Wyrok z dnia 12 stycznia 1999 r.
I PKN 523/98

W sprawie, w której powód dochodził odszkodowania na podstawie art.
56 § 1 KP nie ma podstaw do orzeczenia ustalającego, że rozwiązanie umowy o
pracę bez wypowiedzenia nastąpiło z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu
umów o pracę.


Przewodniczący: SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Józef Iwulski, Maria Mańkowska.


Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 12 stycznia 1999 r. sprawy z po-
wództwa Zygmunta S. przeciwko ,,W." S.A. w Ł. o odszkodowanie, na skutek kasacji
strony pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Rzeszowie z dnia 4 czerwca 1998 r. [...]

z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że wyrok Sądu Rejonowego-
Sądu Pracy w Łańcucie z dnia 16 marca 1998 r. [...] w punkcie 1 zmienił i umorzył
postępowanie w tym zakresie;
o d r z u c i ł kasację w pozostałej części.

U z a s a d n i e n i e

Zygmunt S. domagał się początkowo przywrócenia do pracy w Spółce Akcyj-
nej ,,W." w Ł., a następnie w miejsce tego żądania - odszkodowania za bezpodstaw-
ne rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa.

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Łańcucie, wyrokiem z dnia 16 marca 1998 r.,
ustalił, że rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia, dokonane przez pozwany
,,W." S.A. w Ł. z powodem Zygmuntem S. z dniem 30 października 1997 r., nastąpiło
z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę; zasądził od pozwanej na
rzecz powoda kwotę 1.027,60 zł tytułem odszkodowania oraz orzekł o kosztach pro-
cesu i rygorze natychmiastowej wykonalności. Sąd pierwszej instancji ustalił, że po-
wód zatrudniony był u pozwanego pracodawcy od 16 grudnia 1993 r. na podstawie
umowy o pracę na czas nie określony na stanowisku inwentaryzatora. Umowa zos-
tała rozwiązana z dniem 30 czerwca 1997 r. na podstawie porozumienia stron. Od 4
lipca 1997 r. łączyła strony kolejna umowa o pracę na czas nie określony o takiej
samej treści. Powód pracował nienagannie, w jego aktach osobowych brak jest ja-
kichkolwiek dowodów na zastrzeżenia pracodawcy do jego pracy. Pracodawca 30
października 1997 r. rozwiązał z powodem umowę o pracę bez wypowiedzenia z po-
wodu ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych, w szczególności działania
na szkodę pracodawcy przez przywłaszczenie sobie jego mienia. Pracodawca zwra-
cając się do Prokuratury Rejonowej w P. wniósł o wszczęcie dochodzenia wskazując,
że powód z innym pracownikiem Ryszardem K. dokonał zagarnięcia mienia pozwa-
nej Spółki. W magazynie pozwanej powstał niedobór. Magazynier odpowiedzialny
materialnie Ryszard K. na przestrzeni lat 1996-1997 przesyłał powodowi przekazami
pocztowymi różne kwoty od 200 do 2.000 zł. W sumie przesłał około pięćdziesięciu
przekazów na sumę 15.000 zł. Ryszard K. twierdził, że przekazy stanowiły pożyczkę
wypłaconą powodowi na jego prośbę z kasy magazynu. Powód twierdził, że kwota
15.000 zł stanowiła zwrot pożyczki udzielonej przez niego Ryszardowi K. w 1992 r. w
kwocie (po denominacji) 10.000 zł wraz z odsetkami.

Sąd odmówił wiary zeznaniom Ryszarda K. uznając je za nielogiczne a
podaną przez niego motywację jego działania za nieracjonalną. Sąd ustalił, że jedy-
nie racjonalnym i ,,do pojęcia" motywem działania Ryszarda K. było zwracanie w ra-
tach zaciągniętej pożyczki. Sąd wykluczył, by powód jako rewident i magazynier Ry-
szard K. działali w zmowie, gdyż powód wykazywał niedobory w magazynie, a ma-
gazynier zwracał pracodawcy równowartość ujawnionych niedoborów. Sąd Rejonowy
uznał, że pracodawca nie miał podstaw do przyjęcia, że powód dopuścił się ciężkiego
naruszenia obowiązków pracowniczych. Sąd uwzględnił zatem żądanie odszkodo-
wania. Kwotę zasądzonego odszkodowania stanowi różnica między ,,odszkodowa-
niem jakie przysługiwało powodowi za czas pozostawania bez pracy przez trzy mie-
siące a kwotami jakie pobrał Zygmunt S. tytułem zasiłku chorobowego".

