Wyrok z dnia 14 grudnia 1999 r.
I PKN 455/99

Wypowiedzenie przez pracodawcę umowy o pracę na czas nie określony
w miesiąc po jej zawarciu i z powołaniem się na konieczność oszczędności fi-
nansowych, pomimo że okoliczności mające je uzasadniać były znane praco-
dawcy już w chwili zawarcia umowy, stanowi nadużycie prawa (art. 8 KP), w
szczególności, gdy pracownik uprzednio był zatrudniony na podstawie umowy
o pracę na czas określony i nienagannie wywiązywał się z ciążących na nim
obowiązków.


Przewodniczący: SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Jadwiga Skibińska-
Adamowicz, Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 1999 r. sprawy z powódz-
twa Renaty Ś. przeciwko Urzędowi Gminy w P. o przywrócenie do pracy, na skutek
kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Zielonej Górze z dnia 17 marca 1999 r. [...]

z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił apelację strony poz-
wanej od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Żarach z dnia 2 lutego 1999 r. [...]
oraz zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki koszty postępowania w kwocie
200 zł.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Żarach wyrokiem z dnia 2 lutego 1999 r. [...]
uwzględnił odwołanie Renaty Ś. od wypowiedzenia jej umowy o pracę i przywrócił ją
do pracy w pozwanym przez nią Urzędzie Gminy w P. Sąd ustalił, że powódka za-
trudniona została przez stronę pozwaną począwszy od dnia 20 października 1997 r.
na okres roku na stanowisku młodszego referenta, przy czym strona pozwana otrzy-
mywała z tego tytułu refundację części kosztów zatrudnienia powódki, na podstawie
zawartej z Rejonowym Urzędem Pracy umowy w sprawie aktywizacji zawodowej ab-
solwentów. Następnie, w dniu 21 października 1998 r. strona pozwana zawarła z po-
wódką umowę o pracę na czas nieokreślony, powierzając jej obowiązki w zakresie
spraw ogólnoorganizacyjnych, pracowniczych, bhp i przeciwpożarowych, a także
dotyczących organizacji i funkcjonowania archiwum zakładowego. Jednakże już w
dniu 25 listopada 1998 r. strona pozwana wypowiedziała powódce umowę o pracę,
uzasadniając to zamiarem powierzenia wykonywania obowiązków powódki dwóm
osobom - bezrobotnym absolwentkom, skierowanym przez Rejonowy Urząd Pracy
na staż pracy u strony pozwanej na okres do dnia 22 maja 1999 r. oraz do dnia 31
maja 1999 r., którym Rejonowy Urząd Pracy wypłacał w czasie tego stażu stypen-
dium, a także okolicznością, że rozwiązanie takie pozwalało stronie pozwanej na
zmniejszenie zatrudnienia i tym samym oszczędności finansowe. Uwzględniając po-
wództwo, Sąd podniósł w uzasadnieniu wyroku, że powódka, która również była na-
przód zatrudniona przez stronę pozwaną na okres jednego roku na zasadzie refun-
dacji kosztów tego zatrudnienia przez Rejonowy Urząd Pracy, a później na podsta-
wie umowy o pracę, dobrze wywiązywała się ze swoich obowiązków. Tymczasem
częsta rotacja pracowników i czasowe powierzanie obowiązków w Urzędzie młodym
absolwentom, którzy nie posiadają żadnego przygotowania, a jedynie odbywają
staże, ,,stanowi ze strony pozwanej nadużycie prawa i obejście przepisów o trwałości
zatrudnienia pracownika zatrudnionego w oparciu o umowę o pracę na czas nie-
określony", a przy tym ani nie sprzyja oszczędnościom - jeśli zważyć koszt ich
szkolenia i nadzoru na nimi, ani też właściwej obsłudze obywateli, którzy w zasadzie
powinni mieć zawsze możliwość kontaktu z kompetentnymi, wyszkolonymi i doś-
wiadczonymi pracownikami. Dlatego, w ocenie Sądu Rejonowego, wypowiedzenie
umowy o pracę powódce należało uznać za sprzeczne z zasadami współżycia spo-
łecznego.
W wyniku apelacji strony pozwanej, w której zarzucono błędną wykładnię i
zastosowanie art. 45 oraz art. 8 KP, Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Zielonej Górze wyrokiem z dnia 17 marca 1999 r. [...] zmienił zaskarżony
wyrok i oddalił powództwo w całości. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Okręgowy
podniósł w szczególności, że trafne są zarzuty apelacji, bowiem niekwestionowanym
przez strony sporu faktem jest, że przyczyna wypowiedzenia była prawdziwa, rze-
czywista i konkretna, skoro chodziło o zmniejszenie zatrudnienia u strony pozwanej,
a w konsekwencji o oszczędności finansowe, ze względu na jej bardzo duże zadłu-
żenie. Natomiast sądy pracy, zdaniem Sądu Okręgowego, nie są powołane do bada-
nia zasadności i celowości zmniejszenia zatrudnienia przez pracodawcę. Ponadto w
uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego podniesiono także, że Sąd Rejonowy nie
wziął pod uwagę, że powódka nie była tzw. pracownikiem merytorycznym.

