Wyrok z dnia 26 listopada 2002 r.
I PKN 456/01

Pracownik, który po odwołaniu ze stanowiska dyrektora zakładu gospo-
darki komunalnej zorganizowanego w formie gminnego zakładu budżetowego,
nie został następnie powołany na stanowisko prezesa zarządu spółki z ograni-
czoną odpowiedzialnością, w którą zakład ten został przekształcony, nabywa
prawo do odprawy określonej w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. w
sprawie szczególnych zasad rozwiązywania z pracownikami stosunku pracy z
przyczyn dotyczących zakładu pracy (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 112,
poz. 980 ze zm.).

Przewodniczący SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera, Andrzej Kijowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 listopada 2002 r.
sprawy z powództwa Jerzego Ś. przeciwko Gospodarce Komunalnej Spółce z ogra-
niczoną odpowiedzialnością w B. o odprawę i sprostowanie świadectwa pracy, na
skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Rzeszowie z dnia 5 kwietnia 2001 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Rzeszowie wyrokiem z dnia 15 lutego 2001 r. [...]
oddalił powództwo Jerzego Ś. przeciwko Spółce z o.o. - Gospodarka Komunalna w
B. o odprawę z tytułu zwolnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o spro-
stowanie świadectwa pracy. W motywach tego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy powo-
łał się na ustalenie poniższego stanu faktycznego.
Powód Jerzy Ś. został przez Burmistrza Gminy i Miasta B. powołany z dniem
3 czerwca 1991 r. na stanowisko kierownika Zakładu Gospodarki Komunalnej i
Mieszkaniowej. W związku ze zmianą statutu tegoż ZGKiM powód został w lutym
1995 r. jego dyrektorem. Zakład, między innymi w oparciu o wspomniany statut,
funkcjonował jako zakład budżetowy Gminy B., podlegając Radzie Miejskiej, zaś
bezpośredni nadzór sprawował nad nim Zarząd Gminy. Do 1 stycznia 1991 r. Go-
spodarka Komunalna i Mieszkaniowa w B. miała status przedsiębiorstwa, którym kie-
rował dyrektor powoływany i odwoływany przez zarząd Gminy. Uchwałą z dnia 20
września 1999 r. Zarząd Gminy, z powołaniem się na uchwałę Rady Miejskiej w B. z
dnia 20 czerwca 1999 r. w sprawie przekształcenia ZGKiM, upoważnił określone
osoby do rozpoczęcia prac związanych z tym przekształceniem. Rada Miejska w B.
uchwałą z dnia 8 grudnia 1999 r. w sprawie przyszłych władz Spółki z o.o.- Gospo-
darka Komunalna i Mieszkaniowa na stanowisko prezesa jej zarządu powołała Zyg-
munta K., który w głosowaniu wśród członków Rady uzyskał 13 głosów, przy 5 gło-
sach oddanych na powoda. Od dnia 8 grudnia 1999 r. powód w związku z chorobą
rozpoczął korzystanie ze zwolnienia lekarskiego.
