Wyrok z dnia 28 czerwca 2001 r.
I PKN 503/00

W warunkach określonych w art. 5 i 6 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z
1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.) jest dopuszczalne wypowiedzenie pracownikowi,
będącemu członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej, dotychcza-
sowego stanowiska pracy bez zgody zarządu tej organizacji. Konieczne jest
natomiast przeprowadzenie konsultacji wypowiedzenia warunków pracy prze-
widzianej w art. 38 § 1 KP, ale tylko wtedy, gdy pracodawca nie zawarł z zakła-
dową organizacją związkową porozumienia, o którym stanowi art. 4 ust. 1 tej
ustawy.


Przewodniczący SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca), Sę-
dziowie: SN Roman Kuczyński, SA Kazimierz Josiak.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 28 czerwca 2001 r. sprawy z po-
wództwa Marii Z. przeciwko K. Centrali Materiałów Budowlanych SA w K. o przywró-
cenie do pracy, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach z dnia 22 marca 2000 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Końskich wyrokiem z dnia 14 października 1999
r., uzupełnionym wyrokiem z dnia 13 grudnia 1999 r., zasądził od K. Centrali Mate-
riałów Budowlanych SA w K. na rzecz Marii Z. kwotę 1.764 zł tytułem odszkodowa-
nia, oddalił powództwo o przywrócenie do pracy i orzekł o kosztach procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że Maria Z. od dnia 1 marca 1972 r. była zatrudniona w
K. Centrali Materiałów Budowlanych w hurtowni w K. na stanowisku handlowca. Była
też członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej NSZZ ,,Solidarność". W
dniu 24 września 1998 r. powódka otrzymała wypowiedzenie zmieniające warunki
pracy, w którym strona pozwana zaproponowała jej pracę na stanowisku dozorcy z
zachowaniem dotychczasowej płacy. Przyczyną tego wypowiedzenia była likwidacja
stanowiska powódki spowodowana przekształceniem pozwanej Centrali z firmy han-
dlowej w lokalnego operatora sieci franchisingowej oraz likwidacja stanowisk han-
dlowców w całej Centrali, a nie tylko w Hurtowni w K.

Gdy chodzi o hurtownię w K., Sąd Rejonowy ustalił, że było tam zatrudnionych
(oprócz powódki) siedem osób. Obecnie żadna z nich nie pracuje; z sześcioma pra-
cownikami rozwiązano bowiem umowy o pracę na mocy porozumienia stron, a jeden
z nich założył spółkę, która na terenie byłej hurtowni prowadzi handel materiałami
budowlanymi. Strona pozwana w dalszym ciągu jest właścicielką budynków znajdu-
jących się na terenie byłej hurtowni. Do ich strzeżenia wynajmuje obecnie firmę
ochroniarską. Jest w niej zatrudniony były dozorca strony pozwanej. Obowiązujący
regulamin służby dozoru dziennego i nocnego przewiduje powierzenie dozorcy rów-
nocześnie obowiązków palacza. Pracownik zatrudniony na tym stanowisku powinien
w sezonie grzewczym palić w piecu centralnego ogrzewania i posiadać do tego od-
powiednie, formalnie stwierdzone uprawnienia. W związku tym dotychczasowi dozor-
cy byli kierowani przez pracodawcę na przeszkolenie w zakresie obsługi kotłów nis-
koprężnych prowadzone przez zakład doskonalenia zawodowego. Powódka nie po-
siada uprawnień wymaganych do obsługi pieców centralnego ogrzewania, lecz jej
stan zdrowia nie stanowił przeciwwskazań do wykonywania pracy dozorcy (i pala-
cza).

