Wyrok z dnia 9 grudnia 1998 r.
I PKN 503/98

Sąd pracy może uznać przywrócenie do pracy za niecelowe (art. 45 § 2
KP), jeżeli wypowiedzenie umowy o pracę było uzasadnione naruszeniem przez
pracownika jego obowiązków, choćby pracodawca naruszył przepisy dotyczą-
ce rozwiązywania umów o pracę w tym trybie, w szczególności dotyczące
formy (art. 30 § 4 KP).

Przewodniczący: SSN Andrzej Kijowski, Sędziowie SN: Józef Iwulski (spra-
wozdawca), Roman Kuczyński.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 9 grudnia 1998 r. sprawy z powództwa
Joanny K. przeciwko Urzędowi Kontroli Skarbowej w B.P. o przywrócenie do pracy i
premię, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 17 czerwca 1998 r. [...]

z m i e n i ł zaskarżony wyrok w części dotyczącej żądania przywrócenia do
pracy - odszkodowania (pkt I) oraz rozstrzygnięcia o kosztach (pkt III) w ten sposób,
że apelację powódki w tym zakresie od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w
Białej Podlaskiej z dnia 17 marca 1998 r. [...], oddalił i zniósł wzajemnie między stro-
nami koszty postępowania apelacyjnego;
odrzucił kasację w pozostałym zakresie i zniósł wzajemnie między stronami
koszty postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Białej Podlaskiej, wyrokiem z dnia 17 marca 1998
r. [...] zasądził od pozwanego Urzędu Kontroli Skarbowej w B.P. na rzecz powódki
Joanny K. kwotę 1.057,20 zł tytułem odszkodowania, oddalił powództwo w pozosta-
łym zakresie oraz orzekł o kosztach postępowania i rygorze natychmiastowej wyko-
nalności. Sąd Rejonowy ustalił, że powódka była zatrudniona na podstawie umowy o
pracę na czas nie określony na stanowisku starszego referenta i podlegała bezpoś-
rednio kierownikowi Oddziału Ogólnego Kadr i Szkolenia. Do zakresu jej obowiązków
należało między innymi prowadzenie kancelarii Urzędu oraz sekretariatu dyrektora, a
także przyjmowanie telefonów. Strona pozwana wypowiedziała powódce umowę o
pracę w dniu 31 grudnia 1997 r., podając jako przyczynę naruszenie obowiązków
urzędnika państwowego, określonych w art. 17 ust. 2 pkt 2, 4 i 7 ustawy o pracowni-
kach urzędów państwowych. Pismem z 10 lutego 1998 r. strona pozwana pozbawiła
powódkę premii za IV kwartał 1997 r. Sąd Rejonowy ustalił, że powódka wychodziła
w czasie godzin pracy, nie powiadamiając o tym przełożonego i nie wpisywała się do
książki wyjść prywatnych. Prowadziła dużo rozmów o charakterze prywatnym, czym
blokowała linię telefoniczną, tak że petenci nie mogli się dodzwonić do dyrektora.
Zdaniem Sądu Rejonowego strona pozwana nie wskazała we właściwy sposób
przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę, czym naruszyła art. 30 § 4 KP. Sąd uznał
jednak przywrócenie powódki do pracy za niecelowe z uwagi na utratę przez stronę
pozwaną zaufania do niej (art. 45 § 2 KP) i zasądził na rzecz powódki
odszkodowanie. Sąd Rejonowy uznał, że zachodziły przesłanki pozbawienia powódki
premii.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie w
uwzględnieniu apelacji powódki, zmienił ten wyrok i przywrócił powódkę do pracy
oraz zasądził na jej rzecz wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy w kwocie
652,40 zł oraz kwotę 1.300 zł tytułem premii. Sąd drugiej instancji uznał stan faktycz-
ny ustalony przez Sąd Rejonowy za miarodajny dla rozstrzygnięcia sprawy. Nie po-
dzielił jednak poglądu Sądu pierwszej instancji o niecelowości przywrócenia powódki
do pracy. Ocenił, że każde wypowiedzenie umowy o pracę wiąże się z utratą zaufa-
nia do pracownika, jednakże musi to być uzasadnione. Przyjęcie wykładni Sądu
pierwszej instancji powodowałoby zdaniem Sądu Wojewódzkiego, że przywrócenie
do pracy nigdy nie mogłoby być realizowane, a przepis art. 45 § 1 KP byłby "przepi-
sem martwym". Zdaniem Sądu drugiej instancji art. 45 § 2 KP jest wyjątkowy i nie
może być interpretowany rozszerzająco. Sąd drugiej instancji uznał też, że pozba-
wienie powódki premii było bezpodstawne.
