Wyrok z dnia 12 stycznia 1999 r.
I PKN 526/98

Niedostosowanie wymiaru zadań pracowników w ramach prowizyjnego
systemu wynagradzania do norm czasu pracy stanowi naruszenie art. 1298 § 1
KP.


Przewodniczący: SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Józef
Iwulski, Maria Mańkowska (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 12 stycznia 1999 r. sprawy z po-
wództwa Piotra K. przeciwko Urzędowi Skarbowemu Ł.-P. o wynagrodzenie, na
skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 marca 1998
r. [...]


u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódz-
kiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 30 grudnia 1992 r. [...] i
sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Łodzi do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e


Piotr K. w pozwie skierowanym przeciwko Urzędowi Skarbowemu Ł.-P. wniósł
o ustalenie, że faktycznie wykonywał u pozwanego pracę poborcy skarbowego na
pełnym etacie oraz o zasądzenie tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę w
kwocie 33.310 zł. wraz z odsetkami.

Pozwany Urząd Skarbowy Ł.-P. w odpowiedzi na pozew wniósł o jego odda-
lenie, podkreślając w uzasadnieniu, że umowa o pracę łącząca strony została
ukształtowana zgodnie z ich wolą.

Wyrokiem z dnia 30 grudnia 1997 r. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Łodzi oddalił powództwo. Sąd Wojewódzki ustalił, iż powód był
zatrudniony u strony pozwanej w charakterze poborcy skarbowego od dnia 4 maja
1993 r., początkowo na czas określony, natomiast od dnia 1 listopada 1993 r. do dnia
28 lutego 1997 r. na czas nie określony, w wymiarze 1/4 etatu. Powód godził się na
zatrudnienie w takim wymiarze bowiem limit etatów, jakim był ograniczony pozwany
pracodawca, uniemożliwiał zatrudnienie na innych warunkach. Ponadto Sąd ustalił,
że wynagrodzenie powoda i innych poborców skarbowych składało się z wynagro-
dzenia zasadniczego oraz prowizji wyliczanej procentowo od ściąganych kwot. W
praktyce wysokość prowizji była przeciętnie trzy razy wyższa od wynagrodzenia za-
sadniczego. W 1996 r. powodowi przydzielono więcej tytułów wykonawczych niż in-
nym poborcom, z tym że czas pracy poborców skarbowych nie jest normowany.
Wnioskując z powyższego materiału dowodowego Sąd Wojewódzki uznał, iż po-
wództwo nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem powód od samego początku, wie-
dząc o limicie etatów godził się na zatrudnienie na 1/4 etatu, zdając sobie tym sa-
mym sprawę z konsekwencji w postaci proporcjonalnie mniejszego wynagrodzenia
zasadniczego i jego pochodnych. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego fakt, że powód rea-
lizował nawet większą liczbę tytułów wykonawczych niż poborcy zatrudnieni na peł-
nym etacie nie prowadzi do uznania, iż był on zatrudniony na pełnym etacie, nie ma
bowiem określonego przepisami limitu tytułów dla poborców skarbowych. Również
zakres czynności poborców jest taki sam, niezależnie od wymiaru zatrudnienia.

Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi po przepro-
wadzeniu uzupełniającego postępowania dowodowego ustalił między innymi, że
wszyscy poborcy zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu pracy przychodzili tak
samo jak powód codziennie do pracy oraz że nie było limitów pobranych tytułów,
gdyż wszystkim zależało na wynagrodzeniu prowizyjnym. Wyrokiem z dnia 27 marca
1996 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację podkreślając w uzasadnieniu, iż powód z
pełną świadomością zawarł ze stroną pozwaną umowę o pracę o określonej treści.

Powyższy wyrok powód zaskarżył kasacją, w której wniósł o uchylenie wyroku
Sądu Apelacyjnego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W skardze
kasacyjnej powód zarzucił naruszenie przez ten Sąd przepisów art. 233 § 1 i 328 § 2
w związku z art. 391 KPC przez ustalenie stanu faktycznego sprzecznego z zezna-
niami świadków, które nie zostały też ocenione.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja jest zasadna. Rozstrzygnięcie zaskarżonego wyroku narusza wska-
zane w kasacji przepisy prawa procesowego, bowiem ustalona podstawa faktyczna
rozstrzygnięcia nie znalazła odniesienia w wyjaśnieniu podstawy prawnej wyroku z
przytoczeniem przepisów prawa. Sąd Apelacyjny zaakceptował ustalenie Sądu
pierwszej instancji, że czas pracy powoda, zatrudnionego na stanowisku poborcy
skarbowego w wymiarze 1/4 etatu, nie był normowany i zakres czynności powoda był
tożsamy z zakresem poborców zatrudnionych na pełnych etatach. Powód był zainte-
resowany jak największą liczbą przydzielonych mu tytułów do wykonania. Sąd Ape-
lacyjny dodał, iż wymiar czasu pracy powoda został jednoznacznie określony w
umowie o pracę, jako istotny element stosunku pracy. Jednakże, ponieważ czas
pracy poborców jest nienormowany, to od ich chęci i zaradności zależały ich zarobki i
nie można uznać, aby zakład pracy naruszył jakąkolwiek normę prawną przy usta-
laniu czasu pracy powoda. Z poglądem tym nie można się zgodzić. Przyjęcie stano-
wiska sformułowanego w zaskarżonym wyroku oznaczałoby, iż czas pracy powoda,
określony w umowie o pracę w wymiarze 1/4 etatu, nie podlegałby żadnym ograni-
czeniom w tym sensie, że w ogóle nie miałyby do niego zastosowania przepisy usta-
nawiające normy czasu.

Strona pozwana stosowała prowizyjny system wynagradzania poborców
skarbowych i w żaden sposób nie ograniczała zakresu zadań przydzielonych posz-
czególnym pracownikom. Oznacza to, iż pracowników obowiązywał zadaniowy czas
pracy, o którym stanowił obowiązujący do dnia 31 grudnia 1996 r. art. 136 KP a od 1
stycznia 1997 r. art. 1298 KP. Oba te przepisy jednakowo stanowią, że czas pracy
pracowników może być określany ich wymiarem zadań w przypadkach uzasadnio-
nych rodzajem i warunkami pracy, jednakże zadania te powinny być ustalone w taki
sposób, aby pracownicy mogli je wykonać w normalnym czasie pracy, czyli w ramach
norm czasu pracy określonych w art. 129 KP. Strony ustaliły w umowie o pracę
normę czasu pracy powoda na 1/4 etatu, także i wymiar jego zadań powinien odpo-
wiadać tej normie. W okolicznościach natomiast sprawy, w których powód realizował
większą liczbę tytułów wykonawczych, niż poborcy zatrudnieni na pełnym etacie,
ustalenie istotnego elementu umowy o pracę, jakim jest wymiar czasu pracy, stało się
fikcją. Nie bez znaczenia jest także fakt, iż powód otrzymał premię, jak pracownicy
zatrudnieni na 1/2 etatu [...].

Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39313 KPC
orzekł jak w sentencji.
========================================