Wyrok z dnia 17 grudnia 1997 r.
I PKN 438/97

1. Ponowne zwrócenie się do zakładowej organizacji związkowej jest ko-
nieczne, jeżeli wskutek upływu czasu lub zmiany okoliczności faktycznych w
chwili dokonywania wypowiedzenia umowy o pracę przyczyna podana wcześ-
niej tej organizacji (art. 38 § 1 KP) przestała istnieć, w tym zwłaszcza jeżeli od-
padła konieczność dokonywania zwolnień z przyczyn organizacyjnych, które
pierwotnie wskazywane były jako uzasadniające wypowiedzenie.
2. Ponowne zwrócenie się do zakładowej organizacji związkowej jest
wymagane także wtedy, gdy u pracodawcy dokonywane są wprawdzie w dal-
szym ciągu zmiany organizacyjne (zmniejszanie zatrudnienia z przyczyn eko-
nomicznych, produkcyjnych, technologicznych), jednakże nie są to te konkret-
ne przekształcenia strukturalne (np. ograniczenie określonej produkcji), które
wskazane zostały jako przyczyna zwolnienia danego pracownika lub grupy
pracowników.

Przewodniczący SSN: Józef Iwulski, Sędziowie SN: Walerian Sanetra (spra-
wozdawca), Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 1997 r. sprawy z powódz-
twa Andrzeja D. przeciwko Przedsiębiorstwu Przemysłu Owocowo-Warzywnego "A.-
P." SP. z o.o. w P. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji pozwanej od wyroku
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach z dnia 12
lutego 1997 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Pozwane Przedsiębiorstwo Przemysłu Owocowo Warzywnego "A.-P." SP. z
o.o. w P., wniosło kasację od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpie-

- 2 -

czeń Społecznych w Kielcach z dnia 12 lutego 1997 r. [...], którym Sąd ten oddalił
jego apelację od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Pińczowie z dnia 14 paź-
dziernika 1996 r. [...]
Wyrokiem z dnia 31 stycznia 1996 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Pińczowie
oddalił powództwo Andrzeja D. przeciwko Przedsiębiorstwu Przemysłu Owocowo
Warzywnego "A.-P." Spółka z o.o. w P. o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia
umowy o pracę. Na skutek rewizji powoda Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Kielcach wyrokiem z dnia 14 maja 1996 r. uchylił ten wyrok i
przekazał sprawę Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania celem po-
czynienia ustaleń w zakresie prawidłowości konsultacji zamiaru wypowiedzenia po-
wodowi umowy o pracę, przyczyny wypowiedzenia oraz przyjętych przez praco-
dawcę kryteriów typowania pracowników do zwolnienia z pracy.
Rozpoznając ponownie sprawę Sąd Pracy ustalił, iż powód zatrudniony był w
pozwanym Przedsiębiorstwie od 9 maja 1987 r. na stanowisku mechanika naprawy
pojazdów samochodowych w Dziale Transportu. Wiosną 1995 r. nastąpiło zmniej-
szenie zatrudnienia u strony pozwanej w związku z reorganizacją i przesunięciami
pracowników między poszczególnymi działami. Do marca 1995 r. przełożonym po-
woda był Z.M., który oceniał go jako pracownika przeciętnego. Od marca 1995 r.
przełożonym powoda został mistrz J.F., zaś kierownikiem działu H.P., który kierując
się kryteriami przydatności dla zakładu oraz długości stażu pracy wytypował powoda
do zwolnienia. W dniu 19 maja 1995 r. powiadamiając organizacje związkowe o za-
miarze wypowiedzenia powodowi umowy o pracę jako przyczynę tej decyzji podano
"reorganizację działalności Spółki przez ograniczenie na wydziale produkcji owo-
cowo-warzywnej nierentownej produkcji konserw warzywno-mięsnych", co w konse-
kwencji pociągać za sobą musiało ograniczenie zatrudnienia na stanowisku mecha-
nika Wydziału Remontowego Środków Transportu w Dziale Głównego Mechanika.
Przed złożeniem mu wypowiedzenia powód zachorował i przebywał nieprzerwanie
na zwolnieniu lekarskim do listopada 1995 r. Po powrocie ze zwolnienia, w dniu 22
listopada 1995 r., wypowiedziano mu umowę o pracę.
Sąd Pracy ustalił, iż na przestrzeni 1995 r. nie doszło do likwidacji działów
przewidzianych do takiej likwidacji, a nadto w miesiącu listopadzie 1995 r. nie miało
już miejsca ograniczenie zatrudnienia. Natomiast strona pozwana w latach 1995-