W dniu 24 sierpnia 1998 r., w związku z koniecznością dokonania w pozwanej
Centrali zwolnień na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szcze-
gólnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy, zostało zawarte
porozumienie pomiędzy zarządem spółki a Komisją Zakładową NSZZ ,,Solidarność" i
Zarządem NSZZ ,,B." pracowników KCMB. Zmiany polegające na ograniczeniu za-
trudnienia były zmianami organizacyjnymi, o których mowa w art. 1 pkt 1 wymienio-
nej ustawy. Powyższe porozumienie określiło kryteria doboru pracowników do zwol-
nienia i dotyczyło wszystkich pracowników, w tym także i powódki. Ponieważ jednak
była ona członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej, strona pozwana wy-
powiedziała jej jedynie warunki pracy - stosownie do art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r. Sąd Rejonowy uznał wszakże, iż strona pozwana zaproponowała
powódce pracę niezgodną z przepisami, gdyż obejmującą swoim zakresem także
obowiązki palacza, do których powódka nie posiadała wymaganych uprawnień. Po-
nieważ jednak nastąpiła likwidacja stanowiska pracy powódki (tj. stanowiska han-
dlowca), żądanie przywrócenia do pracy nie mogło być uwzględnione. Wobec tego
Sąd Rejonowy zasądził na jej rzecz odszkodowanie w wysokości trzymiesięcznego
wynagrodzenia, zgodnie z art. 471 KP.

Od powyższego wyroku wniosły apelację obie strony.

Pozwana K. Centrala Materiałów Budowlanych SA w K. domagała się uchyle-
nia zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa. Twierdziła, że Sąd pierwszej in-
stancji bezzasadnie zasądził odszkodowanie na rzecz powódki, przyjmując brak jej
uprawnień do wykonywania czynności palacza, gdy tymczasem gdyby powódka
przyjęła pracę na tym stanowisku, to w okresie wypowiedzenia byłaby skierowana na
odpowiedni kurs. Powódka natomiast wniosła o zmianę wyroku w części oddalającej
powództwo i o przywrócenie do pracy. Jej zdaniem, nie nastąpiła likwidacja stanowi-
ska handlowca, poza tym hurtownia w K. nadal funkcjonuje. Nie nastąpiła zatem
także likwidacja zakładu pracy, o jakiej mowa w art. 411 KP. Według skarżącej, poro-
zumienie z dnia 24 sierpnia 1998 r. zawarte pomiędzy KCMB a związkami zawodo-
wymi, określające kryteria doboru pracowników do zwolnienia, nie obejmowało
członków zarządu zawiązków zawodowych. Dlatego też przed wypowiedzeniem po-
wódce warunków pracy konieczna była tzw. konsultacja związkowa, czego praco-
dawca nie dokonał.

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach wyrokiem z
dnia 22 marca 2000 r. oddalił apelację obu stron.

Sąd drugiej instancji uznał, że fakt zaproponowania powódce pracy niezgod-
nej z kwalifikacjami nie może być kwestionowany, a stwierdzenia tego nie zmienia
okoliczność, że powódka mogłaby zdobyć uprawnienia do obsługi pieców centralne-
go ogrzewania. Zasadność propozycji innej pracy niż dotychczasowa należy bowiem
oceniać według chwili dokonania wypowiedzenia zmieniającego. Poza tym nie
można wykluczyć, że z przyczyn od siebie niezależnych (np. choroby, opóźnień
kursu) powódka nie mogłaby uzyskać tych uprawnień. Zatem stanowisko strony po-
zwanej zawarte w apelacji nie zasługiwało na uwzględnienie.

Gdy chodzi o apelację powódki, Sąd Okręgowy podkreślił, że z przeprowa-
dzonych dowodów wynika, iż jej stanowisko pracy zostało zlikwidowane, podobnie
jak i uległa likwidacji hurtownia w K. Nie jest to jednak likwidacja zakładu pracy. W
pozwanej Centrali nastąpiło ograniczenie stanu zatrudnienia, a w związku z koniecz-
nością zwolnienia znacznej liczby pracowników, w dniu 24 sierpnia 1998 r. praco-
dawca zawarł z organami obydwu związków zawodowych porozumienie ustalające
kryteria doboru pracowników do zwolnienia, obejmujące także członków organów
tych związków. W tej sytuacji pracodawca był zwolniony od dokonywania konsultacji
przewidzianej w art. 38 KP, jak również od uzyskania zgody zarządu zakładowej or-
ganizacji związkowej NSZZ ,,Solidarność" na wypowiedzenie powódce warunków
pracy. Wypowiedzenie zmieniające dopuściły bowiem przepisy odrębne, za które
należało uznać art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasa-
dach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakła-
du pracy. W konkluzji Sąd Okręgowy uznał, że w ustalonym stanie faktycznym
sprawy Sąd Rejonowy słusznie orzekł o zasądzeniu na rzecz powódki odszkodowa-
nia. Dlatego też oddalił jej apelację.