Zarząd Gminy w B., ze względu na nieobecność powoda oraz konieczność
obsadzenia stanowiska dyrektora ZGKiM do czasu przekształcenia tego Zakładu w
Spółkę, podjął w dniu 10 grudnia 1999 r. uchwałę nr 83/99, na podstawie której od-
wołał powoda z dniem 11 grudnia 1999 r. ze stanowiska dyrektora ZGKiM, oraz
uchwałę [...] o powołaniu na to stanowisko Zygmunta K. Burmistrz Józef W., któremu
zarząd zlecił wykonanie uchwały [...], skierował do powoda pismo o odwołaniu wraz z
informacją, że jest to równoznaczne z wypowiedzeniem stosunku pracy na podstawie
art.70 § 2 k.p., przy czym bieg okresu tego wypowiedzenia rozpocznie się po upływie
usprawiedliwionej nieobecności w pracy. W dniu 16 grudnia 1999 r. został sporzą-
dzony akt notarialny o przekształceniu ZGKiM w Spółkę z o.o. Dotychczasowy
ZGKiM funkcjonował do końca 1999 r., po czym Spółka zarejestrowana w dniu 3
stycznia 2000 r. przejęła cały zakres jego działalności, majątek oraz pracowników. W
związku z przedmiotowym przekształceniem nie doszło do zmniejszenia zatrudnienia
z przyczyn ekonomicznych. Stosunek pracy powoda uległ natomiast rozwiązaniu z
dniem 17 lipca 2000 r. po upływie okresu zwolnienia lekarskiego i po dokonaniu wy-
powiedzenia, w trakcie którego powód został zwolniony z obowiązku świadczenia
pracy. W dniu 19 lipca 2000 r. powód zwrócił się do Urzędu Gminy w B. o sprosto-
wanie świadectwa przez wpisanie zwolnienia z przyczyn ekonomicznych w rozumie-
niu art. 10 ust. 1 w związku z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szcze-
gólnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn doty-
czących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (obecnie jednolity tekst :
Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm.). Pismo to w dniu 26 lipca 2000 r. zostało
przekazane do pozwanego, który w tymże dniu zwrócił je do Urzędu Gminy ze wska-
zaniem, że nie jest adresowane do Spółki. Na pismo swoje powód nigdy nie otrzymał
odpowiedzi. Strona pozwana wypłaciła natomiast powodowi wynagrodzenie za czas
nieświadczenia pracy oraz ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.
W świetle tych ustaleń Sąd Rejonowy uznał, że roszczenie powoda o odprawę
z art. 8 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r., jak też sprostowanie świadectwa pracy, jest
bezzasadne, gdyż odwołanie nastąpiło z dniem 11 grudnia 1999 r., a więc przed
dniem przekształcenia ZGKiM w Spółkę. Ponadto w związku ze zmianami organiza-
cyjnymi nie doszło u pozwanego do zmniejszenia zatrudnienia. ZGKiM, w którym
pracował powód, nie uległ likwidacji, tylko przekształceniu. Nie zostało też zlikwido-
wane stanowisko pracy powoda, gdyż w jego miejsce został 11 grudnia 1999 r. po-
wołany Zygmunt K., który z dniem 3 stycznia 2000 r. objął funkcję prezesa zarządu
Spółki, będącą odpowiednikiem uprzedniej funkcji dyrektora Zakładu. Brak również
przesłanek do zasądzenia na rzecz powoda świadczenia z art. 19 ust. 4 stawy z dnia
20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz.U. z 1997 r. Nr 9, poz.43 ze zm.),
przewidującego odprawę dla pracowników zatrudnionych na podstawie powołania w
przedsiębiorstwie komunalnym, które ulega przekształceniu w spółkę i wykreśleniu z
rejestru przedsiębiorstw. Tymczasem Gospodarka Komunalna i Mieszkaniowa w B.
jako przedsiębiorstwo komunalne funkcjonowała tylko do 1991 r., a następnie dzia-
łała jako zakład budżetowy. Przedmiotowe przekształcenie nastąpiło na podstawie
art. 6 ust. 1 i art. 23 ustawy o gospodarce komunalnej, które to przepisy nie przewi-
dują odpraw dla pracowników.
Apelację wniesioną przez powoda oddalił Sąd Okręgowy w Rzeszowie-Wy-
dział Pracy wyrokiem z dnia 5 kwietnia 2001 r. [...] podzielając ustalenia faktyczne
poczynione w postępowaniu w pierwszej instancji oraz przypisaną im kwalifikację
prawną. Sąd Okręgowy zaaprobował w szczególności pogląd, że w przedmiotowej
sprawie nie znajdują zastosowania przepisy art. 10 ust. 1 w związku z art. 1 ust. 1 i
art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r., gdyż powód został ze stanowiska dy-
rektora ZGKiM odwołany z dniem 11 grudnia 1999 r., a więc przed terminem jego
przekształcenia w Spółkę, a poza tym przyczyną odwołania nie było wspomniane
przekształcenie, tylko choroba. W wyniku rzeczonego przekształcenia nie doszło też
do zmniejszenia zatrudnienia. Z postanowień § 30 statutu Gminy B. wynika przy tym,
że dyrektora gminnej jednostki organizacyjnej, a taki charakter miał kierowany przez
powoda ZGKiM, powołuje i odwołuje Zarząd Gminy, który w takim przypadku stosuje
przepisy kodeksu pracy, a nie przepisy dotyczące pracowników samorządowych.
