Wyrok z dnia 16 stycznia 1998 r.
I PKN 472/97


Pozbawienie pracownika prawa do wynikającej z umowy o pracę odpra-
wy pieniężnej w sytuacji, gdy prawomocnie w innej sprawie ustalono bezpods-
tawność zastosowania wobec niego art. 52 § 1 KP i minął termin z art. 52 § 2
KP należy uznać za bezzasadne.

Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN Kazimierz
Jaśkowski, Roman Kuczyński (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 1998 r. sprawy z po-
wództwa Czesława Ł. przeciwko Hydrobudowie R. SA w R. o odprawę i inne, na
skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Rzeszowie z dnia 26 czerwca 1997 r. [...]

1. o d d a l i ł kasację.
2. z a s ą d z i ł od pozwanej na rzecz powoda kwotę 600 (sześćset) zł tytu-
łem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 17 kwietnia 1997 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Rzeszowie
zasądził na rzecz powoda Czesława Ł. od pozwanej "Hydrobudowy-R." SA Przed-
siębiorstwa Robót Inżynieryjnych i Hydrotechnicznych w R. odprawę w kwocie 7.107
zł wraz z odsetkami od 1 lipca do 20 stycznia 1997 r., 2.415,40 zł tytułem ekwiwa-
lentu za nie wykorzystany urlop wypoczynkowy za rok 1996 oraz odsetki ustawowe
od zasądzonych kwot, a nadto zwrot kosztów zastępstwa procesowego.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód był zatrudniony w pozwanej spółce na stano-
wisku prezesa, a umowa o pracę zawierała klauzulę, iż w przypadku odwołania po-
woda ze stanowiska będzie mu przysługiwała, niezależnie od innych uprawnień, do-
datkowo odprawa pieniężna w wysokości trzymiesięcznego, ostatnio otrzymywanego

- 2 -

wynagrodzenia z wyłączeniem przypadków, gdy odwołanie nastąpiło na wniosek
pracownika, z przyczyn uzasadniających rozwiązanie stosunku pracy z winy pra-
cownika, bądź z powodu naruszenia zakazu konkurencji. W dniu 28 lipca 1995 r.
rada nadzorcza spółki podjęła uchwałę w przedmiocie odwołania powoda ze stano-
wiska prezesa spółki, wypowiadając mu jednocześnie umowę o pracę z zachowa-
niem 3 miesięcznego okresu wypowiedzenia, którego bieg miał się rozpocząć po
ustaniu nieobecności powoda w pracy spowodowanej chorobą i urlopem. Powód
przebywał na zwolnieniu lekarskim do dnia 26 marca 1996 r., zaś w dniu 27 marca
1997 r. rada nadzorcza rozwiązała z nim umowę o pracę bez wypowiedzenia. Powód
odwołał się od tego sposobu rozwiązania stosunku pracy i na podstawie prawomoc-
nego wyroku Sądu Rejonowego w Rzeszowie z dnia 26 września 1996 r. [...] otrzy-
mał odszkodowanie z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy. Sąd
Rejonowy doszedł do przekonania, że powód nie wykorzystał z powodu choroby i
ustania stosunku pracy urlopu wypoczynkowego i przysługuje mu ekwiwalent pie-
niężny, natomiast odprawa przysługuje na podstawie umowy i przy braku winy po-
woda w rozwiązaniu stosunku pracy.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie wyro-
kiem z dnia 26 czerwca 1997 r. oddalił apelację pozwanej od wyroku Sądu Rejono-
wego. Apelacja ograniczała się do części wyroku zasądzającej odprawę wraz z od-
setkami. Sąd Wojewódzki podzielił stanowisko Sądu I instancji, wskazując, że od-
prawa została przez strony uzgodniona w umowie i nie zaszła żadna z wymienionych
w niej okoliczności ją wyłączających, w tym także rozwiązanie stosunku pracy z winy
powoda, skoro zarzuty przeciwko powodowi były badane przez Sąd Rejonowy w pos-
tępowaniu o uznanie rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia za niezgodne z
prawem i w tym postępowaniu prawomocnie ustalono brak winy powoda.
Kasacja pozwanej od tego wyroku zarzuca naruszenie prawa materialnego
przez zastosowanie art. 52 KP oraz naruszenie przepisów postępowania - art. 233 §
1 KPC przez przyjęcie, że zarzuty pozwanej wobec powoda w sprawie [...] Sądu Re-
jonowego w Rzeszowie pokrywają się z zarzutami w sprawie niniejszej.

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:


- 3 -

Kasacja jest nieuzasadniona. Bezspornie strony łączyła umowa o pracę na
czas nie określony, w której treści zawarto zobowiązanie pozwanej, iż powodowi, w
przypadku odwołania ze stanowiska prezesa spółki, niezależnie od innych uprawnień
wynikających z Kodeksu pracy przysługuje dodatkowo odprawa w wysokości
trzymiesięcznego ostatnio otrzymywanego przed odwołaniem wynagrodzenia, z wy-
łączeniem przypadków, kiedy odwołanie nastąpiło na wniosek powoda, z przyczyn
uzasadniających rozwiązanie stosunku pracy z winy pracownika, bądź z przyczyn
określonych w § 21 Regulaminu Zarządu (podjęcie działalności konkurencyjnej).
Analizując treść umowy należy stwierdzić, że w świetle art. 29 § 1 KP jest ona
dopuszczalna, zawiera bowiem określenie rodzaju i warunków umowy a w szczegól-
ności określa rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, termin rozpoczęcia i wysokość
wynagrodzenia. Powołany przepis nie ogranicza treści umowy tylko do przytoczo-
nych elementów, przeto zawarcie w umowie dodatkowego przywileju - odprawy w
przypadku odwołania ze stanowiska - nie narusza ani art. 29 § 1 KP ani art. 18 KP,
który stanowi, że tylko mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy, po-
stanowienia umów o pracę i innych aktów, na podstawie których powstaje stosunek
pracy są nieważne i zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy.
Z treści omawianej umowy wynikają jeszcze dwie jej cechy charakterystyczne:
z jednej strony jest ona wyraźnie adresowana do powoda ("w przypadku odwołania
Pana....", "kiedy odwołanie nastąpiło na wniosek Pana..."), z drugiej zaś zawiera od-
niesienia do ogólnie obowiązujących przepisów prawa pracy ("niezależnie od innych
uprawnień wynikających z Kodeksu pracy przysługuje...", "z przyczyn uzasadniają-
cych rozwiązanie stosunku pracy z winy pracownika..."). Dowodzi to, że pracodawca
zamierzał uprzywilejować pracownika w stosunku do uprawnień wynikających z Ko-
deksu pracy (Kodeks pracy takiej odprawy nie przewiduje), stosując jednocześnie
wobec do niego kryteria powszechnie stosowane właśnie wobec pracowników.
Gdyby pracodawca wiązał winę konkretnie z osobą powoda, powinien użyć sformu-
łowania "z przyczyn uzasadniających rozwiązanie stosunku pracy z winy Pana".
Użycie terminu powszechnie stosowanego w ustawodawstwie pracy i skierowanie go
bezosobowo do osoby "pracownika" prowadzić może tylko do jedynego wniosku, że
umowa o pracę zawarta między stronami używała pojęcia winy w takim rozumieniu,
jakie wynika z treści art. 52 § 1 KP. Skoro zaś zastosowanie wobec pracownika

- 4 -

przepisu art. 52 § 1 KP podlega, w wyniku odwołania pracownika, kontroli sądowej,
to należy uznać, że prawomocne orzeczenie sądowe, stwierdzające brak podstaw do
zastosowania art. 52 § 1 KP pozbawione jest cechy dowolności oceny zachowania
się pracownika.
Jeżeli pracodawca z jednej strony chciał uprzywilejować pracownika, przyz-
nając mu odprawę nie wynikającą wprost z przepisów prawa pracy, to nie może z
drugiej strony wprowadzać nieprecyzyjnego kryterium pozbawienia go prawa do tej
odprawy, a o takim właśnie kryterium świadczy nie tylko zawarte w umowie sformuło-
wanie, ale potwierdza je także stanowisko pozwanej zajmowane w procesie od od-
powiedzi na pozew po kasację. O ile bowiem nie nasuwa trudności interpretacyjnych
przypadek złożenia własnego wniosku o odwołanie ze stanowiska (rezygnacja) oraz
stwierdzenie działalności konkurencyjnej, o tyle przypisanie winy uzasadniającej
rozwiązanie stosunku pracy kojarzy się nieodparcie z regulacją z art. 52 § 1 KP i Sąd
Najwyższy podziela stanowiska Sądów obu instancji w tym względzie. Tym samym
nie jest trafny zarzut kasacji zastosowania a contrario art. 52 § 1 KP przez uznanie,
że zachowania powoda nie mogłyby stanowić podstaw do rozwiązania z nim
stosunku pracy z jego winy w trybie art. 52 § 1 KP. Skoro dokonując wykładni treści
umowy o pracę obydwa Sądy doszły do przekonania, że wobec powoda należało
stosować kryterium winy, o jakim mowa w art. 52 § 1 KP, a nadto podniosły, że w
innej sprawie prawomocnie ustalono, iż stawiane powodowi zarzuty są bezpods-
tawne, nie było dopuszczalne w przedmiotowej sprawie badanie dalszych zarzutów,
gdyż prowadziłoby to pośrednio do naruszenia przepisu art. 52 § 2 KP. Dowodem, że
powód ze swej winy został zwolniony z pracy, mogłoby być tylko oddalenie jego
powództwa o przywrócenie do pracy lub odszkodowanie. Nietrafna jest argumentacja
pozwanego, iż termin z art. 52 § 2 KP został uchybiony wskutek choroby powoda.
Powzięciu decyzji o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pra-
cownika nie stoi na przeszkodzie jego usprawiedliwiona nieobecność w pracy, jeżeli
nie minął 1 miesięczny termin od dowiedzenia się uprawnionego podmiotu o przy-
czynie uzasadniającej zastosowanie natychmiastowego zwolnienia.
Udowodnienie zatem, po upływie tego terminu, istnienia takich przyczyn jakie
są niezbędne do zastosowania art. 52 § 1 KP i pozbawienia pracownika świadczenia
pieniężnego przyrzeczonego umową o pracę, korzystniejszego niż przewidują

- 5 -

przepisy prawa pracy, uznać należy za bezprzedmiotowe, a tym samym nie może
ostać się zarzut kasacji naruszenia art. 233 § 1 KPC, bowiem Sąd I instancji - a za
nim Sąd Wojewódzki - trafnie i bez przekroczenia granicy swobodnej oceny dowo-
dów ocenił dowody przeprowadzone na okoliczności sporne i ustalił, że powód nie
został odwołany ze stanowiska "z przyczyn uzasadniających rozwiązanie stosunku
pracy z winy pracownika". Stwierdzenie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że
podnoszone wobec powoda zarzuty były przedmiotem postępowania w sprawie [...]
nie może być uznane za naruszenie art. 233 § 1 KPC.
Z powyższych motywów Sąd Najwyższy orzekł w oparciu o art. 39312 KPC jak
w sentencji wyroku.