W kasacji od powyższego wyroku opartej na podstawie naruszenia prawa
materialnego powódka zarzuciła błędną wykładnię przepisów art. 32 ust. 2 ustawy z
dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.), art. 4
ust. 1 i art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach roz-
wiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.) oraz art. 45 §
2, art. 47 i art. 8 KP - wskutek uznania, że brak jest podstaw do przyjęcia, że człon-
kowie zarządu organizacji związków zawodowych muszą być objęci odrębnym poro-
zumieniem, a ponadto że fakt likwidacji stanowiska pracy powódki uzasadniał odda-
lenie jej roszczenia o przywrócenie do pracy, mimo że powódka wyraziła gotowość
podjęcia pracy w siedzibie firmy w K. Zdaniem skarżącej, naruszenie prawa material-
nego polegało także na pominięciu przepisów art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r. oraz art. 38 KP i było następstwem poglądu, że pracownicy objęci szczególną
ochroną nie musieli być odrębnie wymienieni w porozumieniu z dnia 24 sierpnia 1998
r. i wobec tego nie była w stosunku do nich konieczna konsultacja zamiaru wypowie-
dzenia umowy o pracę przewidziana w Kodeksie pracy. Doprowadziło do błędnego
przyjęcia przez Sądy obu instancji, że wypowiedzenie zmieniające powódce warunki
pracy nie naruszało przepisów o wypowiadaniu umów.

Skarżąca podkreśliła, że skoro nie nastąpiła likwidacja zakładu pracy, a jedy-
nie jego przejęcie na podstawie art. 231 KP przez innego pracodawcę, przywrócenie
jej do pracy było możliwe. Ponadto propozycja pracy na stanowisku, do którego zaj-
mowania nie miała uprawnień, stanowiła ze strony pracodawcy nadużycie prawa,
które nie powinno znaleźć aprobaty w świetle art. 8 KP. Błędny również okazał się
pogląd Sądu Okręgowego co do tego, że działacze związkowi nie musieli być objęci
odrębnym porozumieniem przy określaniu warunków zwalniania pracowników. W
ocenie skarżącej, objęcie tych działaczy porozumieniem z dnia 24 sierpnia 1998 r.
byłoby dopuszczalne, gdyby wynikało to z jego postanowień.

Z przytoczonych względów powódka wniosła o uchylenie zaskarżonego wyro-
ku w części oddalającej jej apelację i o przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w
Kielcach do ponownego rozpoznania, ewentualnie o jego zmianę przez przywrócenie
do pracy i zasądzenie na rzecz powódki kosztów zastępstwa procesowego.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Z dokonanych w sprawie ustaleń wynika, że na początku 1998 r. pozwana
Centrala, która jest spółką akcyjną, została przekształcona z firmy handlowej w lokal-
nego operatora sieci franchisingowej, a to w związku z wykupieniem pakietu więk-
szościowego przez Krzysztofa K. Wskutek tego strona pozwana przestała prowadzić
działalność handlową, w strukturze organizacyjnej przestały istnieć stanowiska han-
dlowców i uległo także likwidacji stanowisko powódki w hurtowni w K., tak zresztą jak
i cała hurtownia. W budynkach zajmowanych przez hurtownię rozwinęły działalność
dwie spółki cywilne. Do strzeżenia budynków strona pozwana zatrudniła firmę ochro-
niarską, w której jednym z dozorców został były jej pracownik. Dlatego właśnie tylko
to stanowisko mógł pracodawca zaproponować powódce, która zamieszkiwała i za-
mieszkuje w K. Praca na stanowisku dozorcy wiązała się okresowo z czynnościami
palenia w piecu centralnego ogrzewania, do których wykonywania powódka nie po-
siadała uprawnień. Nie było jednak przeciwwskazań lekarskich do wykonywania
pracy dozorcy ani do jej połączenia z czynnościami palacza. Powódka odmówiła
przyjęcia zaproponowanej pracy, gdyż uznała, że pracodawca naruszył przepisy
prawa pracy. Jego działanie potraktowała jako dyskryminację pracowników będących
działaczami związkowymi, a ponadto zarzuciła, że proponując jej stanowisko dozorcy
pracodawca nie rozważył, czy jest ono odpowiednie do stanu jej zdrowia i kwalifikacji
(ze względu na obsługę pieca centralnego ogrzewania).

