Wyrok z dnia 16 grudnia 1999 r.
I PKN 465/99

Jeżeli regulamin premii zespołowej nie określa ściśle wysokości świad-
czenia dla poszczególnych pracowników tworzących zespół, przy podziale
funduszu premiowego należy, uwzględniając zasadę godziwości wynagrodze-
nia za pracę (art. 13 KP), stosować kryteria rodzaju wykonywanej pracy i kwali-
fikacji wymaganych przy jej wykonywaniu oraz ilości i jakości świadczonej
pracy (art. 78 § 1 KP).

Przewodniczący: SSN Barbara Wagner (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Andrzej Kijowski, Jerzy Kwaśniewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu16 grudnia 1999 r. sprawy z powódz-
twa Marcina R. przeciwko ,,E." [...] Domowi Maklerskiemu Spółce Akcyjnej w W. o
wynagrodzenie, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warsza-
wie z dnia 14 kwietnia 1999 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok w punkcie 2 i przekazał sprawę Sądowi Apela-
cyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyro-
kiem z dnia 24 kwietnia 1998 r. [...] oddalił powództwo Marcina R. przeciwko ,,E." -
[...] Domowi Maklerskiemu S.A. w W. o zapłatę 34.163 zł tytułem nie wypłaconej czę-
ści premii za pierwszy kwartał 1997 r, z odsetkami od 15 kwietnia 1997 r.
Marcin R. był zatrudniony w pozwanej Spółce od 1 sierpnia 1992 r. do 15
stycznia 1998 r., ostatnio jako szef zespołu maklerów specjalistów. Poza zasadni-
czym wynagrodzeniem za pracę wynikającym z umowy o pracę, powodowi przysłu-
giwało ,,wynagrodzenie dodatkowe". Zasady naliczania i wypłacania tego wynagro-
dzenia ustalał regulamin wynagradzania członków zespołu maklerów specjalistów.
W ocenie Sądu, dodatkowe wynagrodzenie wypłacane pracownikom zespołu
maklerskiego miało charakter uznaniowy. Art. 8 regulaminu nie precyzuje bowiem
reguł podziału kwoty ,,dodatkowego wynagrodzenia". Powód mógł dysponować tą
kwotą dowolnie. Zgodnie z powołanym przepisem szef zespołu otrzymywał nie mniej
niż 50% wynagrodzenia dodatkowego należnego całemu zespołowi, jednak bez
określenia co pod pojęciem tym należy rozumieć. Nadto, zgodnie z art. 8 ust. 2 re-
gulaminu, podział dodatkowego wynagrodzenia wymagał akceptacji dyrektora [...]
domu maklerskiego lub jego zastępcy. Przełożeni nie musieli się zgodzić na podział
wynagrodzenia dodatkowego proponowany przez szefa zespołu. Nie ma więc właś-
ciwego premii automatyzmu podziału kwoty należnej zespołowi pomiędzy jego człon-
ków.
Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 14 kwietnia 1999 r. [...] zmienił
zaskarżony apelacją powoda wyrok zasądzając od strony pozwanej na rzecz apelu-
jącego kwotę 15.523,31 zł z odsetkami, oddalając apelację w pozostałym zakresie.
Dodatkowe wynagrodzenie nie ma, zdaniem Sądu drugiej instancji, charakteru
w całości uznaniowego. Z punktu 2 regulaminu wynika, że jedyną przesłanką warun-
kującą jego wypłatę jest przyrost w danym kwartale wartości portfela interwencyjne-
go. W sposób ścisły określona została także wysokość dodatkowego wynagrodzenia
brutto przysługująca całemu zespołowi, które wynosi 22% przyrostu, pomniejszonego
o koszt zatrudnienia szefa zespołu rozumiany jako wynagrodzenie brutto wynikające
z jego umowy o pracę wraz z narzutami. Można zatem wyliczyć wysokość
minimalnego wynagrodzenia dodatkowego przysługującego szefowi zespołu. Z
punktu 8.1. regulaminu wynika jasno, że przysługuje mu nie mniej niż 50% wynagro-
dzenia należnego całemu zespołowi. Dodatkowe wynagrodzenie za I kwartał 1997 r.
dla całego Zespołu wyniosło 113.280,62 zł. Powód powinien był otrzymać co naj-
mniej 50% tej kwoty, tj. 56.640,31 zł. Ponieważ otrzymał 41.117 zł należało zasądzić
na jego rzecz różnicę między wynagrodzeniem należnym i wypłaconym wynoszącą
15.523,31 zł.
