umówionym sta-
nowisku. Minimalizacji ryzyka pracodawcy w tym zakresie służy między innymi ins-
tytucja umowy na okres próbny. Wszystko to zaś prowadzi do wniosku, iż Sąd Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych słusznie przyjął, że pojęcie ,,uzasadnienia potrzebami
organizacyjno-produkcyjnymi budowy (usługi) eksportowej" obejmuje jedynie tego
typu przyczyny, które mają charakter organizacyjny lub produkcyjny i dotyczą okreś-
lonych zmian występujących po stronie pracodawcy, a nie pracownika. Z ustaleń
dokonanych przez Sąd w zaskarżonym wyroku, a także z uzasadnienia kasacji wyni-
ka, że przyczyną zwolnienia powoda z pracy nie były jakieś zmiany organizacyjne
czy produkcyjne po stronie pracodawcy, lecz jedynie to, że powód nie miał odpo-
wiednich kwalifikacji zawodowych i umiejętności, a więc w grę wchodziły tylko przy-
czyny związane z jego osobą (leżące po jego stronie), nie związane z ujawnieniem
się nowych potrzeb po stronie pracodawcy w następstwie modyfikacji struktury orga-
nizacyjnej, czy też technologii i produkcji.

Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 KPC orzekł
jak w sentencji.
========================================