Z dokonanych ustaleń wynika również, że w związku ze zmianą charakteru
swojej działalności strona pozwana stanęła przed koniecznością ograniczenia stanu
zatrudnienia. Zatem było to zmniejszenie pozostające w związku ze zmianami orga-
nizacyjnymi, o których stanowi art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. W dniu
24 sierpnia 1998 r. pracodawca i członkowie zarządów obu organizacji związkowych
zawarli porozumienie określające kryteria doboru pracowników, także będących
członkami organów związkowych. Powódka pełniła funkcję członka zarządu zakła-
dowej organizacji związkowej NSZZ ,,Solidarność".

Przytoczenie tych ustaleń Sąd Najwyższy uznał za niezbędne, gdyż wobec
oparcia kasacji wyłącznie na podstawie naruszenia prawa materialnego, zarzuty na-
ruszenia tego prawa mogły być odniesione tylko do ustalonego w sprawie stanu fak-
tycznego.

Z art. 5 ust. 1 i 2 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracowni-
kami stosunków pracy wynika, że w razie konieczności rozwiązania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn, o których mowa w art. 1 ust. 1 i 2 tej ustawy, kierownik
zakładu pracy i wszystkie organizacje związkowe działające w zakładzie pracy za-
wierają porozumienie, w którym określają zasady postępowania w sprawach doty-
czących pracowników objętych zamiarem zwolnienia. W szczególności w porozu-
mieniu tym powinny określić kryteria doboru pracowników do zwolnienia, kolejność i
terminy dokonywania wypowiedzeń, a także obowiązki zakładu pracy w zakresie nie-
zbędnym do rozstrzygnięcia innych spraw związanych z zamierzonymi zwolnieniami.
Gdy chodzi o porozumienie z dnia 24 sierpnia 1998 r., to jego strony ustaliły kolej-
ność zwalniania pracowników według kryterium posiadania uprawnień emerytalno-
rentowych, możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę oraz możliwości uzyska-
nia świadczeń przedemerytalnych lub zasiłku przedemerytalnego. Nie wprowadziły
ograniczenia ani opóźnienia zwolnień pracowników ze względu na pełnione przez
nich funkcje w organach związków zawodowych. Sądy obu instancji przyjęły, że wy-
mienione porozumienie dotyczyło wszystkich pracowników, a więc także pracowni-
ków podlegających ochronie ze względu na pełnione funkcje związkowe. Ustalenie
to, wobec oparcia kasacji wyłącznie na podstawie naruszenia prawa materialnego,
jest wiążące. Wynikają z niego doniosłe konsekwencje.