Sąd Okręgowy uznał wreszcie, że w niniejszej sprawie nie doszło do likwidacji, tylko
przekształcenia w trybie art. 6 ustawy o gospodarce komunalnej, co wbrew zarzutom
apelacji oznacza, że pozwana Spółka wstąpiła w dotychczasowe stosunki prawne
swego poprzednika, czyli ZGKiM i odpowiada za jego zobowiązania. Odwołanie po-
woda z zajmowanego stanowiska nastąpiło w trybie art. 70 § 1 kp i nie miało związku
z przekształceniem Zakładu w Spółkę, które to przekształcenie nie spowodowało
równocześnie redukcji zatrudnienia.
W kasacji od powyższego wyroku powód zarzucił błędną wykładnię i niewła-
ściwe zastosowanie art. 10 w związku z art. 1 ust. 1 i art. 8 ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r. oraz art. 97 § 1 i 2 k.p., polegające na przyjęciu, że przyczyną odwołania ze
stanowiska dyrektora ZGKiM była choroba, a nie przekształcenie organizacyjne i że
odwołany został przed jego dokonaniem, a ponadto że nie było zmniejszenia zatrud-
nienia, chociaż z materiału dowodowego zebranego w niniejszej sprawie wynika, iż
odwołanie ze stanowiska spowodowały zmiany organizacyjne, bowiem powód w dniu
8 grudnia 1999 r., kiedy Rada Miejska w B. wybierała zarząd Spółki, był na sesji, a
nawet kandydował na funkcję prezesa zarządu, lecz nie został wybrany i dlatego po-
winien otrzymać odprawę, bowiem przeszkody do jej wypłaty nie stanowi ,,brak zwol-
nień pracowników"; w konsekwencji pracodawca był obowiązany sprostować przy-
czyny zwolnienia podane w świadectwie pracy. Poza tym skarżący zarzucił niewła-
ściwe zastosowanie wobec stosunku pracy powoda treści § 30 statutu Gminy , jak
też art. art. 68, 69 oraz 70 § 1 i 2 k.p., które to przepisy są sprzeczne z art. 2 pkt 2
ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (obecnie jednolity
tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz.1591), w świetle którego nie mógł być powołany na
stanowisko dyrektora ZGKiM w B., a tym samym również odwołany, wobec czego
jego sytuacja była ,,mniej korzystna niż przewidują to przepisy art. 18 § 1 i 2 k.p.
Przepisy art. 68, 69 i 70 § 1 nie mogły mieć do powoda zastosowania". W ramach
procesowej podstawy kasacji zostały natomiast podniesione zarzuty naruszenia na-
stępujących przepisów Kodeksu postępowania cywilnego: art. 224, przez potrakto-
wanie sprawy jako wyjaśnionej pomimo nieustalenia przyczyn odwołania i zwolnienia
powoda, art. 233 § 1, 328 § 2 i art. 385, przez ustalenie, że ,,do rozwiązania tego sto-
sunku mógł być zastosowany art. 70 § 1 i 2 k.p.", art. 477 i 194 § 1 i 3 (w związku z
art. 231 k.p.), przez niezastosowanie tych przepisów, choć pozwana Spółka przejęła
majątek i pracowników poprzedniego pracodawcy i ona w pierwszej kolejności od-
powiada za wszelkie zobowiązania poprzedniego pracodawcy, choć ,,nie wykluczona
była odpowiedzialność Urzędu Gminy w B., którego zarząd gminy odwołał z funkcji
dyrektora i jego odpowiedzialność mogłaby być solidarna z pozwaną Spółką". Na tej
podstawie skarżący domagał się zmiany zaskarżonego orzeczenia, względnie jego
uchylenia, a także uchylenia wyroku pierwszoinstancyjnego i przekazania sprawy
Sądowi Okręgowemu lub Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, przy
uwzględnieniu w obu przypadkach kosztów postępowania według norm przepisa-
nych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja zasługuje na uwzględnienie, aczkolwiek większość jej zarzutów jest
chybiona. Dla odniesienia skutku kasacji wystarczyła jednak zasadność dwóch za-
rzutów. Pierwszy z nich dotyczy naruszenia art. 233 § 1 w związku z art. 382 k.p.c.,
polegającego na przejęciu przez Sąd Okręgowy dowolnego ustalenia poczynionego
przez Sąd pierwszej instancji co do przyczyn ustania stosunku pracy, w którym po-
zostawał skarżący. Sąd Okręgowy bezkrytycznie zaakceptował bowiem ustalenie, że