Regulamin nie zawiera żadnych kryteriów podziału pozostałych 50% wyna-
grodzenia dodatkowego. ,,Brak jakichkolwiek zasad dokonywania takiego podziału
pozwala przyjąć, że każdy z członków zespołu mógł otrzymać od 0% do 100% pozo-
stałej części dodatkowego wynagrodzenia". W tej części dodatkowe wynagrodzenie
miało charakter uznaniowy i Sąd nie może orzec w jakiej wysokości powód mógłby
otrzymać świadczenie, bo należy to wyłącznie do sfery decyzyjnej pracodawcy.
Marcin R. zaskarżył ten wyrok kasacją. Wskazując jako jej podstawy narusze-
nie prawa materialnego, a to art. 9 § 1 KP i art. 29 §1 KP ,,polegające na niepełnym
zastosowaniu tych przepisów w ustalonym stanie faktycznym oraz częściowo błędnej
interpretacji par 3 zarządzenia [...] dyrektora [...] Domu Maklerskiego S.A. w W. z
dnia 20.04.1996 r. w sprawie utworzenia zespołu maklerów Specjalistów, zawartych
w punkcie 8", art. 379 § 1 KC w zw. z art. 300 KP polegające na niezastosowaniu
tych przepisów i błędne uznanie, że brak jest jakichkolwiek kryteriów podziału pozo-
stałych 50% dodatkowego wynagrodzenia, co przesądza o jego uznaniowym cha-
rakterze" oraz naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 233 § 1 KPC i
art. 316 § 1 KPC ,,polegające na niewyjaśnieniu charakteru spornej części dodatko-
wego wynagrodzenia na podstawie zebranego w sprawie materiału i oparcie zaskar-
żonej części wyroku na błędnych ustaleniach sądu pierwszej instancji", wniósł o
zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie drugim i zasądzenie od pozwanej Spółki na
jego rzecz kwoty 18.639,69 zł z odsetkami od 15 kwietnia 1997 r. lub o jego uchyle-
nie i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania, w obu
przypadkach z orzeczeniem o kosztach postępowania na korzyść skarżącego.
W uzasadnieniu skargi pełnomocnik powoda przedstawił własną interpretację
postanowień regulaminu wynagradzania członków zespołu maklerów specjalistów.
Wywodził, że zgoda dyrektora [...] domu maklerskiego lub jego zastępcy była ak-
ceptacją premii do wypłaty, a nie zgodą na jej podział dokonany przez szefa zespołu.
Także w odniesieniu do podziału spornego wynagrodzenia - nie zasady jego podziału
zostały zakwestionowane przez stronę pozwaną, lecz wysokość kwoty przypadającej
do podziału. Ze sformułowania, że dodatkowe wynagrodzenie jest dzielone pomiędzy
wszystkich członków zespołu przez szefa nie wynika, że mogło nie zostać podzielone
i wypłacone. Gdyby pracodawca chciał odstąpić od przyjętej praktyki podziału premii,
to zastosowałby inne zasady takiego podziału, czego nie uczynił. Nadto, skoro Sąd
Apelacyjny stwierdził brak precyzyjnych kryteriów podziału dodatkowego
wynagrodzenia, powinien był zastosować, poprzez art. 300 KP, art. 379 KC.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC oraz art. 316 § 1 KPC nie jest usprawied-
liwiony. Ustalenia stanowiące faktyczną podstawę rozstrzygnięcia zawartego w zas-
karżonym wyroku nie są wszak kwestionowane przez żadną ze stron procesowych.
Dowodzi to dostatecznego wyjaśnienia okoliczności spornych sprawy oraz prawidło-
wej oceny materiału dowodowego. Przy tym, wyrok został wydany przy uwzględnie-
niu stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy.
Spór tyczy zatem wyłącznie oceny i kwalifikacji prawnej niewadliwie ustalone-
go stanu faktycznego.