Przepis art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. stanowi, że przy rozwią-
zywaniu z pracownikami stosunków pracy w drodze wypowiedzenia z przyczyn
przewidzianych w jej art. 1 ust. 1 nie stosuje się trybu postępowania określonego w
art. 38 Kodeksu pracy oraz przepisu art. 41 KP - z zastrzeżeniem wyjątków przewi-
dzianych w ust. 2-4 ustawy, a także nie stosuje się przepisów szczególnych dotyczą-
cych ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunków
pracy - z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w art. 6 tej ustawy. Jak nietrudno
zauważyć, uregulowanie zawarte w wymienionym przepisie, ograniczając szczególną
ochronę pracowników, zwiększa tym samym możliwość ich zwalniania. Dotyczy to
także pracowników pełniących funkcje w organach związków zawodowych, jeżeli
zwolnienia następują z przyczyn przewidzianych w art. 1 ust. 1 ustawy. Istotę art. 5
ust. 1 ustawy można więc sprowadzić do tezy, według której przepis art. 5 ust. 1
uchyla działanie przepisów ustanawiających szczególną ochronę przed wypowiedze-
niem lub rozwiązaniem stosunku pracy, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 6
tej ustawy. Ten zaś przepis w ust. 1 postanawia, że jeżeli z przyczyn wymienionych
w art. 1 ust. 1 ustawy nie jest możliwe dalsze zatrudnianie na dotychczasowych sta-
nowiskach pracowników będących członkami zarządu zakładowej organizacji związ-
kowej (w czasie trwania ich kadencji oraz w okresie roku po jej upływie), pracodawca
może jedynie wypowiedzieć im dotychczasowe warunki pracy i płacy. Z przedstawio-
nej części unormowania wynika zatem, że przepis art. 6 ustawy, stanowiąc wyjątek
od zasady przyjętej w jej art. 5 ust. 1, nie pozwala bez zgody zarządu zakładowej
organizacji związkowej (art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach za-
wodowych - Dz.U. Nr 55, poz. 236 ze zm.) na wypowiedzenie tym pracownikom
umów o pracę. Zezwala natomiast na wypowiedzenie im dotychczasowych warun-
ków pracy i płacy. Tak więc w przedmiotowej sprawie pracodawca mógł bez zgody
zarządu zakładowej organizacji związkowej wypowiedzieć powódce warunki pracy i
płacy, z zastrzeżeniem obowiązku wyrównywania jej wynagrodzenia przez czas
oznaczony w art. 6 ust. 1 ustawy, gdyby wypowiedzenie zmieniające spowodowało
jego obniżenie.

Trzeba przyznać rację skarżącej, że wykładnia art. 6 ust. 1 ustawy nie może
prowadzić do wniosku, że dopuszczalność wypowiedzenia członkowi zarządu zakła-
dowej organizacji związkowej warunków pracy i płacy bez zgody zarządu nie ozna-
cza zniesienia kontroli związkowej w stosunku do decyzji podejmowanej przez pra-
codawcę wobec takiego pracownika. Pracownik, będący działaczem związkowym,
nie może być bowiem w gorszej sytuacji prawnej niż pracownik nie podlegający
szczególnej ochronie. Zatem właściwe rozumienie art. 6 ust. 1 ustawy wymaga
uwzględnienia treści zawartej w jej art. 5 ust. 2, ten zaś przepis postanawia, że przy
wypowiadaniu pracownikom stosunków pracy, a także warunków pracy i płacy, prze-
pisy art. 38 Kodeksu pracy stosuje się w razie niezawarcia porozumienia, o którym
mowa w art. 4 ustawy. Z konieczności łącznej interpretacji przepisów art. 5 ust. 2 i
art. 6 ust. 1 ustawy wypływa więc wniosek, że jeżeli pracodawca zawarł z zakładową
organizacją związkową (zakładowymi organizacjami związkowymi) porozumienie
określające zasady postępowania w sprawach dotyczących pracowników objętych
zamiarem zwolnienia z pracy, przewidziane w art. 4 ust. 1 ustawy, to taki stan rzeczy
uchyla stosowanie art. 38 KP i tym samym obowiązek pracodawcy poddawania kon-
troli związkowej indywidualnych zwolnień pracowników. Porozumienie bowiem, okre-
ślając kryteria doboru pracowników do zwolnienia, kolejność dokonywania zwolnień,
ich terminy i inne kwestie, zastępuje konsultację indywidualnych zwolnień z pracy
przewidzianą w art. 38 KP.