stosunek ten ustał z dniem 17 lipca 2000 r. po upływie długotrwałej choroby i w na-
stępstwie wypowiedzenia, w trakcie którego skarżący został zwolniony z obowiązku
świadczenia pracy, przy czym wypowiedzenie to było skutkiem odwołania ze stano-
wiska dyrektora ZGKiM w B., dokonanego z dniem 11 grudnia 1999 r., a więc w
okresie - rozpoczętej poprzedniego dnia - niezdolności do pracy, co początkowo
spowodowało zawieszenie biegu okresu wspomnianego wypowiedzenia. Ustalenie to
odwołuje się do treści dwóch uchwał, które zarząd Gminy w B. podjął w dniu 10
grudnia 1999 r., a mianowicie uchwały [...] o odwołaniu skarżącego z dniem 11 grud-
nia 1999 r. ze stanowiska dyrektora ZGKiM w B. oraz uchwały [...] o powołaniu z
tymże dniem na to stanowisko Zygmunta K. W wykonaniu pierwszej z tych uchwał
burmistrz Józef W. skierował do skarżącego pismo informujące go o odwołaniu ze
stanowiska oraz o tym, że jest to równoznaczne z wypowiedzeniem stosunku pracy
(art. 70 § 2 k.p.), którego bieg rozpocznie się po upływie usprawiedliwionej nieobec-
ności w pracy.
Dowolne jest jednak ustalenie, że uchwałę nr 83/99 podjął Zarząd Gminy je-
dynie ze względu na chorobę skarżącego i bez jakiegokolwiek związku z procesem
przekształcania ZGKiM w Spółkę, która została utworzona dopiero na podstawie aktu
notarialnego z dnia 16 grudnia 1999 r. Racjonalne wnioskowanie z szerszego kon-
tekstu sytuacyjnego prowadzi bowiem do wręcz przeciwnego wniosku. Otóż, już w
dniu 20 czerwca 1999 r. Rada Miejska w B. podjęła uchwałę w sprawie przekształce-
nia ZGKiM w spółkę, zaś trzy miesiące później Zarząd Gminy powołał osoby odpo-
wiedzialne za przebieg procesu przekształcenia. Następnie Rada Miejska w B. w
dniu 8 grudnia 1999 r. dokonała wyboru prezesa zarządu przyszłej Spółki, powierza-
jąc tę funkcję Zygmuntowi K., który w rywalizacji ze skarżącym uzyskał poparcie
większej liczby radnych, co w istocie rzeczy przesądziło o jego odwołaniu z dniem 11
grudnia 1999 r. z dotychczasowego stanowiska dyrektora ZGKiM oraz o powołaniu
na to stanowisko Zygmunta K. Uchwała o przekształceniu ZGKiM, mającego wcze-
śniej status zakładu budżetowego, w spółkę z o.o., jak też uchwała w sprawie obsady
stanowiska prezesa zarządu przyszłej Spółki - zapadły przed jej formalnym utworze-
niem mocą aktu notarialnego z dnia 16 grudnia 1999 r. Odwołanie skarżącego ze
stanowiska dyrektora ZGKiM było zatem logiczną konsekwencją obu wspomnianych
uchwał. Do pozbawienia stanowiska dyrektora doszłoby więc bez względu na stan
zdrowia skarżącego, choć jego niezdolność do pracy wskutek choroby zbiegającej
się z datą odwołania posłużyła zarządowi czy burmistrzowi, jako wygodny pretekst
bezpośredniej przyczyny tego odwołania. Tymczasem po desygnowaniu przez Radę
Miejską w B. Zygmunta K. do pełnienia funkcji prezesa zarządu przyszłej Spółki, Za-
rząd Gminy nie mógł nie odwołać skarżącego ze stanowiska dyrektora ZGKiM, który
to Zakład miał z początkiem 2000 r. ulec w trybie art. 23 ustawy z dnia 20 grudnia
1996 r. o gospodarce komunalnej przekształceniu w spółkę z o.o. Zarząd mógł jedy-
nie odwlec tę decyzję, lecz nie dalej niż do końca grudnia 1999 r., a poza tym po-
dobna zwłoka miałaby sens tylko wówczas, gdyby Zarząd Gminy i desygnowany
prezes zarządu przyszłej Spółki proponowali powodowi dalszą współpracę w Spółce
na jakimś innym stanowisku, a powód propozycję taką akceptował. Wolno by więc co
najwyżej powiedzieć, że w razie nieprzewidywania dalszej współpracy stron, choroba
skarżącego mogła przyśpieszyć jego odwołanie, gdyż wówczas lepiej było umożliwić
Zygmuntowi K. możliwie niezwłoczne przejęcie zarządu i kierownictwa nad mająt-
kiem i pracownikami ZGKiM , jako osobowo - rzeczowym substratem przyszłej
Spółki.