- 3 -

1996 zatrudniała nowych pracowników do pracy sezonowej lub na podstawie umów o
pracę na czas określony, w tym 3 mechaników na wydziale soków i napojów w
związku ze zwolnieniem się etatów. W tej sytuacji Sąd ten uznał, iż co prawda wio-
sną 1995 r. przeprowadzona była w pozwanym Przedsiębiorstwie reorganizacja
związana ze zmniejszeniem zatrudnienia, a powód został wytypowany do zwolnienia
jako mniej przydatny dla pracodawcy, jednakże w dacie wręczenia mu pisma wypo-
wiadającego umowę o pracę sytuacja uległa zmianie, gdyż na wydziale, na którym
pracował, nie redukowano zatrudnienia. A zatem zakład pracy winien ponownie
skonsultować zamiar rozwiązania z powodem stosunku pracy ze związkami zawo-
dowymi z podaniem prawdziwej, rzetelnie opisanej przyczyny zwolnienia.
Rozpoznając apelację Sąd drugiej instancji podkreślił okoliczność, iż skarżący
w toku postępowania przed Sądami obydwu instancji nie wykazał w sposób nie bu-
dzący wątpliwości, na czym konkretnie polegała przeprowadzona u niego w 1995 r.
reorganizacja, związana z likwidacją bądź łączeniem stanowisk pracy oraz jakich
stanowisk i w jakiej ilości oraz na jakich wydziałach ona dotyczyła. Brak w tym zakre-
sie jakichkolwiek dokumentów w sprawie. Dokumenty przedłożone przez pełnomoc-
nika strony pozwanej na rozprawie odwoławczej w dniu 12 lutego 1997 r. nie mają
dla rozstrzygnięcia sprawy żadnego znaczenia, albowiem dotyczą likwidacji w 1996 r.
działów: produkcji różnej, transportu i rozliczeń oraz hurtowni przyzakładowej.
Tymczasem należy mieć na uwadze, iż przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie
pracownikowi stosunku pracy musi istnieć w dacie złożenia mu oświadczenia woli w
tym przedmiocie. Ponadto, jak wynika z treści pisma z maja 1995 r. adresowanego
do organizacji związkowych przyczyną tą było ograniczenie produkcji konserw wa-
rzywno-mięsnych na wydziale produkcji owocowo-warzywnej, a co za tym idzie
zmniejszenie zatrudnienia w dziale transportu na stanowiskach mechaników. Zda-
niem Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych istotne dla rozstrzygnięcia sprawy są
poczynione przez Sąd pierwszej instancji na podstawie zeznań świadków ustalenia,
iż w miesiącu listopadzie 1995 r., kiedy wypowiedzenie umowy o pracę powodowi
zostało dokonane, na wydziale transportu nie miała miejsca redukcja zatrudnienia,
zaś strona pozwana zatrudniała nowych pracowników w grupie mechaników na czas
określony. A zatem za prawidłowe uznać należy stanowisko Sądu Pracy, iż skarżący
naruszył przepis art. 38 § 1 KP, odstępując od przeprowadzenia ponownej konsultacji