W rozpoznawanej sprawie Sądy obu instancji ustaliły, że porozumienie pra-
codawcy z obydwoma zakładowymi organizacjami związkowymi zawarte na podsta-
wie art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. dotyczyło wszystkich pracowni-
ków, także będących członkami organów tych organizacji. Obejmowało zatem i po-
wódkę, a jego konsekwencją było zwolnienie pracodawcy z obowiązku przeprowa-
dzenia konsultacji zamiaru wypowiedzenia warunków pracy. Nie można więc podzie-
lić zarzutu skarżącej, że Sąd Okręgowy wydał zaskarżony wyrok z naruszeniem
przepisów art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych
oraz art. 4 ust. 1 i art. 6 ust. 1 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Należy zatem
tylko powtórzyć wcześniej wypowiedzianą już tezę, tę mianowicie, że w warunkach
określonych w art. 5 i art. 6 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. dopuszczalne jest wy-
powiedzenie pracownikowi, będącemu członkiem zakładowej organizacji związkowej,
dotychczasowego stanowiska pracy bez zgody zarządu tej organizacji. Konieczne
jest natomiast przeprowadzenie konsultacji wypowiedzenia przewidzianej w art. 38
KP, ale tylko wtedy, gdy pracodawca nie zawarł z zakładową organizacją związkową
porozumienia, o którym stanowi art. 4 ust. 1 tej ustawy. Zawarcie zaś porozumienia
zwalnia od przeprowadzenia konsultacji.

Wobec powyższej konkluzji wymaga rozważenia zagadnienie, czy Sąd Okrę-
gowy, uznając, że uprawnione było zasądzenie na rzecz powódki odszkodowania
zamiast przywrócenia do pracy, naruszył pozostałe przepisy przytoczone w kasacji,
tj. art. 45 § 3 i art. 47 KP oraz art. 8 KP. Z zagadnieniem tym wiąże się kwestia, czy
wypowiedzenie powódce warunków pracy - stanowiska było uzasadnione, zarówno
w sensie przyczyn, które je spowodowały, jak i ze względu na przedstawioną skarżą-
cej propozycję innej pracy. Odnosząc się do tego problemu należy podkreślić, że z
dokonanych w sprawie ustaleń wynika, iż powódka pracowała na stanowisku han-
dlowca (referenta handlowego - starszego magazyniera) w hurtowni w K., w której
było zatrudnionych tylko siedmiu pracowników. Hurtownia ta została zlikwidowana
wraz z likwidacją działalności handlowej strony pozwanej. W całej spółce akcyjnej,
którą była strona pozwana, przestały istnieć stanowiska handlowców. Wypowiedze-
nie zmieniające powódce stanowisko było więc konieczne. Z ustaleń poczynionych w
sprawie (podczas dwukrotnego jej rozpoznawania przez Sądy obu instancji) wynika
ponadto, że jedyną możliwością ze strony pozwanej spółki było zaproponowanie po-
wódce stanowiska dozorcy. Obowiązki na tym stanowisku łączyły się jednak z czyn-
nościami okresowej (sezonowej) obsługi pieca centralnego ogrzewania, do których
wykonywania skarżąca nie miała uprawnień w dniu wypowiedzenia jej stanowiska, a
to z powodu nieodbycia przeszkolenia, chociaż było ono możliwe i chociaż nie ist-
niały przeciwwskazania lekarskie do wykonywania zaproponowanej pracy. Skarżąca
odrzuciła propozycję strony pozwanej, upatrując w niej nadużycia przez pracodawcę
jego prawa podmiotowego oraz dyskryminacji działaczy związkowych, i mimo że
przyznała fakt likwidacji stanowiska, na którym była zatrudniona, oświadczyła: ,,chcę
nadal pracować na swoim stanowisku". Na okoliczności te zwrócił uwagę Sąd Rejo-
nowy, podkreślając, że nie ma już w ogóle hurtowni w K. ani stanowisk handlowców
w całej pozwanej Centrali w K. Poza tym zaznaczył, że strona pozwana nie prowadzi
już także działalności handlowej. Niemniej Sąd Rejonowy uznał, że propozycja pracy
na stanowisku dozorcy budynków pozostałych po zlikwidowanej hurtowni, wiążąca
się z obsługą pieca centralnego ogrzewania, była ,,niezgodna z przepisami" z tego
względu, że w chwili dokonania wypowiedzenia powódka nie miała uprawnień do
obsługiwania tego pieca. Dlatego też zasądził na jej rzecz odszkodowanie w wyso-
kości trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę stosownie do art. 47 KP. Sąd Okrę-
gowy zaakceptował powyższe rozstrzygnięcie i ocenę prawną stanu faktycznego
przyjętą przez Sąd pierwszej instancji. Stanowisko to wprawdzie wzbudza zastrzeże-
nia, lecz z uwagi na wniesienie kasacji wyłącznie przez powódkę, nie mogło być roz-
ważane i oceniane przez Sąd Najwyższy.