Zasady nabywania prawa do dodatkowego wynagrodzenia za pracę przewi-
dzianego w § 3 zarządzenia dyrektora [...] domu maklerskiego [...] z dnia 29 kwietnia
1996 r. w sprawie utworzenia zespołu maklerów specjalistów, ustalania wysokości i
wypłaty tego świadczenia zostały określone w załączniku nr 2, zatytułowanym ,,re-
gulamin wynagradzania członków zespołu maklerów specjalistów". Wynagrodzenie
dodatkowe rozlicza się w okresach kwartalnych (pkt 1). Warunkiem powstania prawa
do tego świadczenia jest przyrost wartości portfela interwencyjnego, który stanowi
różnicę pomiędzy końcową wyceną portfela według bieżących cen papierów wartoś-
ciowych i stanu gotówki w ostatnim dniu kwartału, a wyceną początkową według cen
papierów wartościowych i stanu gotówki na początku pierwszego dnia kwartału (pkt
3). Łączna kwota dodatkowego wynagrodzenia dla wszystkich członków zespołu wy-
nosi 22% tego przyrostu pomniejszonego o koszt zatrudnienia szefa zespołu, tj. o
jego wynagrodzenie brutto wynikające z umowy o pracę wraz z narzutami ( pkt 2), o
wszelkie koszty poniesione przez [...] dom maklerski w związku z nieprawidłowym
wykonywaniem przez zespół powierzonych zadań (pkt 6) oraz o kwotę przekroczenia
aktualnie przyznanego limitu środków (pkt 7). Kwota przeznaczona na dodatkowe
wynagrodzenia dzielona jest w ten sposób, że szef zespołu otrzymuje nie mniej niż
50% całej kwoty, zaś pozostałą jej część dzieli się pomiędzy wszystkich członków
zespołu wraz z jego szefem (pkt 8.1.). Podziału wynagrodzenia dodatkowego doko-
nuje szef zespołu. Podlega on ,,akceptacji do wypłaty w postaci premii" przez dyrek-
tora [...] domu maklerskiego lub jego zastępcę (pkt 8.2.). Dodatkowe wynagrodzenie
wypłacane jest nie później niż w ciągu 15 dni od zakończenia okresu rozliczeniowe-
go, pod warunkiem nadwyżki wartości gotówki w portfelu interwencyjnym w dniu
rozpoczynającym nowy okres rozliczeniowy nad kosztami wypłaty (pkt 9).
Z powyższej regulacji wynika, że dodatkowe wynagrodzenie jest premią. Brak
w regulaminie określenia ścisłych reguł podziału zarówno całej kwoty wynagrodzenia
dodatkowego przypadającego zespołowi, jak i funduszu pozostałego po odliczeniu co
najmniej 50% na premię dla szefa zespołu nie znaczy dowolności i uznaniowości w
ustalaniu kwot tego świadczenia dla poszczególnych pracowników. Przy podziale
należy bowiem kierować się zasadą godziwego wynagrodzenia (art. 13 KP), która, w
obowiązującym stanie prawnym, znaczy przede wszystkim rozdział całej kwoty dla
zespołu wedle rodzaju wykonywanej pracy i kwalifikacji koniecznych do jej wykony-
wania oraz ilości i jakości pracy poszczególnych jego członków (art. 78 KP). Arbitral-
ność szefa zespołu przy dokonywaniu podziału wynagrodzenia dodatkowego jest w
świetle powołanych przepisów wykluczona.
Rację ma skarżący, iż Sąd mógł był zastosować także art. 379 § 1 KC. Praco-
dawca (dłużnik) był zobowiązany do zapłaty kilku wierzycielom (pracownikom człon-
kom zespołu maklerów specjalistów) kwotę znaną co do wysokości. Podział wierzy-
telności (kwoty dodatkowego wynagrodzenia pozostałej po odjęciu świadczenia
przyznanego szefowi zespołu) na wszystkich wierzycieli winien być dokonany w
częściach równych, jeżeli z okoliczności nie wynikało nic innego. Przy uwzględnieniu
zasad ustalania wynagrodzenia za pracę wynikających z art. 13 KP i art. 78 KP po-
wołany przepis może być odpowiednio stosowany do stosunku pracy.
Nadto, art. 322 KPC, w razie braku możliwości ścisłego udowodnienia wyso-
kości żądania lub nadmiernej trudności w udowodnieniu tejże wysokości, uprawnia i
zarazem zobowiązuje Sąd do zasądzenia odpowiedniej sumy według swej oceny,
opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy. Sprawa o wynagrodzenie za
pracę jest sprawą o dochód; dochód przysługujący pracownikowi w postaci zapłaty
za świadczoną na rzecz pracodawcy pracę w ramach stosunku pracy. W ustaleniu
prawa do świadczenia płacowego nie może stanowić przeszkody brak możliwości
ścisłego określenia jego wysokości. ,,Uznaniowość" świadczenia co do wysokości nie
przekreśla zaś jego wynagrodzeniowego charakteru.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39313 § 1
KPC, orzekł jak w sentencji.
========================================