Wyrok ten zaskarżyła apelacją tylko strona pozwana. Sąd Wojewódzki-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie oddalił apelację wyrokiem z dnia 4
czerwca 1998 r. Sąd drugiej instancji uznał, że pismo pracodawcy z 30 października
1997 r. zawierające oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę z powodem nie za-
wiera precyzyjnej i skonkretyzowanej przyczyny zwolnienia z pracy poza ogólnym
stwierdzeniem, że naruszył on obowiązki pracownicze, że działał na szkodę praco-
dawcy. Rozwiązanie umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 KP bez ,,skonkretyzowanej i
sprecyzowanej" przyczyny stanowi naruszenie tego przepisu. Zastosowanie przepisu
art. 56 § 1 KP przez Sąd pierwszej instancji uznał Sąd Wojewódzki za prawidłowe
,,ale z innej podstawy faktycznej". Podstawę tę stanowi - zdaniem Sądu drugiej ins-
tancji - brak ,,skonkretyzowanej i sprecyzowanej" ściśle przyczyny zwolnienia z pracy
powoda. Sąd Wojewódzki stwierdził nadto, że wyrok Sądu Pracy dotknięty jest wadą:
na niekorzyść powoda bezpodstawnie potrącono z odszkodowania zasiłek chorobo-
wy.

Pozwany pracodawca wniósł kasację od tego wyroku. Podniósł w niej zarzut
naruszenia prawa materialnego, a w szczególności art. 8 i 52 KP, art. 6 KC w
związku z art. 300 KP przez niewłaściwą interpretację oraz zarzut naruszenia prze-
pisów postępowania art. 233, 245, 328 § 2 i 382 KPC, w następstwie którego nas-
tąpiło negatywne dla pozwanego rozstrzygnięcie sprawy. Strona pozwana wniosła o
uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i poprzedzającego go wyroku Sądu Rejo-
nowego-Sądu Pracy w Łańcucie z dnia 16 marca 1998 r. i przekazanie sprawy Są-
dowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie kosztów postępo-
wania.

Powód wniósł o oddalenie kasacji.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zaskarżonym wyrokiem oddalono apelację od wyroku Sądu pierwszej instan-
cji, którego rozstrzygnięcie składało się z dwóch punktów: ustalenia, że rozwiązanie
umowy o pracę bez wypowiedzenia nastąpiło z naruszeniem przepisów o rozwiązy-
waniu umów o pracy oraz zasądzenia odszkodowania w kwocie 1.027,60 zł.

W zakresie zasądzenia odszkodowania kasacja jest niedopuszczalna z uwagi
na wartość przedmiotu zaskarżenia niższą niż pięć tysięcy złotych (art. 393 pkt 1
KPC), wobec czego podlega ona odrzuceniu na podstawie art. 3938 KPC. Kasacja
była dopuszczalna jedynie w zakresie, w jakim kwestionowała oddalenie apelacji od
wyroku ustalającego, że rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło z naruszeniem prze-
pisów. Sąd pierwszej instancji rozstrzygnął w tym zakresie bez żądania powoda. Po-
wód nie domagał się wyroku ustalającego, a jedynie początkowo przywrócenia do
pracy, a potem odszkodowania. Sąd Rejonowy naruszył zatem art. 321 § 1 KPC, w
myśl którego sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żąda-
niem ani zasądzić ponad żądanie. W rozpoznawanej sprawie nie zachodził wyjątek
od tej zasady uregulowany w art. 4771 § 1 KPC, zgodnie z którym sąd wydając wyrok
w sprawach z zakresu prawa pracy orzeka o roszczeniach, które wynikają z faktów
przytoczonych przez pracownika także wówczas, gdy roszczenie nie było objęte żą-
daniem pracownika. Z faktów przytoczonych przez powoda - rozwiązania umowy o
pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę
w tym trybie - wynikają jedynie roszczenia ujęte w art. 56 § 1 KP. Wśród tych
roszczeń nie ma roszczenia o ustalenie. Interes prawny w żądaniu ustalenia przez
sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa w rozumieniu art. 189
KPC nie zachodzi wówczas, gdy stronie służy roszczenie o świadczenie (w tym
wypadku o przywrócenie do pracy lub odszkodowanie). Roszczenie o ustalenie nie
przysługiwało powodowi i nie wynikało z przytoczonych przez niego faktów.
Sąd drugiej instancji orzekając zgodnie z art. 382 KPC na podstawie materiału
zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym
powinien był zgodnie z art. 386 § 3 KPC umorzyć postępowanie w tej części. Odda-
lając apelację w całości Sąd drugiej instancji naruszył art. 382 KPC.
Wobec powyższego należało orzec jak w sentencji na podstawie art. 39319 w
związku z art. 386 § 3 KPC.
========================================