Wyrok ten zaskarżyła kasacją strona pozwana. Zarzuciła naruszenie art. 45 §
2 KP i § 4 lit. c regulaminu w sprawie zasad przyznawania premii pracownikom
Urzędu Kontroli Skarbowej w B.P. Zarzuciła także naruszenie przepisów postępo-
wania, tj. art. 131 KPC przez niedoręczenie stronie pozwanej uzasadnienia apelacji
oraz art. 328 § 2 KPC przez zbyt pobieżną analizę stanu faktycznego zawartą w uza-
sadnieniu wyroku oraz nieustosunkowanie się do wszystkich faktów, które Sąd uznał
za udowodnione. Strona pozwana wywiodła, że otrzymała odpis apelacji, który nie
spełniał wymagań określonych w art. 368 KPC, bowiem nie zawierał uzasadnienia
zarzutów apelacyjnych. W związku z czym strona pozwana została pozbawiona moż-
liwości ustosunkowania się do zarzutów apelacji, a przez to udzielenia na nią odpo-
wiedzi. Strona pozwana podniosła, że przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę po-
wódce było naruszenie obowiązków urzędnika państwowego. Sąd drugiej instancji
nie wziął pod uwagę charakteru pracy w Urzędzie Kontroli Skarbowej, który jest or-
ganem administracji rządowej szczebla wojewódzkiego o charakterze specjalnym.
Przez sekretariat Urzędu przepływa szereg informacji objętych tajemnicą, nie tylko
służbową lecz państwową i skarbową. Urzędnik państwowy na każdym stanowisku
powinien budzić pełne zaufanie nie tylko swoich przełożonych ale także wszystkich
petentów. Sąd Wojewódzki nie wziął pod rozwagę, że pracodawca może zasadnie
wypowiedzieć umowę o pracę w ramach realizacji zasady doboru pracowników w
sposób zapewniający najlepsze wykonywanie realizowanych zadań, jeżeli może
przewidzieć, że zatrudnienie nowych pracowników pozwoli na osiąganie lepszych
rezultatów pracy.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja w sprawie o przywrócenie do pracy jest dopuszczalna bez względu
na wartość przedmiotu zaskarżenia - art. 393 pkt 1 KPC (postanowienie z dnia 27
lutego 1997 r., I PKN 16/97, OSNAPiUS 1997 nr 23, poz. 467). Natomiast dopusz-
czalność kasacji w sprawie o świadczenie pieniężne zależy od wartości przedmiotu
zaskarżenia, do oznaczenia którego stosuje się odpowiednio przepisy o wartości
przedmiotu sporu. Wprawdzie zgodnie z art. 21 KPC w przypadku dochodzenia po-
zwem kilku roszczeń zlicza się ich wartość, ale przy określeniu wartości przedmiotu
zaskarżenia w kasacji nie można sumować wartości roszczeń majątkowych o
ukształtowanie (przeważający element roszczenia o przywrócenie do pracy) z warto-
ścią roszczenia pieniężnego dochodzonego na innej podstawie faktycznej i prawnej
(por. wyrok z dnia 23 września 1997 r., I PKN 277/97, OSNAPiUS 1998 nr 14, poz.