Drugi z usprawiedliwionych zarzutów kasacji, wspomnianych na początku ni-
niejszego uzasadnienia, odnosi się natomiast do naruszenia prawa materialnego, a
mianowicie przepisów art. 10 ust. 1 w związku z art. 1 ust. 1 i art. 8 ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r. Otóż, Sąd Okręgowy uznał, że przepisy te w niniejszej sprawie nie
znajdują zastosowania, gdyż w porównaniu z ZGKiM nie doszło w Spółce do redukcji
zatrudnienia. Dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy nie jest jednak konieczne
frontalne angażowanie się w sporną skądinąd kwestię, czy zmniejszenie zatrudnienia
stanowi w powołanej ustawie jedynie przesłankę stosowania jej przepisów dotyczą-
cych tzw. zwolnień grupowych, czy również przepisów o tzw. zwolnieniach indywi-
dualnych, dokonywanych na podstawie art. 10 . Należy bowiem założyć a priori, że
rygor redukcji zatrudnienia nie dotyczy w każdym razie stanowiska kierownika za-
kładu pracy. Jest bowiem oczywiste, iż tego stanowiska zlikwidować nie można, co
wszakże nie oznacza, że osoba z niego zwolniona nie nabędzie prawa do odprawy
przewidzianej w art. 8 ustawy, chyba że szczególny przepis ustawowy przewiduje dla
kierownika zakładu pracy jakąś odrębną odprawę.
Przykładem takiej regulacji szczególnej jest art. 19 ustawy o gospodarce ko-
munalnej, który stanowi w ust. 3 i 4, że w razie przekształcenia przedsiębiorstwa ko-
munalnego w spółkę stosunek pracy dyrektora przedsiębiorstwa (jak też pracowni-
ków zatrudnionych na podstawie powołania) wygasa z mocy prawa z dniem wykre-
ślenia przedsiębiorstwa z rejestru przedsiębiorstw, przy czym dyrektorowi (innym
odwołanym pracownikom) przysługuje wówczas odprawa w wysokości trzymiesięcz-
nego wynagrodzenia obliczonego jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, chyba że
w spółce zostaliby zatrudnieni na równorzędnym lub wyższym stanowisku. Analo-
gicznej regulacji nie ma natomiast w przypadku, gdy - jak w niniejszej sprawie - w
strukturę o charakterze spółki zostaje przekształcony komunalny zakład budżetowy.
Nawet gdyby przyjąć, że w takiej sytuacji ustawodawca nie zakłada - na co zdaje się
wskazywać sformułowanie art. 23 ustawy o gospodarce komunalnej - zmiany kie-
rownika zakładu, to jednak zmiany takiej nie sposób wykluczyć, a tym samym po-
zbawić kierownika komunalnego zakładu budżetowego odprawy, która na podstawie
przepisu ogólnego, za jaki należy uważać przepis art. 8 ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r., jest mu należna z tytułu zwolnienia będącego zmianą kadrowo-organiza-
cyjną w rozumieniu art. 1 ust. 1 powołanej ustawy.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39313 § 1 k.p.c. w
związku z art. 39319 i art. 108 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.
========================================