Przede wszystkim należy zaznaczyć, że w myśl art. 42 § 1 KP do wypowie-
dzenia wynikających z umowy warunków pracy i płacy stosuje się odpowiednio prze-
pisy o wypowiedzeniu umowy, a więc - co jest istotne w rozpoznawanej sprawie -
przede wszystkim art. 45 KP. Słuszny jest pogląd skarżącej przedstawiony w kasacji,
że art. 45 § 3 KP nie stwarza podstawy do zasądzenia na rzecz pracownika podle-
gającego szczególnej ochronie odszkodowania zamiast przywrócenia do pracy przy
zastosowaniu art. 45 § 2 KP, to znaczy w razie ustalenia przez sąd pracy, że przy-
wrócenie do pracy jest niemożliwe lub niecelowe, z wyjątkiem przypadku, gdy nie-
możliwość przywrócenia do pracy jest następstwem ogłoszenia upadłości lub likwi-
dacji pracodawcy. Oznacza to, że poza sytuacją przewidzianą w art. 411 § 1 KP, za-
sądzenie na rzecz pracownika będącego członkiem zarządu lub komisji rewizyjnej
zakładowej organizacji związkowej odszkodowania zamiast przywrócenia do pracy
nie znajduje podstawy w regulacji zawartej w art. 45 § 3 w związku z art. 45 § 2 KP.
Wobec tego należałoby uznać, że przepis art. 45 § 3 KP, stosowany odpowiednio do
wypowiedzenia zmieniającego, również nie pozwala na zasądzenie odszkodowania
na rzecz pracownika podlegającego szczególnej ochronie, w stosunku do którego
pracodawca dokonał wypowiedzenia zmieniającego, a sąd pracy ustalił, że wypowie-
dzenie to było nieuzasadnione lub naruszało przepisy o wypowiadaniu umów. Gdyby
zatem poprzestać na tej części regulacji, to należałoby uznać, że Sąd Okręgowy po-
winien (w zasadzie) wydać wyrok reformatoryjny, uwzględniający roszczenie powódki
o przywrócenie do pracy. Jednak uzasadnienie zaskarżonego wyroku, a przede
wszystkim wyroku Sądu Rejonowego usprawiedliwia wniosek, że Sądy te, uznając,
że wystarczającym sposobem zaspokojenia roszczeń powódki jest zasądzenie na jej
rzecz odszkodowania, kierowały się względami, które mieszczą się w treści norma-
tywnej art. 8 KP, zwłaszcza zaś w pojęciu społeczno-gospodarczego przeznaczenia
prawa, chociaż żaden z Sądów nie wymienił tego przepisu. Tymczasem ocena rosz-
czenia pracownika w aspekcie art. 8 KP jest dopuszczalna i może prowadzić do za-
sądzenia odszkodowania zamiast przywrócenia do pracy, a w skrajnych przypadkach
- do oddalenia roszczenia w ogóle. Sąd Rejonowy zaakcentował, że strona pozwana
w związku z zaprzestaniem prowadzenia działalności handlowej nie mogła zapropo-
nować powódce innego stanowiska niż stanowisko dozorcy połączone z czynno-
ściami palacza, wszystkie zaś jej zarzuty dotyczące dyskryminacji przez pracodawcę
i łamania praw pracowniczych z racji pełnienia przez nią funkcji w zarządzie zakła-
dowej organizacji związkowej upadły wobec ustalenia, że powódka była dobrym pra-
cownikiem, do jej pracy nie było zastrzeżeń, a jedyną i rzeczywistą przyczyną doko-
nania wypowiedzenia zmieniającego (jak również zwolnienia wielu pracowników) były
zmiany organizacyjne powodujące konieczność ograniczenia zatrudnienia. Ponadto
Sąd Rejonowy zwrócił uwagę na to, że powódka kwestionowała wypowiedzenie
zmieniające przede wszystkim ze względów formalnych, upatrując w nim naruszenia
art. 6 ust. 1 w związku z art. 5 ust. 2 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania
z pracownikami stosunków pracy oraz naruszenia art. 38 KP, zaś z argumentów me-
rytorycznych podniosła ten, że pracodawca nie rozważył, czy stan jej zdrowia po-
zwala na przyjęcie proponowanej pracy oraz pominął okoliczność, że nie posiada
ona uprawnień palacza. Sąd Rejonowy wyjaśnił te kwestie i na podstawie opinii bie-
głego lekarza ustalił, że stan zdrowia skarżącej nie stanowi przeciwwskazania do
pracy dozorcy połączonej okresowo z obsługą pieca centralnego ogrzewania. Jest to
bowiem praca lekka, w której nie występuje przekroczenie norm zapylenia. Gdy zaś
chodzi o uprawnienia do jej wykonywania, to ,,dozorcy byli kierowani przez zakład
pracy na przeszkolenie w zakresie obsługi kotłów niskoprężnych organizowane przez
zakład doskonalenia zawodowego". Jak z powyższego wynika, zdobycie umiejętno-
ści w wymienionym zakresie było możliwe i nie wymagało posiadania wiedzy teore-
tycznej, skoro mieściło się w granicach możliwości dozorców. Niemniej Sąd Rejono-
wy, a za nim Sąd Okręgowy uznał, że uprawnienia te powódka powinna posiadać w
chwili złożenia przez pracodawcę oświadczenia o wypowiedzeniu.