417). Wynika to z odpowiedniego stosowania przepisów o wartości przedmiotu zas-
karżenia i specyficznej cechy powództw o ustalenie i ukształtowanie, w których do-
puszczalność kasacji nie jest zależna od wartości przedmiotu zaskarżenia. Dlatego
należało uznać, że kasacja strony pozwanej w zakresie dotyczącym premii wynoszą-
cej 1 300 zł, była niedopuszczalna i podlegała odrzuceniu na podstawie art. 3938 § 1
w związku z art. 393 pkt 1 KPC.
Nie są słuszne zarzuty strony pozwanej dotyczące naruszenia przepisów pos-
tępowania. Brak możliwości zapoznania się z uzasadnieniem apelacji mógł stanowić
dla strony pozwanej pewne utrudnienie w obronie jej praw. Z pewnością jednak nie
pozbawiał strony pozwanej takiej możliwości, a mając charakter przejściowy nie mógł
wpłynąć na wynik sprawy (art. 3931 pkt 2 KPC). Nie jest również zasadny zarzut na-
ruszenia art. 328 § 2 KPC przez Sąd drugiej instancji (ściślej mówiąc tego przepisu w
związku z art. 391 KPC), gdyż uzasadnienie wyroku tego Sądu, w powiązaniu z ak-
ceptowanymi wywodami uzasadnienia Sądu pierwszej instancji, spełnia wymagania
tego przepisu (por. np. postanowienie z dnia 22 kwietnia 1997 r., II UKN 61/97,
OSNAPiUS 1998 nr 3, poz. 104).
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem (por. np. wyrok z dnia 25 listopada 1997
r., I PKN 385/97, OSNAPiUS 1998 nr 18, poz. 538) utrata zaufania do pracownika
może stanowić przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę, jeżeli znaj-
duje oparcie w przesłankach natury obiektywnej oraz racjonalnej i nie jest wynikiem
arbitralnych ocen lub subiektywnych uprzedzeń. Z tego punktu widzenia ocena Sądu
pierwszej instancji, że istniały przyczyny uzasadniające wypowiedzenie powódce
umowy o pracę nie budzi wątpliwości. Słusznie Sąd pierwszej instancji, przy naru-
szeniu przez pracodawcę art. 30 § 4 KP, rozważył w tej sytuacji możliwość zasą-
dzenia na rzecz powódki odszkodowania, w miejsce żądanego przywrócenia do
pracy (art. 45 § 2 KP). Należy bowiem uznać, że w generalnej klauzuli zawartej w art.
45 § 2 KP o niecelowości przywrócenia do pracy, mieści się sytuacja, w której wypo-
wiedzenie umowy o pracę jest uzasadnione, zwłaszcza okolicznościami związanymi
z naruszaniem przez pracownika jego obowiązków, a pracodawca naruszył inne
przepisy o rozwiązywaniu umowy o pracę w tym trybie, w szczególności dotyczące
formy (por. np. wyrok z dnia 19 listopada 1997 r., I PKN 374/97, OSNAPiUS 1998 nr
17, poz. 508). Nie jest zasadny wniosek Sądu drugiej instancji, że przy takiej wykład-
ni tego przepisu, art. 45 § 1 KP byłby przepisem "martwym". Słusznie Sąd drugiej
instancji twierdzi, że z reguły postępowanie sądowe o przywrócenie do pracy nie
wpływa korzystnie na układ wzajemnych stosunków między stronami stosunku pracy.
Należy jednak odróżnić sytuację, gdy nie było przyczyn uzasadniających wypowie-
dzenie lub nie polegały one na naruszaniu przez pracownika jego obowiązków i w
toku procesu powstał lub pogłębił się konflikt między stronami, od sytuacji, w której
istniały przyczyny uzasadniające wypowiedzenie, a zwłaszcza były one znaczące i
polegały na naruszaniu obowiązków pracowniczych. Stosowanie w tej ostatniej sy-
tuacji przepisu art. 45 § 2 KP, w ramach swobodnego uznania sądu, należy uznać za
prawidłowe.
Z tych względów na podstawie art. 39315 oraz art. 100 KPC orzeczono jak w
sentencji.
========================================