Wyrok z dnia 28 czerwca 2001 r.
I PKN 489/00

Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę, jako przewidziana pra-
wem czynność zmierzająca do zakończenia stosunku zobowiązaniowego, nie
uzasadnia jego odpowiedzialności deliktowej.

Przewodniczący SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Sędziowie: SN Roman
Kuczyński, SA Kazimierz Josiak (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 28 czerwca 2001 r. sprawy z po-
wództwa Ireny S. przeciwko Samodzielnemu Publicznemu Zespołowi Opieki Zdro-
wotnej w H. o przywrócenie do pracy i inne roszczenia, na skutek kasacji powódki od
wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia
28 grudnia 1999 r. [...]

o d d a l i ł kasację;
nie obciążył powódki kosztami postępowania kasacyjnego na rzecz strony po-
zwanej.

U z a s a d n i e n i e


Powódka Irena S. domagała się w pozwie z 9 września 1997r. przywrócenia
jej do pracy w Zespole Opieki Zdrowotnej w H. na stanowisko pielęgniarki środowi-
skowej w Gminnym Ośrodku Zdrowia w D. oraz zasądzenia na jej rzecz wynagro-
dzenia za czas pozostawania bez pracy.
W uzasadnieniu swoich żądań powódka twierdziła, że zwolniona została z
pracy na podstawie art. 53 KP, chociaż przyczyną jej długotrwałej niezdolności do
pracy była choroba zawodowa. Zdaniem powódki, decyzja pracodawcy naruszała
przepisy prawa i zasady współżycia społecznego. W toku procesu pełnomocnik po-
wódki, zgłosił jako ewentualne żądanie nakazania stronie pozwanej złożenia oświad-
czenia woli o ponownym nawiązaniu z powódką stosunku pracy zgodnie z art. 53 § 5
KP i zasądzenia odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za pracę pielęgniarki
za okres piętnastu miesięcy. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Hrubieszowie wyrokiem z
dnia 8 października 1998 r. oddalił powództwo w całości. Uznał bowiem, że praco-
dawca miał prawo rozwiązać z powódką umowę o pracę bez wypowiedzenia w
związku z jej niezdolnością do pracy wskutek choroby trwającej ponad 180 dni,
zgodnie z art. 53 § 1 pkt 1 lit. b KP. Na podstawie opinii biegłego lekarza specjalisty
medycyny pracy Sąd ustalił, że powódka nie odzyskała w ciągu sześciu miesięcy od
zwolnienia z pracy zdolności do pracy odpowiadającej jej kwalifikacjom zawodowym.
Dlatego przyjął, że nie mogła skutecznie domagać się nawiązania po raz wtóry sto-
sunku pracy.