- 4 -

zamiaru rozwiązania z powodem stosunku pracy z Komisją Zakładową NSZZ "So-
lidarność", którego powód był członkiem.
W kasacji wyrokowi Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postawiono za-
rzut naruszenia prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 45 § 1 KP. W jej
uzasadnieniu podniesiono w szczególności, że poziom produkcji garmażeryjnej w
Przedsiębiorstwie był ściśle związany ze stopniem wykorzystania wewnętrznych
środków transportu (wózków transportowych), a co za tym idzie z zakresem robót
warsztatu remontowego. Zatem skoro produkcja konserw warzywno-mięsnych zos-
tała znacznie ograniczona, a następnie zlikwidowana, spowodowało to również
ograniczenie zatrudnienia w warsztacie remontowym. Wśród pracowników tam za-
trudnionych, powód był pracownikiem o najkrótszym stażu pracy, ponadto charakte-
ryzował się wysoką absencją chorobową. W ocenie swoich przełożonych, którzy
bezpośrednio typowali go do zwolnienia wykazywał zdecydowanie mniejszą przydat-
ność dla zakładu pracy niż inni pracownicy tego działu. Przełożeni powoda mając na
względzie dążenie do zapewnienia prawidłowej organizacji pracy w swoim dziale
oraz należyte wykonywanie zadań i obowiązków przez pracowników negatywnie
ocenili jego fachowość i dyspozycyjność. Jak zostało potwierdzone zeznaniami
świadków powód był pracownikiem konfliktowym, każde polecenie służbowe było
przez niego komentowane. Źle też odnosił się do innych współpracowników, był or-
dynarny w swoich wypowiedziach i w postępowaniu. Oceniono, iż bezpośrednio z
nim bardzo źle się współpracowało. Ponadto, "zawód który powód posiada nie jest
ściśle związany z profilem i specjalnością pozwanego Przedsiębiorstwa, zatem po-
wód ma możliwość zatrudnienia w innym zakładzie pracy". Zarzucając naruszenie
prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 45 Kodeksu pracy w kasacji podnie-
siono, iż przeprowadzona na terenie zakładu pracy reorganizacja i zmniejszenie za-
trudnienia były rzeczywistą i skonkretyzowaną przyczyną uzasadniającą zamierzone
wypowiedzenie. Skoro zatem zostało wykazane i udowodnione, iż w pozwanym za-
kładzie pracy miała miejsce reorganizacja i zmniejszenie zatrudnienia, a wymogi
formalne i zasady współżycia społecznego nie zostały naruszone, to należy uznać
wypowiedzenie umowy o pracę powodowi za uzasadnione i słuszne.
Zdaniem kasacji błędna jest ocena Sądu, iż w przedstawionych i udowodnio-
nych okolicznościach wypowiedzenie umowy o pracę powodowi jest nieuzasadnione.

- 5 -

Podane przez pozwaną przyczyny wypowiedzenia przedmiotowej umowy są obiek-
tywne, rzeczywiste i zgodne z prawdą. Nie można przejść ponad ustaleniami Sądu
Pracy w Pińczowie w pierwszym postępowaniu [...], które doprowadziło przecież do
udowodnienia, iż w pozwanym zakładzie ma miejsce reorganizacja i redukcja za-
trudnienia. Nie może się również ostać argumentacja Sądu drugiej instancji, iż brak
dokumentów w aktach sprawy na temat reorganizacji w zakładzie. Wielokrotnie bo-
wiem pozwana składała informacje na temat stanu zatrudnienia w całej Spółce oraz
w Dziale Głównego Mechanika. Jednoznacznie o fakcie zmniejszenia stanu zatrud-
nienia mówiły podane liczby o zatrudnionych pracownikach przed datą wypowiedze-
nia powodowi umowy o pracę i po tej dacie. Potwierdziły ten stan również zeznania
świadków oraz odpisy zarządzeń i uchwał, podejmowanych w tym przedmiocie. Do-
kumenty przedłożone przez stronę pozwaną na rozprawie przed Sądem Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych miały dla sprawy bardzo istotne znaczenie dla potwier-
dzenia okoliczności, iż proces dokonanych zmian organizacyjnych w pozwanym
zakładzie jest procesem nie zakończonym i reorganizacja trwa nadal. Dokumenty te
potwierdziły również okoliczność, iż potrzeby zakładu pracy w zakresie zatrudnienia
nie zmieniły się w okresie nieświadczenia pracy przez powoda. Natomiast konsulta-
cja ze związkami zawodowymi była przeprowadzona prawidłowo, organizacja
związkowa nie zgłosiła sprzeciwu co do zamiaru wypowiedzenia umowy o pracę po-
wodowi, a przyczyna wypowiedzenia była w dalszym ciągu aktualna i rzeczywista. W
tym przedmiocie okoliczności faktyczne były w dalszym ciągu te same.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja nie zasługuje na uwzględnienie. Podniesiony został w niej zarzut na-
ruszenia prawa materialnego, a w istocie w jej uzasadnieniu kwestionuje się ustale-
nia o charakterze faktycznym, które stały się podstawą rozstrzygnięcia Sądu drugiej
instancji. Wyrokowi tego Sądu zarzucono przy tym, iż narusza on art. 45 § 1 KP,
podczas gdy Sąd ten oddalając apelację jako podstawę swojego rozstrzygnięcia
wskazał przepis art. 38 § 1 KP, przyjmując, iż w chwili składania powodowi wypowie-
dzenia umowy o pracę przyczyna, na którą się strona pozwana powołała już nie ist-
niała, co nie oznacza jeszcze, iż jest to równoznaczne ze stanowiskiem, że w mo-