W kasacji od powyższego wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Zielonej Górze powódka zarzuciła błędną wykładnię art. 45 i art.
8 KP wobec przyjęcia, że podana w uzasadnieniu wypowiedzenia umowy o pracę
przyczyna, tzn. oszczędności strony pozwanej, stanowi uzasadnioną przyczynę tego
wypowiedzenia oraz że nie narusza ono zasad współżycia społecznego, a w konse-
kwencji wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i przywrócenie powódki do pracy. W
uzasadnieniu kasacji podniesiono w szczególności, że wypowiedzenie umowy o
pracę na czas nieokreślony powinno być w każdym wypadku zgodne nie tylko z for-
malnymi wymaganiami Kodeksu pracy, ale nadto jego zasadność powinna wynikać z
obiektywnie istniejących potrzeb zakładu pracy oraz z potrzeb społecznych, a z tego
punktu widzenia w danym wypadku trafnie ocenił je Sąd Rejonowy, orzekając o
przywróceniu powódki do pracy. W kasacji stwierdza się także, że zamierzone
oszczędności finansowe strony pozwanej, które wziął pod uwagę w zaskarżonym
wyroku Sąd Okręgowy, mogą okazać się znacznie mniejsze, skoro zamiast powódki
mają być zatrudnione dwie osoby. Według kasacji, obiektywnie rzecz oceniając, sta-
nowi to również naruszenie zasad racjonalnego zatrudnienia oraz zasady trwałości
zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, a tym samym jest sprzeczne z zasadami
współżycia społecznego. W odpowiedzi na kasację, strona pozwana podniosła nato-
miast, że kasacja nie zasługuje na uwzględnienie, tym bardziej jeśli zważyć, że pod-
nosi się w niej jedynie ogólnie, że: ,,finansowe okoliczności mogą okazać się mniej-
sze i powódka nie podaje żadnego uzasadnienia do tej tezy". Ponadto w odpowiedzi
na kasację podniesiono także, że: po pierwsze - zasada trwałości zatrudnienia nie
została w tym wypadku naruszona, bowiem nie oznacza ona: ,,że nigdy nikomu nie
można wypowiedzieć umowy o pracę"; oraz po drugie - sąd rozpoznający spór doty-
czący wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieoznaczony ,,nie jest upoważniony
do badania zasadności i celowości zmniejszania zatrudnienia, zaś o tym decyduje
pracodawca".


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja jest zasadna.

W rozpoznawanej sprawie jest poza sporem, że powódka została zatrudniona
przez stronę pozwaną w dniu 20 października 1997 r. na okres roku w charakterze
młodszego referenta. W tym czasie odbyła ona też na koszt strony pozwanej dodat-
kowe przeszkolenia, a w celu podniesienia kwalifikacji podjęła też z własnej inicjaty-
wy studia. Strona pozwana nie miała żadnych zastrzeżeń co do pracy powódki,
wręcz przeciwnie - z akt osobowych powódki wynika, że otrzymywała ona nagrody
pieniężne za dobre wykonywanie swoich obowiązków. W konsekwencji, w dniu 21
października 1998 r. strona pozwana zawarła z powódką umowę o pracę na czas
nieokreślony, rozszerzając równocześnie zakres obowiązków pracowniczych powód-
ki. W tej sytuacji, uzasadnienie przez stronę pozwaną wypowiedzenia powódce
umowy o pracę już w dniu 25 listopada 1998 r., a więc w miesiąc po jej zawarciu,
potrzebą zmniejszenia zatrudnienia w Urzędzie, w celu poczynienia oszczędności
środków finansowych, wobec zadłużenia Gminy w wysokości 900 tysięcy złotych,
jest nieprzekonujące, skoro nie może być w tym wypadku mowy o jakieś nowej oko-
liczności, która nie była znana stronie pozwanej miesiąc wcześniej, to znaczy w
chwili zawierania z powódką umowy o pracę na czas nieokreślony. Także podnoszo-
na przez stronę pozwaną okoliczność, że zdecydowała się ona na wypowiedzenie
powódce umowy o pracę w związku z powstałą w międzyczasie możliwością za-
trudnienia dwóch innych osób - bezrobotnych absolwentek, skierowanych na staż
pracy u strony pozwanej przez Rejonowy Urząd Pracy, który miał im w okresie za-
trudnienia wypłacać stypendium, nie może być uznana za przekonującą. Należy bo-
wiem mieć na uwadze, że chodziło w tym wypadku jedynie o czasowe zatrudnienie
osób, które - podobnie, jak powódka - i tak wymagałyby
uprzednio stosownego przeszkolenia i przyuczenia do wykonywania obowiązków,
które dotychczas powierzone były powódce, skoro - obok spraw ogólnoorganizacyj-
nych - miały one przejąć od powódki w Urzędzie obowiązki w zakresie spraw pra-
cowniczych, spraw bhp i spraw przeciwpożarowych oraz spraw z zakresu organizacji
i uzupełniania archiwum zakładowego. W tej sytuacji, zarówno okoliczności faktyczne
dotyczące rozpoznawanej sprawy, które zostały ustalone w toku postępowania
sądowego, jak i powołana w oświadczeniu strony pozwanej przyczyna mająca
uzasadnić wypowiedzenie powódce umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony
(art. 30 § 4 KP), wskazują na to, że w danym wypadku strona pozwana wypowie-
działa powódce umowę o pracę z naruszeniem art. 8 KP, a więc w sposób sprzeczny
ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem przysługującego jej prawa wypowie-
dzenia umowy o pracę i równocześnie w sposób naruszający zasady współżycia
społecznego, wobec nadużycia zaufania powódki. Bowiem w chwili zawierania
umowy o pracę na czas nieokreślony powódka mogła zasadnie przypuszczać, że to
właśnie w wyniku dotychczasowego nienagannego wykonywania swoich obowiąz-
ków pracowniczych w urzędzie administracji publicznej, została zatrudniona na czas
nieokreślony i z faktem tym mogła wiązać swoje dalsze plany życiowe.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39315 KPC
orzekł jak w sentencji.
========================================