Na skutek apelacji powódki Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Lublinie uchylił wyrok Sądu pierwszej instancji i przekazał sprawę do po-
nownego rozpoznania z zaleceniem uzupełnienia postępowania dowodowego w celu
wyjaśnienia, czy pracodawca nie rozwiązał umowy przedwcześnie i czy powódka
rzeczywiście nie jest zdolna do pracy w swoim zawodzie.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Hrubieszowie
wyrokiem z dnia 10 czerwca 1999 r. zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki
kwotę 2.213,40 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu tytułem odsz-
kodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę, a dalej idące po-
wództwo oddalił. Sąd ustalił, że powódka w Zespole Opieki Zdrowotnej w H. była za-
trudniona od 4 listopada 1977 r. Najpierw pracowała w Rejonowym Ośrodku Zdrowia
w H., a od 1983 r. była pielęgniarką środowiskową w Gminnym Ośrodku Zdrowia w
D. Do jej obowiązków należało wykonywanie zabiegów u pacjentów, utrzymywanie z
nimi kontaktów, zapewnienie im właściwej opieki pielęgniarskiej. Powódka już w la-
tach osiemdziesiątych chorowała i przeszła okresowo na rentę inwalidzką III grupy.
Od 1 stycznia 1984 r. do 30 kwietnia 1991 r. była zatrudniona tylko w wymiarze 1/2
etatu. Stan zdrowia powódki ponownie pogorszył się w roku 1996 r. Od 16 lipca 1996
r. do 11 stycznia 1997 r. korzystała ona ze zwolnień lekarskich po rozpoznaniu wiru-
sowego zapalenia wątroby ,,typu C". Państwowy Terenowy Inspektor Sanitarny w H.
decyzją z dnia 31 stycznia 1997 r. uznał jej schorzenia za chorobę zawodową. Na-
stępnie powódka była nieprzerwanie na zwolnieniu lekarskim od 11 marca 1997 r. do
6 września 1997 r. Jeszcze przed upływem okresu zasiłkowego pracodawca po za-
sięgnięciu opinii zakładowych organizacji związkowych pismem z dnia 4 marca 1997
r. rozwiązał z powódką umowę o pracę bez zachowania ustawowego okresu wypo-
wiedzenia z powołaniem jako podstawy tej decyzji art. 53 § 1 pkt 1 lit. b KP. Powód-
ka, nie zgadzając się ze zwolnieniem jej z pracy, twierdziła, iż odzyskała zdolność do
pracy, na dowód czego przedstawiła zaświadczenie lekarza zakładowego stwierdza-
jące, że może pracować jako pielęgniarka środowiskowa. Faktycznie powódka nadal
była chora. W październiku 1997 r. lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecz-
nych stwierdził jej całkowitą okresową niezdolność do pracy w związku z zaostrze-
niem procesu chorobowego. Ocenę lekarza orzecznika podzielili biegli lekarze spe-
cjaliści z zakresu medycyny pracy i chorób wewnętrznych, z których opinii Sąd prze-
prowadził dowód. Nawiązując do opinii biegłych pełnomocnik powódki na rozprawie
w dniu 8 czerwca 1999 r. - poprzedzającej ogłoszenie wyroku - zgłosił kolejne żąda-
nie o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki dozgonnie renty w wysokości
,,wynagrodzenia pielęgniarek", gdyby Sąd nie uwzględnił żądań o przywrócenie do
pracy lub o nawiązanie stosunku pracy. W świetle powyższych okoliczności faktycz-
nych Sąd Rejonowy przyjął, że strona pozwana rozwiązała z powódką umowę o
pracę z naruszeniem art. 53 § 1 pkt 1 lit. b KP, bo nie upłynął jeszcze okres pobiera-
nia przez nią wynagrodzenia i zasiłku chorobowego za czas niezdolności do pracy.
Zdaniem Sądu, nie uzasadniało to jednak uwzględnienia żądania o przywrócenie do
pracy, skoro powódka z uwagi na chorobę nadal nie jest zdolna do podjęcia pracy na
stanowisku pielęgniarki. Sąd dał wiarę opiniom biegłych lekarzy i ocenie lekarza
orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który w październiku 1997 r. stwier-
dził całkowitą okresową niezdolność do pracy powódki na dwa lata. Dodatkowo Sąd
podkreślił, iż strona pozwana po przekształceniu jej w 1998 r. w Samodzielny Pu-
bliczny Zakład Opieki Zdrowotnej ograniczyła zatrudnienie personelu medycznego i
pomocniczego i także z tej przyczyny nie byłaby w stanie zaoferować powódce za-
trudnienia odpowiadającego jej możliwościom zdrowotnym.
Z tych motywów, uznając przywrócenie powódki do pracy za niecelowe, Sąd z
urzędu na podstawie art. 56, 45 § 2 i 58 KP zasądził na jej rzecz odszkodowanie w
wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, zaś dalej idące żądania oddalił.