Sąd Najwyższy podziela co do zasady pogląd wyrażony w zaskarżonym wyro-
ku, w myśl którego badanie zasadności wypowiedzenia zmieniającego obejmuje
także ocenę stosowności propozycji nowej pracy z chwili złożenia oświadczenia bądź
też najpóźniej z chwili upływu okresu wypowiedzenia. Jeżeli jednak uzyskanie bra-
kujących kwalifikacji niezbędnych do wykonywania czynności na zaproponowanym
stanowisku - i to czynności nie podstawowych, lecz uzupełniających i sezonowych -
jest stosunkowo łatwe, to zaproponowanie pracownikowi takiej pracy nie czyni bez-
zasadnym wypowiedzenia zmieniającego, zwłaszcza wówczas, gdy pracodawca,
zmieniając charakter swojej działalności i strukturę organizacyjną, a także likwidując
komórkę, w której był pracownik zatrudniony, nie mógł tam ponownie stworzyć dla
niego miejsca pracy.

Reasumując - w świetle okoliczności faktycznych sprawy nie było podstaw do
uwzględnienia kasacji, ponieważ wypowiedzenie zmieniające nie naruszało art. 42 §
1 w związku z art. 45 § 1 KP. Gdyby zaś przyjąć, tak jak Sądy obu instancji, że za-
proponowana powódce praca była nieodpowiednia o tyle, o ile wymagała odbycia
przeszkolenia w zakresie obsługi pieców centralnego ogrzewania, to odrzucenie
przez nią możliwości uzupełnienia kwalifikacji i żądanie przywrócenia do pracy na
stanowisku handlowca przekraczało granice dopuszczalności korzystania przez pra-
cownika z jego prawa podmiotowego (art. 8 KP).

Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł o oddaleniu kasacji (art. 39312 KPC).
========================================