- 6 -

mencie wypowiedzenia w ogóle brak było przyczyny, która mogłaby być uznana za
uzasadniającą dokonanie tej czynności prawnej. Stwierdzenie tego Sądu, iż w chwili
wypowiedzenia umowy o pracę powodowi przyczyną taką była konieczność zmniej-
szenia stanu zatrudnienia w Dziale Głównego Mechanika, jest ustaleniem z zakresu
faktycznej podstawy rozstrzygnięcia (dotyczy elementu stanu faktycznego sprawy), a
nie kwestią oceny prawnej stwierdzonych faktów. Sąd ten stwierdził, że w listopadzie
1995 r., kiedy wypowiedziano powodowi umowę o pracę, na wydziale transportu nie
miała miejsca redukcja zatrudnienia, co więcej strona pozwana zatrudniała nowych
pracowników w grupie mechaników (na czas określony). Natomiast z pisma skiero-
wanego do związków zawodowych wynika, iż jako przyczynę zwolnienia powoda z
pracy wskazano konieczność ograniczenia produkcji konserw warzywno-mięsnych
(na wydziale produkcji owocowo-warzywnej), z której wynikała potrzeba dokonania
zwolnień w Dziale Głównego Mechanika, gdzie był zatrudniony powód. W chwili wy-
powiadania umowy o pracę przyczyna ta już nie istniała, skoro nie dokonywano już
zwolnień mechaników, a co więcej - jak wynika z ustaleń Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych - zatrudniano nowych. Sąd ten w związku z tą kwestią słusznie powołał
się na uchwałę pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyż-
szego z dnia 19 maja 1978 r., V PZP 6/77 (OSNCP 1978 z. 8 poz. 127), w której
stwierdzono, że upływ czasu dzielący zakończenie postępowania przewidzianego w
art. 38 KP od mającego nastąpić wypowiedzenia pracownikowi przez kierownika za-
kładu pracy umowy o pracę może uzasadniać konieczność ponownego zawiadomie-
nia rady zakładowej o zamiarze wypowiedzenia (z reguły orientacyjnym terminem do
uznania takiego upływu czasu może być termin miesięczny) oraz wyrok tego Sądu z
dnia 1 grudnia 1978 r., I PR 84/78 (nie publikowany), według którego długotrwała
wielomiesięczna choroba, na którą pracownik zapadł po wyrażeniu przez radę za-
kładową zgody na wypowiedzenie mu umowy o pracę, stanowi istotną zmianę oko-
liczności mogących mieć wpływ na stanowisko rady zakładowej i uzasadnia koniecz-
ność ponownego powiadomienia rady zakładowej o zamiarze wypowiedzenia. Do-
datkowo należy wskazać, że podobna myśl zawarta jest w uchwale pełnego składu
Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 1985
r., III PZP 10/95 (OSNCP 1985 z. 11 poz. 164), w której stwierdzono, że wypowie-
dzenie nie jest ograniczone terminem licząc daty od ujawnienia przyczyny uzasad-