Wyrok Sądu Rejonowego zaskarżyła powódka apelacją. Zarzuciła w niej na-
ruszenie przepisów prawa materialnego - art. 53 KP i art. 444 § 2 KC oraz sprzecz-
ność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału. Wniosła o zmianę orze-
czenia Sądu pierwszej instancji przez zasądzenie na jej rzecz odszkodowania w wy-
sokości piętnastomiesięcznego wynagrodzenia, jakie pobierałaby po nawiązaniu sto-
sunku pracy na stanowisku pielęgniarki, bądź zasądzenie dożywotniej renty ,,w wyso-
kości wynagrodzenia pielęgniarek".
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem z
dnia 28 grudnia 1999 r. oddalił apelację. Uznał, że Sąd pierwszej instancji prawidło-
wo uzupełnił postępowanie dowodowe w sprawie i ustalił wszystkie fakty istotne dla
jej rozstrzygnięcia. W szczególności na podstawie opinii biegłych lekarzy właściwych
specjalności i orzeczenia lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
stwierdził w sposób niewątpliwy, że powódka po rozwiązaniu umowy o pracę nie od-
zyskała zdolności do wykonywania pracy na stanowisku pielęgniarki. Dlatego otrzy-
mała z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych rentę z tytułu całkowitej niezdolności do
pracy. W tej sytuacji trafnie Sąd Rejonowy przyjął, że niecelowe było przywrócenie
powódki do pracy i zasądził na jej rzecz wyłącznie odszkodowanie za naruszenie
przez pracodawcę przepisów Kodeksu pracy o rozwiązywaniu umów o pracę. Po-
dzielając w pełni ustalenia faktyczne i ocenę prawną Sądu pierwszej instancji, Sąd
Okręgowy uznał, że przedmiotem sporu w sprawie było rozstrzygnięcie o roszcze-
niach powódki wynikających z rozwiązania z nią przez pracodawcę umowy o pracę.
Przepisy Kodeksu pracy dokładnie i wyczerpująco określają świadczenia pieniężne,
jakie przysługują pracownikowi, z którym pracodawca rozwiązał umowę o pracę bez
zachowania ustawowego okresu wypowiedzenia niezgodnie z prawem. Są nimi: wy-
nagrodzenie za czas pozostawania bez pracy nie więcej niż za trzy miesiące w razie
orzeczenia o przywróceniu do pracy lub odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia
za okres wypowiedzenia. Wobec treści art. 56 KP żądanie powódki o zasądzenie na
jej rzecz odszkodowania w wysokości piętnastomiesięcznego wynagrodzenia za
pracę lub renty za rozwiązanie umowy o pracę Sąd Okręgowy uznał za pozbawione
podstaw prawnych.
W imieniu powódki wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył kasacją jej pełnomoc-
nik z urzędu. Wniósł o uchylenie wyroku (powinno być o zmianę wyroku) przez
uwzględnienie powództwa w całości, bądź o uchylenie orzeczenia Sądu drugiej in-
stancji i przekazanie mu sprawy do ponownego rozpoznania. Kasacja opiera się na
obu podstawach wymienionych w art. 3931 KPC: naruszenia prawa materialnego -
art. 444 § 2 KC przez błędną jego wykładnię i niezasądzenie na rzecz powódki renty
uzupełniającej, pomimo całkowitej utraty zdolności do pracy zarobkowej oraz zmniej-
szenia się jej widoków powodzenia na przyszłość oraz naruszenia przepisów postę-
powania, to jest art. 328 § 2 KPC przez niewyjaśnienie w uzasadnieniu orzeczenia
podstaw faktycznych i prawnych rozstrzygnięcia.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja nie jest zasadna. W sprawie jest poza sporem, że pierwotnie powód-
ka domagała się przywrócenia jej do pracy i zasądzenia wynagrodzenia za czas po-
zostawania bez pracy w związku z rozwiązaniem z nią przez pracodawcę umowy o
pracę bez zachowania ustawowego okresu wypowiedzenia na podstawie art. 53 § 1
pkt. 1 lit. b KP. W czasie procesu powódka kilkakrotnie zmieniała powództwo, wystę-
pując z nowymi żądaniami: o nakazanie stronie pozwanej nawiązania z nią stosunku
pracy i zasądzenie odszkodowania w wysokości piętnastomiesięcznego wynagro-
dzenia za pracę albo zasądzenia renty uzupełniającej. Wszystkie te roszczenia -
zdaniem powódki - wynikały z tej samej podstawy faktycznej, czyli z rozwiązania z
nią umowy o pracę i odmowy ponownego zatrudnienia w charakterze pielęgniarki
środowiskowej. Również w uzasadnieniu kasacji wyrażony został pogląd, że ,,praco-
dawca w przypadku niewykonania obowiązku ponownego zatrudnienia pracownika
wynikającego z art. 53 § 5 KP winien zrekompensować utratę miejsca pracy i zdro-
wia pracownika" właśnie przez wypłatę renty przewidzianej w art. 444 § 2 KC. Ze
stanowiskiem tym nie można się zgodzić. Prawo do renty uzupełniającej z art. 444 §
2 KC wynika bowiem z odpowiedzialności deliktowej. Przysługuje ono poszkodowa-
nemu w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, jeżeli utracił on cał-
kowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego
potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość. Rozwiązanie umowy o
pracę, jako przewidziana prawem czynność zmierzająca do zakończenia stosunku
zobowiązaniowego, nie uzasadnia odpowiedzialności deliktowej pracodawcy. Trafnie
więc Sąd drugiej instancji stwierdził, że w razie niezgodnego z prawem rozwiązania z
pracownikiem umowy o pracę bez zachowania ustawowego okresu wypowiedzenia,
przysługują mu wyłącznie roszczenia przewidziane w art. 56 KP. Zgłoszone przez
pełnomocnika powódki (tuż przed zamknięciem rozprawy w Sądzie pierwszej instan-
cji) żądanie o zasądzenie renty ,,w wysokości średniego wynagrodzenia pielęgniarek"
nie mogło być przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie (o przywrócenie do
pracy i roszczenia z tym związane) także dlatego, że nie odpowiadało wymogom
procesowym zmiany powództwa. Zgodnie z ustalonym poglądem piśmiennictwa
(zob. A. Wiśniewska: Przedmiotowa zmiana powództwa w procesie cywilnym, War-
szawa 1986), zmiana powództwa polega na zmianie żądania albo jego podstawy
faktycznej lub obu tych elementów łącznie przy założeniu ciągłości postępowania.
Nowe żądanie zgłoszone zamiast lub obok pierwotnego nie może opierać się na zu-
pełnie innych podstawach: faktycznej i prawnej. Tak właśnie należy traktować żąda-
nie zapłaty renty uzupełniającej za utratę zdolności do pracy wskutek choroby zawo-
dowej zgłoszone w sprawie. Niezależnie od tego powód, który zmienia powództwo,
powinien dokładnie określić swoje żądanie kwotowo i przytoczyć okoliczności fak-
tyczne je uzasadniające (art. 193 § 1 i 2 KPC w związku z art. 187 § 1 pkt. 1 i 2
KPC). Wskazane uchybienia formalne decydują o tym, że renty uzupełniającej za
utratę zdolności do pracy zarobkowej lub zmniejszenie widoków powodzenia w przy-
szłości powódka powinna dochodzić w odrębnym pozwie, w którym dokładnie spre-
cyzuje swoje żądanie i należycie przytoczy okoliczności faktyczne adekwatne do
zgłoszonego żądania. Oddalenie powództwa w niniejszej sprawie nie stanowi prze-
szkody do dochodzenia renty uzupełniającej za rozstrój zdrowia wywołany chorobą
zawodową, gdyż nie stwarza stanu powagi rzeczy osądzonej. Podanie w kasacji wy-
łącznie naruszenia art. 444 § 2 KC jako podstawy z art. 3931 pkt. 1 KPC powoduje,
że kasacja nie może być uwzględniona. Również zarzut naruszenia prawa proceso-
wego nie jest trafny. Uzasadnienie wyroku Sądu drugiej instancji odpowiada wymo-
gom z art. 328 § 2 KPC. Sąd ten w wystarczający sposób wskazał podstawę faktycz-
ną rozstrzygnięcia, odwołując się do prawidłowych ustaleń Sądu Rejonowego, wyja-
śnił, dlaczego podzielił przeprowadzoną przez ten Sąd ocenę wiarygodności dowo-
dów z opinii biegłych i przytoczył przepisy prawa materialnego decydujące o zasą-
dzeniu odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę i odda-
lenie pozostałych żądań powódki.
Z tych motywów Sąd Najwyższy orzekł o oddaleniu kasacji na podstawie art.
39312 KPC. W oparciu o art. 102 KPC Sąd Najwyższy nie obciążył powódki kosztami
postępowania kasacyjnego na rzecz strony pozwanej.
========================================