- 7 -

niającej rozwiązanie umowy. Jednakże, gdy okoliczność uzasadniająca wypowie-
dzenie na skutek upływu czasu stała się nieaktualna ze względu na cel wypowie-
dzenia, może być ono uznane za nieuzasadnione. W ogólności powyższe twierdze-
nia Sądu Najwyższego oparte są na założeniu, że upływ czasu może spowodować
dezaktualizację przyczyny przyjmowanej przez pracodawcę jako uzasadnienie doko-
nywanego przez niego wypowiedzenia umowy o pracę. Prowadzi to zaś do wniosku,
że przyczyna taka nie może być uznana za uzasadniającą wypowiedzenie, a ponadto
jeżeli pracodawca chce zwolnić pracownika na innej podstawie, to powinien ponowić
"konsultację" przewidzianą w art. 38 § 1 KP. Jej ponowienie - tak jak w
rozpoznawanej sprawie - jest konieczne, jeżeli wskutek upływu czasu lub zmiany
okoliczności faktycznych w chwili dokonywania wypowiedzenia umowy o pracę
przyczyna podana wcześniej zarządowi zakładowej organizacji związkowej przestała
istnieć, w tym zwłaszcza jeżeli odpadał konieczność dokonywania zwolnień z
przyczyn organizacyjnych, które pierwotnie wskazywane były jako uzasadniające
wypowiedzenie umowy o pracę. Ponowne zwrócenie się do zarządu zakładowej or-
ganizacji związkowej jest wymagane także wtedy, gdy u pracodawcy dokonywane są
wprawdzie w dalszym ciągu zmiany organizacyjne (zmniejszanie zatrudnienia z
przyczyn ekonomicznych, produkcyjnych, technologicznych), jednakże nie są to te
konkretne przekształcenia strukturalne (np. ograniczenie określonej produkcji), które
wskazane zostały jako sprecyzowana przyczyna dokonania zwolnienia danego
pracownika lub grupy pracowników.
Z ustaleń Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wynika, że podana związ-
kom zawodowym przyczyna wypowiedzenia powodowi umowy o pracę w chwili jego
złożenia już nie istniała. Przy rozstrzyganiu niniejszej sprawy Sąd Najwyższy - nie-
zależnie od tego, iż jest ono prawidłowe i w gruncie rzeczy nie jest kwestionowane w
kasacji - jest tym ustaleniem związany. Sąd Najwyższy rozstrzyga sprawę na pods-
tawie stanu faktycznego ustalonego przez sąd w zaskarżonym wyroku, chyba że
podstawa ta zostanie w kasacji podważona przez wykazanie, iż może być ona nie-
prawdziwa z uwagi na uchybienia natury procesowej, które mogły mieć istotny wpływ
na wynik sprawy (art. 3931 pkt 2 KPC, art. 39315 KPC). Ponadto Sąd Najwyższy
związany jest granicami kasacji, które w szczególności wyznaczone są przez wska-
zane w niej podstawy (przytoczone w niej konkretne przepisy prawa materialnego i

- 8 -

procesowego) oraz ich uzasadnienie (art. 3933 KPC). W tym stanie rzeczy już tylko
ze względów czysto formalnych Sąd Najwyższy nie mógł wziąć pod rozwagę zas-
trzeżeń zawartych w kasacji, które odnoszą się do ustalenia faktycznej podstawy
rozstrzygnięcia zawartego w wyroku Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, szcze-
gólnie zaś tych, które zawierają w swej treści polemikę z ustaleniami dowodowymi
tego Sądu oraz polegają - wbrew temu co ustalił Sąd - na twierdzeniu, że przyczyna
wypowiedzenia była w dalszym ciągu aktualna i rzeczywista oraz, iż "w tym przed-
miocie okoliczności faktyczne były w dalszym ciągu te same". Bez znaczenia jest
przy tym powoływanie się przez stronę pozwaną na to, że powód był pracownikiem
konfliktowym, "ordynarnym w swoich wypowiedziach i postępowaniu", a jego przeło-
żeni oceniali go negatywnie "w zakresie jego fachowości i dyspozycyjności", gdyż, po
pierwsze, kwestie te nie były przedmiotem ustaleń Sądu drugiej instancji, a po drugie,
w piśmie do organizacji związkowej jako przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę
wskazano określone zmiany organizacyjne (wstrzymanie określonej produkcji), a nie
naganne zachowanie się czy cechy powoda. Co więcej, zawarta w kasacji ar-
gumentacja tego typu może sugerować, że także w chwili występowania do organi-
zacji związkowych z pismem podającym uzasadnienie zamierzonego wypowiedzenia
powodowi umowy o pracę, rzeczywistą jego przyczyną wcale nie były zmiany organi-
zacyjne.
Z powyżej podanych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 KPC
orzekł jak w sentencji.
========================================